Ο Πειρασμός του Αγίου Αντωνίου στην παρτιτούρα του Χίντεμιτ...

Ματίας Γκρύνεβαλντ: "Ο Πειρασμός του Αγίου Αντωνίου"
(3ο τμήμα δεξιά του Βωμού)

Γιορτή του Αγίου πρώτου ερημίτη του Χριστιανισμού, σήμερα, του Αγίου Αντωνίου που γεννήθηκε στην Αίγυπτο, γόνος πλούσιας οικογένειας, όμως ασκήτεψε στην έρημο, αφού πρώτα διέθεσε όλο το βιος του στους φτωχούς!

Χρόνια Πολλά στις εορτάζουσες/οντες που φέρουν το όνομα του Αγίου, που επέλεξε συνειδητά τη σοφία του Θεού και την προσευχή. Μακριά από κοσμικότητες και πολυτέλεια, έζησε με απλότητα στην ένδυση και τη σίτιση επιλέγοντας τον πνευματικό αγώνα. Ο Αγιος Αντώνιος στη μοναχικότητα της ερήμου βρέθηκε αντιμέτωπος με πάθη και πειρασμούς. Ο διάβολος χρησιμοποίησε πάμπολλα μέσα για να τον γκρεμίσει, όμως η πίστη του Αγίου τον βοήθησε να τιθασεύσει κάθε δολιότητα.


Βρισκόταν σε βαθιά γεράματα όταν ο Άγιος Αντώνιος άκουσε για έναν άλλο ερημίτη ασκητή, τον όσιο Παύλο. Βάδισε μέσα στην έρημο τρεις ολόκληρες μέρες για να τον συναντήσει.
Οι δύο γέροντες της ερήμου ενώ συνομιλούσαν με πνευματική χαρά εμφανίστηκε μπρος τους ένα κοράκι που τούς έφερε ένα καρβέλι άρτο.
-"Θαύμασε την καλοσύνη του Θεού", είπε ο Παύλος. "Εβδομήντα χρόνια τρέφομαι καθημερινά με μισό άρτο που μου στέλνει ο Θεός. Σήμερα, με τον ερχομό σου, ο Κύριος διπλασίασε την μερίδα".


Τα επεισόδια με τους πειρασμούς και τη συνάντηση των δυο Αγίων, Αντωνίου και Παύλου απεικονίζει ο γερμανός αναγεννησιακός ζωγράφος, Ματίας Γκρύνεβαλντ στην Αγία Τράπεζα της Μονής του Αγίου Αντωνίου στο Ίζενχαϊμ της Αλσατίας.

Ματίας Γκρύνεβαλντ: "Ρετάμπλ του Ίζενχαϊμ", το 3ο τμήμα του Βωμού

Ο βωμός είναι ένα πολύπτυχο σε τρία τμήματα που ξεδιπλώνονται:

• Το πρώτο τμήμα δείχνει τη Σταύρωση,
  
  
• το δεύτερο τη Συναυλία των αγγέλων και
  
  
• το τρίτο -που μας αφορά- αριστερά απεικονίζει τη συνάντηση-πνευματική συνομιλία των δυο ερημιτών και δεξιά τον Πειρασμό του Αγίου Αντωνίου (βλ. εικαστικά παρακάτω):

To τμήμα του Βωμού με τα δυο εικαστικά που αφορούν τον Άγιο Αντώνιο
(Δεξιά οι Πειρασμοί, αριστερά με τον Όσιο Παύλο. Ψηλά στο κλαδί το κοράκι με τον άρτο)

Εμπνευσμένος από αυτή την απεικόνιση του Γκρύνεβαλντ, το 1934 ο γερμανός Πάουλ Χίντεμιτ συνέθεσε ένα από τα πιο γνωστά ορχηστρικά έργα του, τη Συμφωνία: "Mathis der Maler-Ματίας ο Ζωγράφος", μέρη της οποίας ενσωματώθηκαν αργότερα στην ομώνυμη όπερά του. 

Paul Hindemith

Η συμφωνία ήταν παραγγελία του Φουρτβαίνγκλερ προκειμένου να ερμηνευτεί στην περιοδεία που θα πραγματοποιούσε με την Φιλαρμονική Ορχήστρα του Βερολίνου.


Η Συμφωνία είναι τριμερής, με κάθε μέρος να αντιστοιχεί στις απεικονίσεις του Ρετάμπλ του Ίζενχαϊμ:


1. Συναυλία των αγγέλων
2. Ενταφιασμός
3. Ο πειρασμός του αγίου Αντωνίου


που αντιστοιχούν στα μέρη τη όπερας:

1. Εισαγωγή
2. Ορχηστρικό ιντερλούδιο στη τελευταία πράξη
3. Ορχηστρικό για μια σκηνή οράματος, στην VI σκηνή της όπερας.

Ο Χίντεμιτ μεταφέρει τις εικόνες και τα νοήματα του τρίπτυχου με θαυμαστή πιστότητα!
Το πρώτο μέρος, ήρεμο, γαλήνιο,(όπως φαντάζεται κανείς τη "συμφωνία των αγγέλων") που με την επινοητική ενορχήστρωση του συνθέτη φτάνει στη λαμπερή κορύφωση...
Το δεύτερο, ο "Ενταφιασμός" με μια ελεγειακή επισημότητα...
και το φινάλε, σ' ένα ρυθμό, που καλπάζει αδιάκοπα και δίνει την αίσθηση της ψυχικής αναταραχής, που δημιουργούν οι "πειρασμοί"...
Η αισθητική προοπτική του Χίντεμιτ στοχεύει στην μουσική αποτύπωση εντάσεων σε αντιπαράθεση με θρησκευτική γαλήνη, καθώς σε αυτό το έργο (που θεωρείται το αριστούργημά του), αρχίζει το πρόβλημα της πολιτικής ευθύνης του καλλιτέχνη. Αυτή εκφράζεται μέσα από τη ζωή του ζωγράφου Ματίς Γκρύνεβαλντ, που έδρασε στη Γερμανία κατά την περίοδο των θρησκευτικών πολέμων.

Paul Hindemith: "Mathis der Maler, Mov. III: Versuchung des heiligen Antonius"
(Διευθύνει ο ίδιος ο συνθέτης)

To αντίστοιχο μέρος της όπερας μπορείτε να ακούσετε εδώ.

Κείμενα που αναφέρονται σε μουσικά έργα-εμπνεύσεις από τον Άγιο Αντώνιο μπορείτε να διαβάσετε εδώ και εδώ.