Σβιάτοσλαβ Ρίχτερ, ο αετός...

Tο φετινό (2015)γραμματόσημο που εξέδωσε η Ουκρανία για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Σ. Ρίχτερ

Είναι ένας καλλιτέχνης-μύθος, τοποθετημένος στο υψηλότερο βάθρο, στην κορυφή της πιανιστικής τέχνης!Θαυμάστηκε για την εκπληκτική δεξιοτεχνία του και τη δύναμη της έκφρασής του, παρότι στα πρώτα χρόνια εμφανίσεών του  χαρακτηρίστηκε από πολλούς κριτικούς ως "άμουση μηχανή".
Όμως στη συνέχεια τα πλήθη των φιλόμουσων στάθηκαν εκστατικοί απέναντί του!
Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά τί ήταν τελικά αυτό που τους μάγεψε στην πορεία;
Η μεγαλοφυΐα του ρώσου καλλιτέχνη;...Ήταν η αποθέωση του απόλυτου;...Η ενστικτώδης αυτοπειθαρχία του; Ήταν ταλέντο που παρασυρόταν και παρέσυρε συγχρόνως;
Κανείς δεν γνωρίζει...Ίσως όλα και άλλα τόσα μαζί...

Πρόκειται για τον κορυφαίο, Σβιάτοσλαβ Ρίχτερ:

Falk Robert: "Portrait of Sviatoslav Richter"
Pushkin Μuseum

"Ο ερμηνευτής στην πραγματικότητα μεταφέρει κατά γράμμα τις προθέσεις του συνθέτη. Δεν προσθέτει κάτι που δεν υπάρχει ήδη στο έργο. Αν είναι ταλαντούχος, μας επιτρέπει να ρίξουμε μια φευγαλέα ματιά στην αλήθεια του έργου, το οποίο είναι από μόνο του κάτι ιδιοφυές που αντανακλάται πάνω του. Δεν θα έπρεπε λοιπόν ο μουσικός να κυριαρχεί στη μουσική αλλά να χάνεται μέσα σε αυτή...[...]
Δεν είμαι εντελώς ηλίθιος, αλλά είτε από αδυναμία είτε από τεμπελιά δεν έχω ταλέντο στη σκέψη. Ξέρω μόνο πως να αντικατοπτρίζω, είμαι καθρέφτης [...] η λογική δεν υπάρχει για μένα[...] 
Αιωρούμαι στα κύματα της τέχνης και της ζωής και ποτέ δεν ξέρω πως ακριβώς να διαχωρίσω τι ανήκει στο καθένα και τι είναι κοινό και στα δύο. Η ζωή ξετυλίγεται μπροστά μου σαν ένα θέατρο που παρουσιάζει μια σειρά κάπως εξωπραγματικών συναισθημάτων, ενώ τα αντικείμενα της τέχνης είναι πραγματικά για μένα και πάνε κατευθείαν στην καρδιά μου".

Σήμερα συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη γέννηση του Σβιάτοσλαβ Ρίχτερ. Είδε το πρώτο φως της ζωής στο Ζιτομίρ της Ουκρανίας στις 20 Μαρτίου 1915.

 Καταγόταν από οικογένεια με γερμανικές ρίζες. Ο πατέρας του ήταν πιανίστας - αυτός άλλωστε υπήρξε και ο πρώτος του δάσκαλος - και η μητέρα του ερασιτέχνις μουσικός, από τις πρώτες θαυμάστριες του Ντεμπυσί και του Σκριάμπιν. Εκτιμώντας το εξαιρετικό ταλέντο του οι δάσκαλοί του τον ώθησαν να συνεχίσει τις σπουδές του στη Μόσχα, πράγμα το οποίο έκανε μελετώντας δίπλα στον περίφημο δάσκαλο της εποχής, Χάινριχ Νόιχαους. Λίγα χρόνια αργότερα ο τελευταίος παραδεχόταν ότι στην πραγματικότητα δεν είχε τίποτε παραπάνω να διδάξει στον Ρίχτερ. Σύντομα ολόκληρος ο κόσμος γινόταν κοινωνός της συγκίνησης, που μετέδιδε η τέχνη του.

Συγκεκριμένα η τοποθέτηση του Νόιχαους:

"Ηταν μοναδική η ικανότητα του Ρίχτερ να συλλαμβάνει το όλον, μα συγχρόνως να μην χάνει τίποτε από τις λεπτομέρειες της σύνθεσης. Κάλλιστα θα τον συνέκρινα με αετό που πετώντας από μεγάλο ύψος μπορεί να αγναντέψει μέχρι το βάθος του ορίζοντα εστιάζοντας μέχρι τη μικρότερη λεπτομέρεια του τοπίου".



