Διακόσια δέκα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τη γέννηση του Edgar Allan Poe, του μεγάλου αλλά αμφιλεγόμενου συγγραφέα-ποιητή, της κατηγορίας των "καταραμένων", καθώς τα κείμενά του είναι σκοτεινά, μυστηριακά και με διάχυτη τη χαρακτηριστική μεταφυσική ατμόσφαιρα.
Tο μικρό διήγημα του Πόε:
"Η Μάσκα του Κόκκινου Θανάτου",
είναι μια ιστορία με στοιχεία γοτθικής λογοτεχνίας που εκδόθηκε το 1842.
"Ο "Κόκκινος Θάνατος" ρήμαζε από καιρό τη χώρα. Καμιά επιδημία δεν είχε ποτέ σταθεί τόσο θανατερή, τόσο φριχτή. Το αίμα ήταν η ενσάρκωση κι η σφραγίδα του – το κόκκινο και απαίσιο αίμα. Δυνατοί πόνοι, ξαφνικές ζαλάδες, από τους πόρους άφθονη αιμορραγία, κι έπειτα ο θάνατος.[...]
Ο πρίγκηπας Πρόσπερο ήταν ευτυχισμένος, ατρόμητος και συνετός. Όταν το κράτος του ερημώθηκε από το μισό πληθυσμό, κάλεσε κοντά του χίλιους γερούς και ξένοιαστους ιππότες και κυρίες της αυλής του, και μαζί με όλους και όλες κλείστηκε σ' έναν οχυρό του πύργο κι απομονώθηκε αυστηρά.[...]Η απόλυτη ασφάλεια μαζί, ήταν μέσα στον πύργο. Έξω ήταν ο "Κόκκινος Θάνατος"...[...]Έκλεινε πια ο πέμπτος ή ο έκτος μήνας όταν έδωσε για τους φίλους του ένα χορό μεταμφιεσμένων εξαιρετικής μεγαλοπρέπειας.[...]
Την παρουσία ενός πρωσοπιδοφόρου, κανένας δεν την είχε αντιληφθεί πρωτύτερα.Ήταν ψηλός και κοκαλιάρης, τυλιγμένος απ' το κεφάλι ως τα πόδια μέσα σ' ένα σάβανο. Η μάσκα που του έκρυβε το πρόσωπο έμοιαζε τόσο πολύ με αλύγιστη όψη νεκρού.[...]
Είχε έρθει σαν κλέφτης μες στη νύχτα.
Κι ο ένας μετά τον άλλον έπεσαν οι γλετζέδες μέσα στις αιματοβαμμένες αίθουσες του γλεντιού των, και ο καθένας πέθανε στην ίδια απεγνωσμένη στάση όπου είχε πέσει..."
(Ε.Α.Πόε: "Η Μάσκα του Κόκκινου Θανάτου", πηγή: εδώ.)
Το διήγημα αναφέρεται σε μια θανατηφόρα επιδημία, τον "Κόκκινο θάνατο", την οποία ο πρίγκιπας Πρόσπερο έντρομος προσπαθεί να αποφύγει κρυμμένος στο κάστρο του. Εκεί, μαζί με άλλους ευγενείς προκειμένου να μη δείχνουν το φόβο τους διοργανώνουν ένα χορό μεταμφιεσμένων κατά τη διάρκεια του οποίου εμφανίζεται μια άυλη μυστηριώδης φιγούρα.
Η επαφή μαζί της προκαλεί σε όλους το θάνατο.
 |
| Αndre Caplet |
Ο Πόε, μια συμβολική μορφή μεταξύ υπαρκτού και ανύπαρκτου, εκφραστής του μεταφυσικού, έχει εμπνεύσει πολλές φορές μουσουργούς.
Από το παραπάνω, σύντομο κείμενό του εμπνέεται ο Αndre Caplet το: "Conte Fantastique-Φανταστικό παραμύθι", μια σύνθεση για άρπα και κουαρτέτο εγχόρδων, που αρχικά τής είχε δώσει τον τίτλο "Legende".
