"Το πάρσιμο της Πόλης": Κόντογλου- Αστρινίδης

 "Εσείς πουλιά μ’ πετούμενα σύρτε να πήτε στην Φραγκιά, 
πέστε και στην Ελλάδα, 
πήραν την Πόλην η Τουρκιά, το μέγα μοναστήρι"

("Το πάρσιμο της Πόλης", δημοτικό)

"Η πολιορκία της Πόλης, 1453", Θεόφιλος.  Πάνω στο άσπρο άλογο, ο Κων/νος Παλαιολόγος.

"Στo δεύτερο λάλημα του πετεινού άρχισε ο πόλεμος. Οι Τούρκοι ξαμολυθήκανε από παντού σαν άγρια βουβάλια, βγάζοντας αφρούς απ᾿ τα στόματά τους. 

Τέτοιο ούρλιασμα και ποδοβολητό έβγαινε από κεινο τ'αμέτρητο κοπάδι και τόσο πατιρντί κάνανε τα τούμπανα, οι ζουρνάδες κι οι ντερβισάδες, π᾿αντιλαλήσανε ολοτρόγυρα τα βουνά, σαν να γκρεμνιζόντανε. [...]

Σαν τσακισθήκανε τούτοι οι πρώτοι, χυμήξανε άλλοι πιο λυσσασμένοι, σαν τα πεινασμένα λιοντάρια που πέφτουνε απάνω σε λάφια.[...]

Τότες αρχίσανε να χτυπάνε οι καμπάνες σ᾿ όλη την πολιτεία. Θρήνος και κλαυθμός έβγαινε από παντού. Οι γυναίκες και τα παιδιά είχανε γίνει σαν κερένια από το φόβο τους, όσο ακούγανε εκείνες τις φωνές, που δε βγαίνανε από λαρύγγια ανθρώπινα, μα από θηρία. 

Άντρες και γυναίκες ήτανε γονατιστοί και κλαίγανε. 

Στο μεταξύ οι Τούρκοι πολεμούσανε με την ίδια και περισσότερη μανία. [...]

 Οι σκοτωμένοι κειτόντανε κουβάρες σαν σακκιά.[...]

Κείνη την ώρα έβγαινε ο ήλιος. Οι Τούρκοι μπαίνανε σαν ποτάμι αφρισμένο από τα κάστρα κι᾿ από την πόρτα. Οι Χριστιανοὶ απελπισμένοι πέφτανε με σφαλιχτά μάτια απάνω τους, κι έγινε τέτοιος σκοτωμός, που το αίμα έτρεχε να κολυμπήσει δαμάλι.

Ο βασιλέας, παραμιλώντας  απ' την απελπισιά του, χύμηξε στην πόρτα με τα παλικάρια του κ᾿ έπεσε μέσα στο πιο  πηχτό τουρκομάνι, βαρώντας με το σπαθί του.[...]

Ο βασιλιάς βλέποντας πως απόμεινε μονάχος ζωντανός, φώναξε: 

"Δεν υπάρχει Χριστιανός να κόψει το κεφάλι μου!" 

Την ίδια την στιγμή τον βαρέσανε δυο Τούρκοι, ο ένας στο πρόσωπο κι ο άλλος στον ώμο. 

Το κορμί του κύλησε κι ανακατεύτηκε μέσα στο σωρό π' όφραξε την πόρτα.

(Φώτης Κόντογλου: "Το πάρσιμο της Πόλης")

***

Ν.Αστρινίδης: "ΣΥΜΦΩΝΙΑ 1821, Μέρος 1ο: ΑΛΩΣΗ"

Το 1971 ο Αστρινίδης έγραψε τη "Συμφωνία 1821" για μικτή χορωδία και ορχήστρα, έργο 39 έπειτα από παραγγελία του Δήμου Θεσσαλονίκης. Καλύπτει χρονολογικά την περίοδο από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης μέχρι το ξέσπασμα της Επανάστασης του 1821 και διαρθρώνεται σε τέσσερα μέρη:

I. Άλωση,
II. Σκλαβιά,
III. Κλεφτουριά, και
IV. Επανάσταση.

Τα κείμενα που χρησιμοποιούνται προέρχονται από δημοτικά τραγούδια, το "Θούριο" του Ρήγα, τον "Ύμνο εις την Ελευθερίαν" του Σολωμού, έναν "Ψαλμό" του Δαβίδ και το "Τροπάριον" της Αναστάσεως.