To παραπάνω σκίτσο-πορτραίτο του Ρίχτερ είναι του ρώσου ζωγράφου και φίλου του, Robert Falk. 
"Θυμάμαι εκείνη την εποχή" -θα πει αργότερα ο Ρίχτερ- "τον Ρόμπερ ευγενικό και υποστηρικτικό να με ενθαρρύνει και να με καθοδηγεί στην επιθυμία μου να ζωγραφίσω. Με "σκηνοθέτησε" στη σοφίτα του με την υπέροχη θέα στο Κρεμλίνο και τον ποταμό Μόσχοβα...Πόζαρα...έγινα για μια φορά το μοντέλο του... Όταν κουραζόμασταν, μοντέλο και καλλιτέχνης, παίζαμε μουσική.Εκείνος, ήταν κρυφό ταλεντάκι...Έπαιζε πιάνο από μικρός και φιλοδοξούσε σπουδές στο Ωδείο...Τον κέρδισε όμως η ζωγραφική"

Ο Σβιατοσλάβ Ρίχτερ τιμήθηκε με τις υψηλότερες διακρίσεις!
Οταν έπαιζε, το κοινό κυριολεκτικά κρατούσε την αναπνοή του προσηλωμένο στον άνθρωπο που έκανε το θαύμα της μουσικής, πραγματικότητα!

Σχετικά με τις εκτελέσεις του έλεγε: "... Δεν παίζω για το κοινό, παίζω για τον εαυτό μου.Αν εγώ  ικανοποιούμαι από την ερμηνεία, τότε και το κοινό είναι ικανοποιημένο".

Ο Βλαντίμιρ Χόροβιτς τον θαύμαζε απεριόριστα. Είχε μάλιστα δηλώσει πως: "από τους Ρώσους πιανίστες, του άρεσε μόνο ένας, κι αυτός ήταν ο Ρίχτερ".
Ο Σοστακόβιτς τον χαρακτήρισε: "εξαιρετικό φαινόμενο, με τεράστιο ταλέντο που κλονίζει και συναρπάζει τον ακροατή", ενώ ο Γκλεν Γκουλντ τον αποκάλεσε : "έναν από τους ισχυρότερους φορείς επικοινωνίας που έχει δημιουργήσει ο κόσμος της μουσικής στη σύγχρονη εποχή".

Ο Ρίχτερ εμφανίστηκε και ως "ηθοποιός" στο ρόλο του βιρτουόζου Φραντς Λιστ σε σοβιετική ταινία για τον Γκλίνκα, με καλές κριτικές:

Eκτός από τη μουσική, ο Ρίχτερ είχε και άλλα καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα από νωρίς. Αγαπούσε τη λογοτεχνία και την ποίηση. Μάλιστα έγραφε ποιήματα,όπως επίσης ήταν ταλαντούχος και στην εικαστική τέχνη.

Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να θαυμάσετε το ταλέντο του στη ζωγραφική.Τα εικαστικά έργα του συνοδεύονται από την εκτέλεση του Ρίχτερ στη Σπουδή σε Μι μείζονα του Σκριάμπιν, για τον οποίο ο πιανίστας συνήθιζε να λέει πως: "δεν είναι το είδος του συνθέτη που μπορείς να ακούς καθημερινά, αλλά σίγουρα ειναι το θεσπέσιο λικέρ, που κανείς μπορεί να πίνει και να απολαμβάνει περιοδικά, ένα ποιητικό ναρκωτικό, ένα εύθραυστο, αλλά ανεκτίμητης αξίας, κρύσταλλο":

"Richter's paintings - Scriabin Etude Op 8. No 5"

"Ρίχτερ-Ροστροπόβιτς στο Φεστιβάλ  Εδιμβούργου,  1964
ερμηνεύοντας  τις "Cello Sonatas" του Μπετόβεν",
Abdalla skandar(από saatchi art)

Μια και μοναδική φορά, ο Ρίχτερ  δοκίμασε τις δυνάμεις του και στη διεύθυνση ορχήστρας.
Ήταν με τη "Sinfonia Concertante", του Προκόφιεφ,ένα κονσέρτο για τσέλο και ορχήστρα μεγάλη έκτασης, που ενέπνευσε στον συνθετη η δεξιοτεχνία του Ροστροπόβιτς και παρουσιάστηκε στη Μόσχα το '52 με σολίστα τον Σλάβα  και στο πόντιουμ τον Σβιάτοσλαβ Ρίχτερ.

Αξιοσημείωτη είναι η εμφάνισή του  στο Φεστιβάλ του Εδιμβούργου, τον Αύγουστο  του 1964 μαζί με τον Ροστροπόβιτς. Μια εμφάνιση-ορόσημο, η πρώτη και μοναδική φορά που βρέθηκαν επί σκηνής ως εκτελεστές ερμηνεύοντας όλες τις "Cello Sonatas" του Μπετόβεν, συναυλία που βιντεοσκοπήθηκε από το  BBC και απεικονίστηκε για τη σπουδαιότητά της από τον διάσημο Καναδολιβανέζο σύγχρονο ζωγράφο,  Abdalla skandar.

Richter-Rostropovich: "Beethoven Cello Sonatas", Edinburgh Festival, 1964: