Τριστάνος και Ιζόλδη..., θάνατος από αγάπη...

Θάνατος από αγάπη και αγάπη πέρα από το θάνατο!

Edmund Leighton: Tristan and Isold, The End of The Song 

Ένας από τους ποιητικότερους θρύλους του Μεσαίωνα, ύμνος στον απόλυτο έρωτα, που στα χέρια του Βάγκνερ πήρε αριστουργηματικές διαστάσεις!


"Ω, πόσο αγαπούσα το μουσικό δράμα "Τριστάνος και Ιζόλδη!
Αναρωτιέμαι αν έχει χάσει κάτι από το μεγαλείο του.
Ε, λοιπόν, όχι! Εχει παραμείνει ανέγγιχτο.
Το έργο αυτό παραμένει το κορυφαίο έργο τέχνης από τη εποχή του Μπετόβεν ως σήμερα!",

θα πει ο Ρομαίν Ρολάν.

Ο "Τριστάνος", φίλοι μου είναι το ανυπέρβλητο αριστούργημα του ώριμου ρομαντισμού. Η θέση του Σοπενχάουερ ότι η "άρνηση της βούλησης για ζωή είναι η μοναδική και οριστική λύτρωση" βρήκε σ'αυτό την καλλιτεχνική του ολοκλήρωση.

Κανένα από τα μουσικά δράματα του Βάγκνερ δεν είναι τόσο ολοκληρωτικά επικεντρωμένο σε ένα και μοναδκό θέμα, δηλαδή στην ΕΚΦΡΑΣΗ του ΕΡΩΤΑ ανάμεσα σε δυο ανθρώπους.
Είναι άλλωστε και το ΜΟΝΑΔΙΚΟ έργο του που ο τίτλος του περιέχει δύο ονόματα.
Σε όλα τα υπόλοιπα(Ριέντσι, Λόενγκριν, Τανχόυζερ, Ζήγκφριντ, Πάρσιφαλ) υπάρχει στον τίτλο μόνο ένα όνομα, του κεντρικού ήρωα.Ετσι, η όπερα αυτή ταξιδεύει μέσα στο χρόνο ως ένα σύμπαν του αιώνιου κόσμου των αισθημάτων.

Στην άρια της Ιζόλδης : "Liebestod" συνοψίζεται το βασικό θέμα του έργου, η ένωση δυο ερωτευμένων στην αιωνιότητα. Η κοπέλα με καρφωμένο το βλέμμα πάνω στο πτώμα του Τριστάνου, που νομίζει πως είναι ζωντανός τραγουδά το ερωτικό άσμα:

"Liebestod-Θάνατος από αγάπη"

"Τι απαλά και ήρεμα που μου χαμογελά,

πόσο γλυκά τα μάτια του ανοίγει, βλέπετε φίλοι;

Δεν το βλέπετε; Πώς λάμπει όλο και πιο φωτεινός,

καθώς σηκώνεται ψηλά μες στων άστρων τη φεγγοβολιά;

Δεν βλέπετε πώς η καρδιά γενναία πάλλεται,

καθώς μέσα στο στήθος του ήσυχα και δυνατά χτυπά;

Πώς η γλυκιά ανάσα του ηδονική και τρυφερή

μέσ’ απ’ τα χείλη φτερουγίζει; Κοιτάξτε, φίλοι!

Δεν το αισθάνεστε; Δεν το θωρείτε;

Μόνο εγώ ακούω τούτο το σκοπό

που τόσο σιγανός κι εξαίσιος, γλυκά θρηνώντας,

τα πάντα λέγοντας, συμφιλιώνοντας απαλά

βγαίνει απ’ αυτόν, εισχωρεί εντός μου, με δονεί

με τη θεία μουσική του και μ’ αγκαλιάζει;

Είναι ένα απαλό αεράκι που φυσά;

Είναι κύματα από μεθυστικές μοσχοβολιές;

Πώς φουσκώνουν καθώς με τριγυρίζουν!

Να πάρω αναπνοή βαθιά; Να τα αφουγκραστώ;

Να τα ρουφήξω; Ή μέσα τους να βυθιστώ;

Γλυκά, στα αρώματά τους να εξαφανιστώ;

Μέσα στο σάλο των κυμάτων, στων ήχων τον ορυμαγδό,

στο κυματιστό σύμπαν της ανάσας του κόσμου

να πνιγώ, να καταποντιστώ - δίχως αισθήσεις.

Υπέρτατη ηδονή!"

(Η Ιζόλδη σαν αγλαϊσμένη πέφτει απαλά πάνω στο πτώμα του αγαπημένου της και ξεψυχά....

Όλοι κοιτούν συγκινημένοι. Ο βασιλιάς Μάρκος ευλογεί τα πτώματα.Πέφτει αργά η αυλαία...)

από: "Τριστάνος και Ιζόλδη": Ρ.Βάγκνερ-Μτφ. Αλ. Ίσαρης, εκδ. Ίκαρος σελ.91-92.

Κι ο έρωτας, φίλοι μου, βρίσκει δικαίωση στο σμίξιμό του με την αιωνιότητα του θανάτου.
H μετάφραση του Ίσαρη είναι εκπληκτική!Το βιβλίο αυτό δεν θα πρέπει να λείπει από τη βιβλιοθήκη κανενός, σοβαρού μουσικόφιλου, λάτρη ή μη του Βάγκνερ...

