"Πού είναι τα πουλιά, Μεσιάν;"

 

"Πουλιά", επιτοίχιο ταμπλώ του M. C. Escher, Μουσείο Κεραμικής Leeuwarden.

Δεκέμβρης και βαριοί χειμώνες, βροχές και φυσήματα ανέμων, που τα πουλιά ακλουθάνε...
Στον ουρανό στρέφεται το βλέμμα  κι οι εσωτερικές φωνές ρωτούν...
"Πού είναι τα πουλιά;

***

"Πού είναι τα πουλιά;

Ατσάραντοι και λιάροι κι' αητομάχια

συκοφάγοι και κατσουλιέρες και κοτσύφια

τσουτσουλιάνοι και τσαλαπετεινοί και τσόνοι

[...]

τετεντίτσες και τουρλουμπούκια και κίσσες

καλοκερήθρες και σηκονούρες και ασπροκόλια

ξυλοτρούπιδες και σπίγγοι και τρουποφράχτες

θεοπούλια και μυγούδια και σπίνοι;

Πού είναι ο κοκκινολαίμης; Πού είναι τα παπιά; 

Κρινέλια και γερμάνια και ψαλίδες

ξυλόκοτες και μπάλιζες και σουγλοκόλια

γερατζούλια και ντελίδες και μαυρόπαπα

[...]

Πού είναι ο Μολοχτός κι' ο Πάπουζας;

οι φάσες και οι σπαθομύτες

τα κιρκινέζια κι' οι χαλκοκουρούνες; 

Πού είναι ο μπούφος ο χουχουλόγιωργας κι' ο κούκος

ο νυχτοκόρακας ο γκιόνης κι' ο καράπαπας; 

Πού είναι

τα ξεφτέρια τα γεράκια και οι αετοί; 

Πού είναι ο Ντρένιος ο Καλογιάννης και ο Μπέτος; 

Πού είναι οι Μαυροσκούφηδες;"

(Γιώργης Παυλόπουλος:"ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ;", Εκδ. Κέδρος)

"Sky and Water": Ξυλογραφία, M. C. Escher

Olivier Messiaen

Γεννήθηκε στην Αβινιόν σαν σήμερα, 10 Δεκεμβρίου 1908 και εκτός από  μεγάλος συνθέτης και οργανίστας, ήταν  και ορνιθολόγος.
Από τους βασικούς υποστηρικτές του μουσικού κινήματος "Jeune France", που είχε στόχο την επαναφορά της πνευματικότητας της μουσικής και την πολιτιστική  ανανέωση στη Γαλλία, ο Ολιβιέ Μεσσιάν υπήρξε λάτρης της μουσικής των αρχαίων πολιτισμών(Ελλάδα, Ινδία, Ιαπωνία), στοιχεία των οποίων ενσωμάτωσε στα έργα του που ακολουθούν την πολυρρυθμία και ιδιαίτερα ρυθμικά σχήματα, τα λεγόμενα "παλίνδρομα", καθώς και πλήθος τονικοτήτων δικής του επινόησης,  που ονόμαζε "τρόπους περιορισμένης μετατροπίας".

Η αγάπη του για τα πουλιά τον ώθησε σε λεπτομερή καταγραφή τιτιβισμάτων μεταγράφοντάς τα στη μουσική του. Τα έργα του έχουν χαρακτηριστεί ηχητικά ποιήματα και ο ίδιος ιμπρεσιονιστής ζωγράφος, που με τα πινέλα του απεικονίζει την  ατμόσφαιρα της μουσικής του ιδέας χρησιμοποιώντας τους ήχους ως χρώματα.
(Οι απόψεις του πάνω στη σχέση Μουσικής-Χρώματος ταυτίζονται σε πολλά σημεία με κείνες του Βασίλι Καντίνσκι).

To έργο του Μεσιάν, "Reveil des oiseaux -Ξύπνημα των πουλιών", για πιάνο και ορχήστρα, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της γοητείας, που άσκησαν τα κελαηδίσματα στον  Mεσιάν.

Είναι το πρώτο έργο αυτού του τύπου και για το συνθέτη, το κελάηδισμα ήταν ένας τρόπος να επιστρέψει στη φύση, για να ζωντανέψει τη μουσική του γλώσσα και να αποκαταστήσει σε αυτό μια ελευθερία που ένιωθε ότι είχε στερηθεί.

Το έργο δεν περιέχει  μοτίβα ή ρυθμούς Ανατολής και δεν γίνεται χρήση των περίφημων  "τρόπων περιορισμένης μεταφοράς ", όπως αναφέραμε παραπάνω.
Το έργο περιλαμβάνει τραγούδια του από τριάντα οκτώ είδη πουλιών, γι'αυτό και το διάλεξα να το συνοδεύσω με το ποίημα του Γιώργη Παυλόπουλου και είναι αφιερωμένο στη μνήμη του ορνιθολόγου Jacques Delamain.

Πρωτοπαρουσιάστηκε το  1953 στο Μέλανα Δρυμό, στην πόλη Donaueschingen με τη δεύτερη γυναίκα του συνθέτη, Yvonne Loriod στο πιάνο, απ'όπου και η ηχογράφηση:

Ένα εκπληκτικό έργο στο οποίο ο συνθέτης αναδεικνύει αυτό, που ο ίδιος αποκαλεί συναισθησία, και εντοπίζεται στα χρώματα, που βιώνει ο ακροατής, στην ιδιαίτερα αργή ρυθμική αγωγή του, στη χρήση της αντήχησης, επιρροή ίσως από το εκκλησιαστικό όργανο του οποίου ήταν άριστος γνώστης και βιρτουόζος, και σε τόσα άλλα νεωτεριστικά, που εφηύρε!

Θα'χετε καταλάβει, φίλοι μου πως  αγαπώ τις συνδυαστικές δημοσιεύσεις. Όλο αυτό τέρπει εμένα πρωτίστως και πολύ χαίρομαι που σ' αυτό το μονοπάτι βρίσκω αρκετούς από σας, συνοδοιπόρους...

Η Τέχνη είναι απίστευτη με τις δυνατότητες που μας προσφέρει! Τις ευρείες οδούς που μας καλεί να διαβούμε...

Μοιάζουν λαβύρινθοι, μα η αγάπη μας γι' αυτήν, βρίσκει μίτους να βγούμε στην αντίπερα όχθη....