Ερίκ Σατί: ένα Πρελούδιο για την Ηρωική Πύλη του Ουρανού

 

Ο Σατί την εποχή σύνθεσης του Πρελουδίου
(πορτρέτο φιλοτεχνημένο από τον Marcellin Desboutin )

"Je suis venu au monde très jeune... dans un temps très vieux

δηλαδή

Ήρθα στον κόσμο πολύ νέος, σε καιρούς πολύ γερασμένους"

Ο Eρίκ Σατί γεννήθηκε σαν σήμερα, 17 Μαΐου 1866 και παίρνω αφορμή να σας καλημερίσω με ένα έργο του που ανήκει στη "μυστικιστική" περίοδο του συνθέτη...
Μιας εποχής υπερβατικής πνευματικότητας και αναζήτησης της σχέσης του ανθρώπου με το θείο, αντιλήψεων που γνώρισε ο Σατί στους κόλπους του Τάγματος των Ροδόσταυρων.

Πρόκειται για ένα πρελούδιο που -κατά δήλωσή του- είναι το πιο αγαπημένο του, γι’αυτό και το αφιέρωσε στον εαυτό του…

"Je me dédie cette œuvre", θα γράψει στην παρτιτούρα.

Το "Prélude de la porte héroïque du ciel" είναι μια σύνθεση για πιάνο, που ο Ερίκ Σατί έγραψε το 1894(η μοναδική σύνθεσή του εκείνη τη χρονιά) σαν μουσική εισαγωγή στο θεατρικό του Jules Bois: "Η Ηρωική Πύλη του Ουρανού".

Ποιητικό, αέρινο, μυστηριώδες και αινιγματικό, σιβυλλικό και γριφοειδές...

Σύντομα μοτίβα που επαναλαμβάνονται ήρεμα, γλυκά, με μια ταπεινότητα, που οι ειδικοί χαρακτήρισαν "δειλή ευσέβεια", χωρίς ίχνος μουσικής έπαρσης, πιστός στις ιδέες των Ροδόσταυρων και ίσως με μια ειρωνική διάθεση απέναντι στο  θρησκευτικό συναίσθημα, θέμα του θεατρικού κειμένου που έπεται. 

Το έργο του Bois  αναφέρεται σ' έναν ποιητή που αναλαμβάνει την αποστολή να εκθρονίσει τη Θεοτόκο και να την αντικαταστήσει με την  αιγυπτιακή θεά Ίσιδα, ενώ χαρακτήρες από τη Βίβλο ανακατεύονται με κείνους από τη Μυθολογία της Αιγύπτου.

Kάποιοι χαρακτήρισαν την απόπειρα του Bois "παρακμιακό μείγμα Αιγυπτιολογίας, Βιβλικών ιστοριών με το Παρίσι του 19ου αι., μια ειρωνική μελέτη θρησκευτικού συναισθηματισμού".
Ο ίδιος ο Ερίκ Σατί  περιγράφει το πιανιστικό έργο σαν: "ένα μικρό πρελούδιο γεμάτο μυστικιστική γλυκύτητα, εκστατική χαρά, ένα μικρό πρελούδιο γεμάτο οικεία καλοσύνη..."

Πάντως, οι κριτικοί της εποχής έκαναν λόγο για "σύνθεση αμιγούς ηδονισμού χωρίς απώτερα κίνητρα, ο οποίος εκφράζεται ξεκάθαρα μέσα από μια αρμονία που ίσως και να υπερβαίνει σε φινέτσα τα καλύτερα συνθετικά δείγματα αυτού του είδους του Σατί". 

Απείθαρχος και ατίθασος ο Σατί, ένας ανεξάρτητος και πρωτοπόρος της εποχής του, που η μουσική αισθητική του αποτέλεσε πρόκληση! Πολυσχιδής προσωπικότητα, πολυδαίδαλη μουσική σκέψη, στο έργο του αυτό με άκρως αυθεντικό τρόπο η ιδιαίτερη, νεωτεριστική φύση του.
Έργο, που αναδεικνύει το θαυμαστό στο Σατί να προσεγγίζει την μουσική από μια διαφορετική οπτική, με μια εκκεντρικότητα μεν, που πολλοί είπαν παράνοια, εγώ την ονομάζω ανάγκη απομόνωσης, προσωπικής ενδοσκόπησης, μουσικού φιλτραρίσματος που μεταβάλλεται όταν ωριμάσει σε εκτόνωση και έκφραση μέσα από μια καινοτόμα, αρμονική γλώσσα.

Στην πιανιστική σύνθεση υποδεικνύονται ιδιαίτεροι τρόποι εκτέλεσης και ερμηνείας, γνωστοί εκφραστικοί μέθοδοι του Σατί:

Ήρεμα και με βαθιά ευγένεια

Δεισιδαιμονικά

Με σεβασμό

Με εσωτερική σιωπή

Με δειλή ευσέβεια

Αποφυγή κάθε ιερόσυλης ανάτασης

Χωρίς κομπασμό

Με καλοσύνη

Erik Satie: "Prélude de la porte héroïque du ciel"
(στο πιάνο ο Φρανσίς Πουλένκ)

Το 1911 τo "Prelude to the Heroic Gate of Heaven" μεταγράφηκε για ορχήστρα και παρουσιάστηκε στο Παρίσι σε μια συναυλία που ο συνθέτης δεν παραβρέθηκε "λόγω έλλειψης αξιοπρεπούς ένδυσης", όπως είπε με το γνωστό ειρωνικό και συγχρόνως χιουμοριστικό ύφος του...