Rogelio de Egusquiza "Tristan and Isolde. Death"

Να θυμίσουμε πως το μελόδραμα αυτό ενέπνευσε στον Βάγκνερ η Ματίλντε, γυναίκα του χορηγού και ευεργέτη του, Όττο Βέζεντονκ, την οποία ο Βάγκνερ ερωτεύτηκα σφοδρά.
Δεν γνωρίζουμε αν αυτός ο έρωτας οδηγήθηκε σε ειδύλλιο και σχέση.
Σίγουρα όμως γέννησε ένα μνημειώδες έργο, που η μουσική του υμνεί τον έρωτα ως μοίρα, τον έρωτα ως ισχυρή δύναμη, που εκπληρώνει η αιωνιότητα του θανάτου. Ένα έργο, θρίαμβο του ρομαντισμού!

Το απολαμβάνουμε σε δυο ερμηνείες που λατρεύω εξίσου:
Κίρστεν Φλαγκσταντ και στη ιταλική γλώσσα με τη Μαρία Κάλλας(ρόλος που τραγούδησε στα αρχικά της βήματα):

1. WAGNER: "Liebestod", Kirsten Flagstad /Furtwangler:

2. WAGNER: "Liebestod", Maria Callas / Arturo Basile:

"Και συνέχισαν να βυθίζονται στα μεθυσμένα τραγούδια του μεσαιωνικού Μυστηρίου. Ο έρωτας μπορεί να πεθάνει ποτέ; Ο έρωτας του Τριστάνου; Ο έρωτας της Ιζόλδης σου και της Ιζόλδης μου; Ω, τα χτυπήματα του θανάτου δεν αγγίζουν το αιώνιο! Τι θα πέθαινε μέσα του, εκτός απ’ αυτό που μας ενοχλεί, εκτός απ’ αυτό που χωρίζει απατηλά τους Μοναδικούς; Μ’ ένα γλυκό ΚΑΙ συνδέει αυτούς τους δυο ο έρωτας… αν το αφάνιζε ο θάνατος, ο θάνατος του ενός δε θα ‘ταν ταυτόχρονα κι ο θάνατος του άλλου; Κ’ ενώνονται σε μια μυστηριώδη δυωδία, με την ανονόμαστη ελπίδα του έρωτα και του θανάτου, μιας ύπαρξης, από ένα δίχως τέλος, δίχως χωρισμό, αγκάλιασμα, μέσα στο θαυμάσιο βασίλειο της νύχτας. Νύχτα γλυκιά! Αιώνια ερωτική νύχτα! Χώρα της ύψιστης ευδαιμονίας! Όποιος, διαισθανόμενος σε κοιτάζει, πως θα μπορούσε να γυρίσει ποτέ, ξυπνώντας στην ερημιά της ημέρας. Δάμασε το φόβο ευγενικέ θάνατε! Λύτρωσε πια τους επιποθούντες από την ανάγκη του ξυπνήματος! Ω έκπληκτη καταιγίδα των ρυθμών! Ω χρωματική μαγεία της μεταφυσικής γνώσης που ορμάς του αψήλου! Πως εννοούν, πως αφήνουν τούτη την ευφροσύνη μακριά από τα μαρτύρια των αποχωρισμών που επιβάλλει το φως; Γλυκιά λαχτάρα δίχως απάτη και φόβο, εξαίσιο, δίχως πόνο, σβήσιμο, μακάριο σουρούπωμα, μέσα στο άμετρο! Η Ιζόλδη εσύ, ο Τριστάνος εγώ, δεν είμαι πια ο Τριστάνος, δεν είσαι πια η Ιζόλδη…"


γράφει στον "Τριστάνο" του ο Τόμας Μαν(εκδ. Ζαχαρόπουλο, μτφ: Άρη Δικταίου) , ένα έργο γραμμένο σαν αντίστιξη στην ομώνυμη όπερα του Ρίχαρντ Βάγκνερ, όπου ο έρωτας, ο θάνατος, η μουσική, παρουσιάζονται ως δυνάμεις που μπορούν ν’ ανυψώσουν αλλά και να συντρίψουν...
Το ποιητικό σύμπαν του Τόμας Μαν διαμορφώνει ευρηματικά ένα σκηνικό τόπο, όπου το καλό και το κακό μπερδεύονται, και μάς κατευθύνει στο συμπέρασμα πως ένας "τόπος πόνου και οδύνης" μπορεί την ίδια στιγμή να είναι και ένας "τόπος θαυμάτων"...

Η πρώτη συγχορδία στο "Πρελούδιο" του "Τριστάνου" ηχεί τόσο αινγματικά, υποδηλώνοντας τα ερωτικά συναισθήματα, τους ανεκπλήρωτους πόθους. Είναι συγχορδία υψηλής ηχητικής ποιότητας(περιλαμβάνει δύο διαφωνίες / 5η ελαττωμένη σολ#-ρε και 5η αυξημένη ρε-λα#) αντιπροσωπευτική του περιεχομένου της όπερας, γι' αυτό βαφτίστηκε "Συγχορδία του Τριστάνου" και αντηχεί σε κάθε κρίσιμη καμπή των γεγονότων.

Wagner - "Tristan und Isolde", Prelude:

Σαν την αιωνιότητα του Παραδείσου, αγαπημένοι φίλοι, και η αιωνιότητα του έρωτα!
Δροσιά μιας ευλογημένης βροχής, αν είναι αληθινός...
Το δράμα αυτό του Βάγκνερ μάς εμπνέει να αναζητήσουμε την αιώνια ένωσή μας με το άλλο μας μισό...Να αναζητήσουμε την αγάπη στις πιο υψηλές εκφάνσεις της, εκεί που υπερβαίνει την ανθρώπινη ζωή.
Σαν εύφορες βρόχινες στάλες σε αποξηραμένη γη πέφτει ο έρωτας... κι ανθίζουν τα ομορφότερα και πιο εύοσμα λουλούδια, ακόμα και σε κείνες τις καρδιές που απ'τα βέλη του "δεινοπαθούν"...