Ο André Caplet γεννήθηκε στη Χάβρη το 1878 και έδειξε από μικρός τη μουσική του μεγαλοφυία. Εννιάχρονος κέρδισε το 1ο βραβείο στο βιολί και πριν συμπληρώσει τα δώδεκα έγινε ενεργό μέλος της Ορχήστρας του θεάτρου της Χάβρης !
Περισσότερο εντυπωσιακό είναι το ότι κέρδισε το το Prix de Rome με την καντάτα του "Myrrha", όταν στον μέγα Ραβέλ την ίδια χρονιά απονεμήθηκε το 3ο βραβείο!
Η ΣΥΝΘΕΣΗ:
Ο Caplet "απελευθερώνει" την άρπα από τον παραδοσιακό της ρόλο που είναι καθαρά διακοσμητικός και πολύχρωμος, καθώς συνδέεται με την έκφραση του ονείρου και των αιθέριων υπάρξεων.
Έτσι, εμπιστεύεται στο ηχόχρωμά της επεισόδια με έντονη δραματικότητα αλλά και φρίκη από την θανατηφόρα επιδημία.Τής αναθέτει την έκφραση του προσωποποιημένου "Κόκκινου Θανάτου". Glissandi και ιδιαίτερες αρμονίες αποτελούν τα μουσικά εφέ για πρόκληση αγωνίας και τρόμου.
 |
| "The Masque of the Red Death", Χάρι Κλάρκ , 1919 Εικονογράφηση για το διήγημα του Πόε |
Ο συνθέτης στην παρτιτούρα σημειώνει την ένδειξη "haletant-χωρίς ανάσα", προτρέποντας τον αρπιστή να εκτελέσει την άρπα ως πνευστό όργανο, που η πνοή του θα διακοπεί απότομα, όταν μετά τα αρχικά μέτρα η μελωδική γραμμή κατακλύζεται από ταχείς αρπισμούς.
Τολμηροί χρωματισμοί που θυμίζουν Ντεμπισί (οι δυο μουσουργοί ήταν καρδιακοί φίλοι), αλλά και Σαίνμπεργκ.
Η εικόνα του "κόκκινου θανάτου" ζωγραφίζεται μουσικά στη τρίτη φράση της άρπας με χρήση στο μοτίβο της, δέκα από τις δώδεκα νότες της χρωματικής κλίμακας.
Η μελωδία άλλοτε έντονη, ζοφερή, δυσοίωνης υφής με αποκορύφωμα όταν από την άρπα ακούγονται οι 12 χτύποι του ρολογιού που σημαίνουν μεσάνυχτα και συγχρόνως την άφιξη του κόκκινου θανάτου.
O André Caplet υπογραμμίζει τη φρίκη, και το έντονο δραματικό στοιχείο της αφήγησης του καταραμένου ποιητή. Οι φωνές των ηρώων του Πόε εκφράζονται στα μουσικά όργανα που δονούνται από αγωνία και τρόμο, σπαραχτικά και βαθιά ανθρώπινα.
Η πρεμιέρα του "Conte Fantastique" έγινε το 1923 στο Παρίσι, από το κουαρτέτο του Gaston Poulet και την περίφημη βιρτουόζο της άρπας, Micheline Kahn, στην οποία αφιερώθηκε η σύνθεση.
Θα το ακούσουμε με την Lily Laskine στην άρπα, μια από τις σημαντικότερες αρπίστριες του 20ου αι, απολύτως αφοσιωμένη στο όργανο, για το οποίο -όπως έλεγε- "αξίζει κάθε θυσία, ακόμα και τη θυσία μιας ανέμελης παιδικής ηλικίας"!
Εικονογράφηση για το διήγημα του Πόε: "The Masque of the Red Death", Χάρι Κλάρκ , 1919
Αndre Caplet: "Conte Fantastique"/ Άρπα:Lily Laskine:
Παλαιότερα κείμενά μου για τον Εντγκαρ Άλαν Πόε μπορείτε να διαβάσετε επίσης:
Πόε και Άναμπελ Λη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου