«Σονάτα του Σεληνόφωτος» : ΜΠΕΤΟΒΕΝ-ΡΙΤΣΟΣ

 

Αιθέρια λεπτότητα, κομψή ονειροπόληση, σχεδόν ποιητική φαντασία, μια λεπτεπίλεπτη ευγένεια, λουσμένη στο φως της σελήνης…

Αφιερωμένη σε μια νεαρή μαθήτριά του, τη Giullietta Guissiardi είναι η σονάτα αρ.14 του Μπετόβεν, που μουσικά ρέει «σχεδόν σαν φαντασία», όπως επιθυμεί κατά δήλωσή του ο συνθέτης:

Quasi una fantasia...

Από τις πιο δημοφιλείς και αγαπημένες σονάτες του για πιάνο, που γέννησε ο έρωτας του Μπετόβεν για τη μικρή του μαθήτρια.

"Ἄφησέ με νἄρθω μαζί σου. Τί φεγγάρι ἀπόψε! 

Ὅταν ἔχει φεγγάρι μεγαλώνουν οἱ σκιές μές στό σπίτι, 

ἀόρατα χέρια τραβοῦν τίς κουρτίνες, 

ἕνα δάχτυλο ἀχνό γράφει στή σκόνη τοῦ πιάνου

λησμονημένα λόγια — δέ θέλω νά τ' ἀκούσω. Σώπα..."

*****

Το γνωστότερο μέρος της κι ίσως αυτό που χαρακτηρίζει εντονότερα και το ερωτικό ύφος της σονάτας είναι το πρώτο, «Adagio Sostenuto», ένα μουσικό ποίημα, που ο μαθητής του Μπετόβεν, Carl Czerny χαρακτήρισε σαν :

«a night scene, in which the plaintive voice of a spirit is heard far in the distance

μια νυχτερινή σκηνή, που απ’το βάθος ακούγεται μια φωνή σπαρακτική».

Πλατιές συγχορδίες στ'αριστερό χέρι ακούγονται σα θρηνητική ηχώ...σα βαθύς αναστεναγμός..., ενώ το δεξί αιωρείται πάνω σε ανάλαφρα τρίηχα...

Η Σονάτα είναι πιο γνωστή ως «Υπό το Σεληνόφως», όνομα, που της δόθηκε όταν ο ποιητής Ludwig Rellstab ακούγοντας το αντάτζιο  έγραψε:

«…moonlight, the primitive landscapes of Lake Lucerne

φεγγαρόφωτο πάνω απ’τη λίμνη της Λουκέρνης».

«Moonlight on Lake Lucerne»,  Josephe Mallord William Turner-1841

L. van Beethoven –  «Moonlight Sonata»Μov. I - Adagio sostenuto.

Στο πιάνο ο Vladimir Horowitz:

Η Μπετοβενική «Σονάτα του Σεληνόφωτος» ενέπνευσε την ομώνυμη δημιουργία του Γιάννη Ρίτσου, από τα πιο αγαπημένα και γνωστά κείμενα του ποιητή και αποτελεί ένα σκηνικό μονόλογο, μια «εκ βαθέων» εξομολόγηση, μια ικεσία για ζωή κι ελπίδα, μέσα από ροή παραστάσεων και συμβόλων.

«...καί τό φεγγάρι μιά τρύπα στό κρανίο τοῦ κόσμου 

— μήν κοιτάξειςμέσα,

εἶναι μιά δύναμη μαγνητική πού σέ τραβάει — 

μήν κοιτάξεις, μήν κοιτᾶχτε,

ἀκοῦστε με πού σᾶς μιλάω — θά πέσετε μέσα. 

Τοῦτος ὁ ἴλιγγος 

ὡραῖος, ἀνάλαφρος — θά πέσεις, — 

ἕνα μαρμάρινο πηγάδι τό φεγγάρι,

ἴσκιοι σαλεύουν καί βουβά φτερά, μυστηριακές φωνές — δέν τίς ἀκοῦτε;...»

juiceofclouds

Συγκεκριμένα, το πρώτο μέρος της, «adagio sostenuto» συνοδεύει χαµηλόφωνα την εξομολόγηση της Γυναίκας…

«Τό δωμάτιο σκοτεινιάζει. Φαίνεται πώς κάποιο σύννεφο θἄκρυψε τό φεγγάρι. 

Μονομιᾶς, σάν κάποιο χέρι νά δυνάμωσε τό ραδιόφωνο τοῦ γειτονικοῦ μπάρ, ἀκούστηκε μιά πολύ γνωστή μουσική φράση. 

Καί τότε κατάλαβα πώς ὅλη τούτη τή σκηνή τή συνόδευε χαμηλόφωνα ἡ «Σονάτα τοῦ Σεληνόφωτος», μόνο τό πρῶτο μέρος. 

Ὁ Νέος θά κατηφορίζει τώρα μ' ἕνα εἰρωνικό κ' ἴσως συμπονετικό χαμόγελο στά καλογραμμένα χείλη του καί μ' ἕνα συναίσθημα ἀπελευθέρωσης. 

Ὅταν θά φτάσει ἀκριβῶς στόν Ἅη-Νικόλα, πρίν κατέβει τή μαρμάρινη σκάλα, θά γελάσει, — ἕνα γέλιο δυνατό, ἀσυγκράτητο. 

Τό γέλιο του δέ θ' ἀκουστεῖ καθόλου ἀνάρμοστα κάτω ἀπ' τό φεγγάρι. 

Ἴσως τό μόνο ἀνάρμοστο νἆναι τό ὅτι δέν εἶναι καθόλου ἀνάρμοστο. 

Σέ λίγο ὁ Νέος θά σωπάσει, θά σοβαρευτεῖ καί θά πεῖ: 

«Ἡ παρακμή μιᾶς ἐποχῆς». 

Ἔτσι, ὁλότελα ἥσυχος πιά, θά ξεκουμπώσει πάλι τό πουκάμισό του καί θά τραβήξει τό δρόμο του. 

Ὅσο γιά τή γυναίκα μέ τά μαῦρα, δέν ξέρω ἄν βγῆκε τελικά ἀπ' τό σπίτι. 

Τό φεγγαρόφωτο λάμπει ξανά. 

Καί στίς γωνιές τοῦ δωματίου οἱ σκιές σφίγγονται ἀπό μιάν ἀβάσταχτη μετάνοια, σχεδόν ὀργή, ὄχι τόσο γιά τή ζωή, ὅσο γιά τήν ἄχρηστη ἐξομολόγηση. 

Ἀκοῦτε; Τό ραδιόφωνο συνεχίζει…

(Γ.Ρίτσος:  «Σονάτα του Σεληνόφωτος»)

Rania December 2015 at 10:33

Υπέροχο μουσικό περιδιάβασμα στο περιβόλι των συναισθημάτων του Μπετόβεν, που έβαλε σε ποιητικό πειρασμό τον Ρίτσο! Ευχαριστούμε, Ελπίδα, για τα πολύτιμα δώρα της μουσικής που μοιράζεσαι μαζί μας!

ReplyDelete
Replies

ELPIDA NOUSA17 December 2015 at 11:10

Και το Θεό τον ίδιο θα έβαζε σε πειρασμό αυτή η ηχητική πανδαισία, κι η αρμονική της πολυχρωμία, Ράνια μου!Αιτία δημιουργιας μαγικών στιγμών, ξέχειλων από συναισθήματα!!!!Αναταση ψυχής, ώθηση σε ανώτερες, θεϊκές σφαίρες!
Εγώ ευχαριστώ για τα "ακριβά" σχόλια που ενισχύουν το πολύτιμο της φιλίας μας!