Τζων Τάβενερ: "Κέλτικο Ρέκβιεμ", μια poésie sonore...

 

Εβδομήντα πέντε χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τη γέννηση του μεγάλου βρετανού συνθέτη, Τζων Τάβενερ(28 Iανουαρίου 1944) στο Γουέμπλεϊ του Λονδίνου. Ο ίδιος ισχυριζόταν πως ήταν απόγονος του Τζων Τάβερνερ, άγγλου συνθέτη και οργανίστα της Αναγέννησης. 

Θερμός φιλέλληνας, ο Τάβενερ αγάπησε και τίμησε την Ελλάδα με τα έργα του.
Τη χώρα μας τη γνώρισε μέσω της πρώτης του γυναίκας που ήταν ελληνίδα.

"Ο ελληνικός τόπος  με βοηθά να βρίσκω δρόμους", 

έλεγε συχνά.

Η ιδιαίτερη μουσική του σχέση με την Ελλάδα ξεκινά με έρευνα της ελληνικής ποίησης, μελοποιήσεις ελλήνων ποιητών, Σεφέρη, Σικελιανού κλπ...και καθώς 33χρονος βαπτίστηκε ορθόδοξος, ένα μεγάλο μέρος των δημιουργιών του  περνά μέσα από τα βυζαντινά μονοπάτια..

Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους συνθέτες κλασικής μουσικής της Βρετανίας, γνωστός για τα μινιμαλιστικά του έργα θρησκευτικής μουσικής, που διακρίνεται για την διαύγεια της μελωδικής γραμμής και την εσωτερική γαλήνη, που δημιουργεί.

H μουσική του διάφανη, απλή, με εκστατική λεπτότητα, συσσώρευση λατρευτικών μοτίβων, μεγαλύνει τη θεότητα και δημιουργεί υψηλή λατρευτική ατμόσφαιρα.

Οι μελωδίες του γίνονται φορείς υψηλής πνευματικότητας και συνιστούν, θα έλεγε κανείς, μιαν ιερατική "poésie sonore"...

Το 1969 συλλαμβάνει την ιδέα ενός σκοτεινού, ανατριχιαστικού τραγουδιού εμπνευσμένου από ένα παιδικό τραγούδι-παιχνίδι.

"Το Κέλτικο Ρέκβιεμ", παρά τον τίτλο του, δεν είναι στην ουσία νεκρώσιμη ακολουθία για κάποιον...
Το τραγούδι με το τραχύ ύφος έχει τις ρίζες του σε μια μνημόσυνη ιεροτελεστία της Σκωτίας του Μεσαίωνα.

Παιδιά σε ομάδες πιασμένα απ'τα χέρια και στημένα κυκλικά.
Από την ομάδα επιλέγεται ένα, που παίρνει το όνομα "Jenny Jones", χαρακτήρας, που κινείται αντίθετα με τη φορά, που ακολουθεί ο κυκλικός χορός και έχει στόχο να αποκρούσει τα κακά πνεύματα.

Είναι γραμμένο για σοπράνο, χορωδία και ορχήστρα παιδιών και αποτελείται από τρία μέρη, σύμφωνα με την παράδοση του ρέκβιεμ:

Ι. "Requiem aeternam", 

ΙΙ. "Dies irae" 

και 

ΙΙΙ. "Requiescat in pace"

Υποβλητικό άκουσμα που καθηλώνει, βασισμένο μεν σε στοιχεία κελτικά ανάμικτα με εκείνα της θρησκευτικής μουσικής που τόσο καλά ο Τάβενερ γνωρίζει, δίνοντας μια σύνθεση που διακρίνεται για την διαύγεια της μελωδικής γραμμής και την εσωτερική γαλήνη, που δημιουργεί, χωρίς επιτηδευμένη έκφραση, μα με απόκοσμη ηρεμία και καθαρότητα...

Ακούμε το τρίτο μέρος: "Requiescat in pace-Αναπαύσου εν ειρήνη". 

• Από την έναρξή του η παιδική χορωδία αποδίδει το γνωστό παιδικό τραγούδι: "Mary Had A Little Lamb"(στα ελληνικά έχει μεταφερθεί με το στίχο "Επεράσαμ' όμορφα")πάνω σε ένα χαρακτηριστικό τελετουργικής φύσης οστινάτο από τη μικτή χορωδία κι ένα κρουστό να χτυπά εμφατικά ένα μονότονο ρυθμό. Η μελωδία είναι σε πεντατονική κλίμακα και σε μορφή ερώτησης -απάντησης.
  
  
• Ακολουθεί το σύντομης έκτασης μεσαίο, όλο κατάνυξη, προσευχητικό μέρος,έναν "βουβό θρήνο". Πολλοί το χαρακτηρίζουν ως "αβίαστη, μουσική ηρεμία φωτός, ικανή να οδηγήσει σε ενδοσκόπηση και θρησκευτική περισυλλογή".

• Η σύνθεση ολοκληρώνεται με καμπανισμούς και απότομα -σαν ηχητικές εκρήξεις- επιφωνήματα, πάλι με ιδιαίτερα κρουστά να χτυπούν στο ρυθμό του παιδικού τραγουδιού, σαν αντίλαλος μιας εσωτερικής φωνής, δημιουργώντας τοπίο ηρεμίας και γαλήνης. Ένα μέρος, που ενεργοποιεί το ενδότερο, ψυχικό περιβάλλον, υποστηρίζει τη συνειδητότητά μας, και απεγκλωβίζει τη δύναμη της αθωότητας και άδολης αγάπης, που κρύβουμε μέσα μας... 

Αδιαμφισβήτητα, το "Κέλτικο Ρέκβιεμ" του Τζων Τάβενερ με το αυτοσχεδιαστικό, μυστικιστικό στυλ, την απλή εναρμόνιση και τις μικροτονικές υφές, αποτελεί σύνθεση, που απορρέει από την ένωση του δημιουργού με τον ανώτερο εαυτό του, την απεικόνιση του συνδυασμού αθωότητας με την ιδέα της μετάνοιας... 

Tavener: "The Celtic Requiem, Mov.III: "Requiescat in pace":

Μια γενική προσέγγιση στο έργο του Τάβενερ μπορείτε να διαβάσετε σε ένα παλιότερο κείμενο εδώ.
Επίσης συνδυαστικά με ποίηση του Yeats, εδώ.