Στο 1ο Μέρος με τίτλο "ΑΛΩΣΗ" χρησιμοποιεί για ποιητικό κείμενο το δημοτικό "Της Αγιά- Σοφιάς":

"Σημαίνει ο Θιός, σημαίνει η γης, σημαίνουν τα επουράνια, 
σημαίνει κ’ η Αγιά-Σοφιά, το μέγα μοναστήρι, 
με τετρακόσια σήμαντρα κ’ εξήντα-δυό καμπάναις,
κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και διάκος..." ...κλπ


και τρεις στίχους από το δημοτικό της Δυτικής Μακεδονίας "Το πάρσιμο της Πόλης":

"Εσείς πουλιά μ’ πετούμενα σύρτε να πήτε στην Φραγκιά, 
πέστε και στην Ελλάδα, 
πήραν την Πόλην η Τουρκιά, το μέγα μοναστήρι"


Το μέρος αρχίζει με το θέμα από το δημοτικό "Το πάρσιμο της Πόλης", που το δίνουν τα βαθιά έγχορδα, και αποτελεί την βάση για την ανάπτυξη της μικρής συμφωνικής εισαγωγής που προλογίζει την είσοδο της χορωδίας.
Με τον στίχο "Ψάλλει ζερβά ο βασιλιάς, δεξιά ο πατριάρχης" εμφανίζεται το δεύτερο θέμα, που αναπτύσσεται σε παραλλαγή.

Θεόφιλος, Η Άλωση της Πόλης

Ακολουθεί ένα φουγκάτο αλλέγκρο, που καταλήγει στο επιβλητικό αργό χορικό: "Σώπασε κυρά Δέσποινα"
Το δεύτερο ποιητικό κείμενο αυτού του μέρους:
"Εσείς πουλιά μ’ πετούμενα" στηρίζεται στην δική του μουσική. Αρχικά η απόδοση γίνεται μόνο από τις γυναικείες φωνές, ενώ οι αντρικές περιορίζονται σ’ έναν θρηνητικό λυγμό, που χρησιμεύει και για αρμονικό στήριγμα της μελωδίας.
Στον τρίτο στίχο η διαδικασία αναστρέφεται και η βασική ερμηνεία γίνεται από τις αντρικές φωνές , ενώ οι γυναικείες έχουν παραλάβει τον θρηνητικό λυγμό.
Στο τέλος ολόκληρη η χορωδία ξανατραγουδά τον τελευταίο στίχο και καθώς ολοκληρώνεται το μέρος αυτό ξανακούγεται το θέμα της αρχής, αυτή την φορά από τα βαθύτερα πνευστά.

Το 1ο μέρος, η "Άλωση", έχει -σύμφωνα με τους αναλυτές- την βαθύτερη εσωτερικότητα απ’ όλα τα μέρη του έργου. Ο θρήνος για το πάρσιμο της Πόλης, η νοσταλγία για κάτι μεγάλο που χάθηκε, κυριαρχεί απ’ την αρχή ως το τέλος αυτού του μέρους, που μολονότι κυλά χαμηλόφωνα σχεδόν (εκτός από κάποιες λιγόστιγμες εκρήξεις) δημιουργεί έντονη εντύπωση στον ακροατή. Σ’ αυτό βοηθά κι η υποβλητική απλότητα του πρώτου δημοτικού μουσικού θέματος, που η λιτότατη γραμμή του έχει έντονα λυρικό χαρακτήρα.
Επίσης και η μαστορική ανάπτυξη του θέματος αυτού, με τις παραλλαγές και τις αλλοιώσεις του, που καταφέρνουν να δίνεται τόσες φορές το θέμα χωρίς να γίνεται μονότονη η επανάληψή του, θέτει από την αρχή την σφραγίδα στο έργο.

"Symphony 1821-The Fall of Constantinople":

Διευθύνει ο ίδιος ο συνθέτης.

Μέρος του κειμένου έχει δημοσιευτεί και στο: Ακούτε Κλασική Μουσική;





Πηγές: http://users.uoa.gr, Mακεδονικό Ωδείο, Stanford University/NICOLAS ASTRINIDIS, tar.gr, Ηλίας Χρυσοχοΐδης:Nicolas_Astrinidis