Δεν είναι ένα από τα «Παραμύθια του Χόφμαν», αλλά o...«συνθέτης» Χόφμαν!

 

Γεννημένος σαν σήμερα 24 Γενάρη 1776, ο γερμανός συγγραφέας Ε.Τ.Α Χόφμαν, είναι δημοφιλής στους βιβλιοφάγους καθώς η ιδιότητά του ως μυθιστοριογράφου και δη της φανταστικής λογοτεχνίας είναι περισσότερο γνωστή.

Στους μουσικόφιλους είναι διάσημος για τα «Παραμύθια του Χόφμαν», που αγαπήθηκαν, όταν οι φανταστικές αυτές ιστορίες του αποτέλεσαν τη βάση του λιμπρέτου για την ομώνυμη όπερα του Ζακ Όφενμπαχ, όπου ο Χόφμαν κρατά και έναν από τους ρόλους, ανάμεσα στη Μούσα της Τέχνης που τον διεκδικεί και μια παθιασμένη από έρωτα, τραγουδίστρια…

Οι ιστορίες του ευφάνταστες, εξαιρετικά υποβλητικές, με το μακάβριο και το υπερφυσικό να αποτελέσουν αρκετές φορές έμπνευση δημιουργιών πολλών συνθετών.
Ο Βάγκνερ στήριξε το Δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν στις ιστορίες του, ο Τσαϊκόφσκυ εμπνεύστηκε τον «Καρυοθραύστη» του απ'αυτόν, ο Χίντεμιτ την «Cardillac», o Λεό Ντελίμπ την «Κοπέλλια» του...

Και μπορεί ο Χόφμαν, με τις δεξιοτεχνικά άγριες πτήσεις της φαντασίας του να έγινε γνωστός γράφοντας για υπερφυσικούς, μυστηριώδεις και τρομακτικούς χαρακτήρες, όμως το ενδιαφέρον του για την Τέχνη επεκτάθηκε και σε άλλα είδη της, όπως η ζωγραφική και η μουσική.
Την τελευταία δε, την υπηρέτησε ως μαέστρος, μουσικοκριτικός (θαυμάσιο το δοκίμιό του πάνω στην 5η του Μπετόβεν), αλλά και ως συνθέτης.

Όπως έλεγε ο ίδιος: 

«Τις καθημερινές είμαι ένας δικηγόρος και στις καλές περιπτώσεις, λιγάκι μουσικός.

Τις Κυριακές, εξαρτάται…

Με τη δύση του ήλιου γίνομαι πλακατζής συγγραφέας μέχρι αργά τη νύχτα!»

Kαρικατούρα που φιλοτέχνησε ο ίδιος

Λάτρευε τη μουσική από μικρός, ιδιαίτερα τους κλασικούς και τον Μότσαρτ, για τη μουσική του οποίου συχνά δήλωνε πως:

«Mozart's music is the mysterious language of a distant spiritual kingdom, whose marvelous accents echo in our inner being and arouse a higher, intensive life».

Λάτρευε το Μότσαρτ τόσο, που άλλαξε ένα από τα μεσαία ονόματά του σε «Αμαντέους», δηλώνοντας με αυτόν τον τρόπο τον θαυμασμό του απέναντι στον αγαπημένο του συνθέτη. Ολοκληρωμένο το όνομά του ήταν: Ερνστ-Τέοντορ-Αμαντέους Χόφμαν.

Από τις πιο δημοφιλείς συνθέσεις του είναι η όπερα «Ούντινε» και το μπαλέτο «Αρλεκίνος».
Για σήμερα όμως προτείνω το «Κουιντέτο του για Άρπα και κουαρτέτο εγχόρδων».

Ένα έργο όπου η άρπα με το ηχόχρωμά της, ως βασικό όργανο, παραπέμπει στο αινιγματικό, μυστηριώδες  και παράξενο τοπίο που πλάθει ο καλλιτέχνης.
Γράφτηκε το 1808, όταν ο Χόφμαν είχε ταξιδέψει στην Πολωνία και όπως μαρτυρά μια επιστολή του δημιουργού, ο εκδοτικός οίκος αρνήθηκε αρχικά να το δημοσιεύσει επειδή η άρπα δεν ανήκε στα «πιασάρικα» ηχητικά, όργανα εκείνη την εποχή.
Θα δέχονταν μόνο αν στη σύνθεση, η άρπα αντικαθίσταντο με πληκτροφόρο…κάτι, που δεν άρεσε στον Χόφμαν γιατί, όπως είπε το πιάνο δεν μπορούσε να αποδώσει την ατμόσφαιρα και το ύφος που ήθελε με τη μελωδική του γραμμή, να εκφράσει.
Απ’ό,τι φαίνεται οι διαπραγματεύσεις οδήγησαν στη διαζευκτική λύση.
Γι’αυτό στη χειρόγραφη παρτιτούρα αναφέρεται «Quintet for harp or fortepiano».

Το έργο είναι γραμμένο στη ντο ελάσσονα με δυο αντικρουόμενα υφολογικά θέματα να παρουσιάζονται σε παραλλαγές στο πρώτο, μέρος του, Allegro-Moderato.
Στη μεσαία, Αdagio κίνηση πρωταγωνιστεί η άρπα με τη δυναμική της να ενισχύει την ονειρική διάσταση του ύφους, κι αν θέλετε την αλλόκοτη, γκροτέσκο πλευρά της ανθρώπινης φύσης του δημιουργού, ενώ στην τελευταία κίνηση, ένα Allegro σε 6/8 δίνει στον αρπιστή την ευκαιρία να δείξει τη δεξιοτεχνική του δεινότητα μέσα από υπέροχα glissandi οδηγώντας τη φαντασία σε μουσικά μονοπάτια, που ακούγονται «γλυκά-απειλητικά» καθώς αναδύονται από τα ζοφερά βάθη του υπερφυσικού κόσμου του Ε.Τ.Α Χόφμαν!

Ernst Theodor Amadeus Hoffmann: Quintet for harp & string quartet in C minor