Δυο μουσικές εκδοχές πάνω σ'ένα σονέτο του Μαλαρμέ...

"Le vierge, le vivace et le bel aujoud'hui"

Παρθένα , όλη ζωή η σημερινή
Με χτύπημα φτερού θα μας ραγίσει
Την ξεχασμένη λίμνη αυτή που ξωτικό έχει κλείσει
Στην πάχνη ο πάγος διάφανος πτήσης χωρίς φυγή!

Κύκνος καιρών αλλοτινών κοιτά να θυμηθεί
Πως είν' αυτός η εξαίσια μα δίχως ελπίδα λύση
Γιατί δεν έψαλε τον χώρο πού'χε για να ζήσει
Σαν ήλθε του άγονου χειμώνα η πλήξη η αστραφτερή.

Θα ξετινάξει ο λαιμός του αυτή τη λευκή αγωνία
Ποινή απ' το διάστημα σε άρνηση του πτηνού δεσμία
Μα όχι της γης το τάραγμα που τα φτερά κρατεί.

Φάντασμα ενώ τη λάμψη του σ' αυτόν τον τόπο δίνει,
Στο κρύο τ' όνειρο αψηφώντας όλα ακινητεί
Μέσα στην εξορία ανώφελα που ο Κύκνος ντύνει.

(Μετάφραση: Γ. Σ. Πατριαρχέας , " Τα ποιήματα του Stéphane Mallarmé"-Εκδ. Ιδεόγραμμα)

"Πορτραίτο του Μαλαρμέ", Γκωγκέν

Το παραπάνω ποίημα είναι του Στεφάν Μαλαρμέ, ενός ποιητή που οι δημιουργίες του αποτελούν δείγματα του ρεύματος του συμβολισμού που εκείνη την εποχή κυριαρχούσε στους λογοτεχνικούς κύκλους. Πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν πως το να κατανοείς τα ποιήματα του Μαλαρμέ σημαίνει πως κατανοείς την αλήθεια του σύμπαντος.
Ιδιόμορφη η γραφή του, εμφανώς επηρεασμένη από τον Ουγκώ και τον Μπωντλαίρ.



Τα ποιήματα του συμβολιστή ποιητή, που είδε το πρώτο φως της ζωής στις 18 Μάρτη του 1842, ενέπνευσαν πλήθος μουσουργών!

Ι. Το παραπάνω σονέτο με την έντονη μουσικότητα των φράσεων και τη λεπτότητα του ύφους του ενέπνευσε τον Pierre Boulez, που το εντάσσει στον ιδιαίτερο κύκλο τραγουδιών του: "Pli selon pli" για σοπράνο και ορχήστρα. Ο τίτλος του κύκλου, που φέρει και τον υπότιτλο: "Portrait de Mallarme" είναι φράση από άλλο ποίημα του Μαλαρμέ.


"H σύνθεση αναπτύσσεται σε 5 κινήσεις προκειμένου να ξετυλιχτεί το πορτρέτο του ποιητή", λέει ο συνθέτης.
Στο 1ο και το 5ο μέρος χρησιμοποιεί μόνο μια φράση από ποιήματα του γάλλου συμβολιστή, ενώ στα μεσαία μέρη ολοκληρωμένα τρία από τα σονέτα του, με πρώτο το: "Le vierge, le vivace et le bel aujoud'hui", που διαβάσαμε παραπάνω.

Συγκεκριμένα σε αυτό το μέρος, για άρπα, βιμπράφωνο, 4 κρουστόφωνα και καμπάνες εξελίσσεται μια θορυβώδης, μελισματική γραφή εύθραυστης ομορφιάς!
Η ενορχήστρωση χαρακτηρίστηκε "καινοτόμα και εξαιρετικά ευρηματική", με το συνθέτη να ομαδοποιεί τα όργανα υπογραμμίζοντας τον ιδιαίτερο ηχόκοσμο που κατοικούν τα έργα του Μπουλέζ, αναδεικνύοντας με αυτό το τρόπο την τέχνη της ποίησης του Μαλαρμέ που τόσο λάτρεψε ο συνθέτης...
Ένα είδος ποίησης, που επιδρά πρωτίστως στις αισθήσεις...που "υποβάλλει "και όχι επιβάλλει ιδέες ή βιώματα, καθώς -όπως έγραφε- η ποίηση είναι η έκφραση που έχει κατακτήσει τη μυστηριώδη έννοια της ύπαρξης. Με την υποβολή, ο τονισμένος μουσικά λόγος προκαλεί και ανακινεί τις βαθύτερες περιοχές της ανθρώπινης συνείδησης...

Boulez: "Improvisation sur Mallarmé I: "Le vierge, le vivace et le bel aujoud'hui" 

ΙΙ. Ίσως σε κάποιους δεν είναι και τόσο εύπεπτος ο ήχος του Μπουλέζ, γι'αυτό για τους φίλους, που επιθυμούν να "νανουριστούν" με κάτι πιο λυρικό προτείνω το ίδιο σονέτο μελοποιημένο από τον τροβαδούρο Evgen Kirjuhel, που εμπνεόμενος από μπλουζ, τζαζ και φλαμένκο, δονεί την κιθάρα του και οικοδομεί το ποιητικό σύμπαν του Μαλαρμέ.