Βάγκνερ και Μπετόβεν...

"O Mπετόβεν ήταν ένας Τιτάνας, που πάλευε με τους Θεούς"

(Ρ. Βάγκνερ)

Αναμφισβήτητα ο Ρίχαρντ Βάγκνερ θεωρείται μια προσωπικότητα πολυσχιδής και πολυτάλαντη, καθώς εκτός από συνθέτης ήταν και ποιητής, λιμπρετίστας, δοκιμιογράφος και διευθυντής ορχήστρας, ακόμα και με γνώσεις αρχιτεκτονικής.
Γεννήθηκε σαν σήμερα, 22 Μαΐου 1813 στη Λειψία και η επαφή του με τα έργα του Μπετόβεν στην εφηβεία του υπήρξαν καταλυτικά.

Όταν 15χρονος άκουσε την "Ενάτη Συμφωνία", αποφάσισε πως θα γινόταν μουσικός κι όταν δυο χρόνια αργότερα είδε την παράσταση της  μοναδικής Μπετοβενικής όπερας, "Φιντέλιο" ένιωσε τη βαθιά επιθυμία να ασχοληθεί σχεδόν αποκλειστικά με το μελόδραμα.
Όπως ο ίδιος αναφέρει στην αυτοβιογραφία του ήταν μια παράσταση εκστατική, με την τραγουδίστρια να προκαλεί στην ψυχή του ένα "δαιμονικό πυρ"!
Eίχε ακούσει στο ρόλο της Λεωνόρας την Wilhelmine Schröder, μια διάσημη της εποχής του υψίφωνο, με σπάνια ποιότητα φωνής και απίστευτης δραματικής έντασης έκφραση!

Ο ίδιος ο Βάγκνερ στην πραγματεία του  για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Μπετόβεν διατυπώνει για πρώτη φορά μια από τις κεντρικές θέσεις της θεωρίας του για το μουσικό δράμα: "το τελευταίο μέρος της 9ης Συμφωνίας, όπου εισάγεται για πρώτη φορά στην ιστορία του είδους η ανθρώπινη φωνή, συνιστά το τέλος μιας ολόκληρης περιόδου αλλά ταυτόχρονα και το ξεκίνημα μιας νέας, όπου πρωταγωνιστεί το αληθινό μουσικό δράμα.Η συνεργασία συμφωνικής μουσικής και τραγουδιού ερμηνεύεται υπό την έννοια μιας σύνθεσης, που συνενώνει σε ανώτερο επίπεδο τα υπερατομικά συναισθήματα(μουσικά όργανα) με το ατομικό αίσθημα(ανθρώπινη φωνή), το καθολικό με το επιμέρους".

Ο Βάγκνερ αναγνωρίζει πως με τις Συμφωνίες του Μπετόβεν και κυρίως την  9η ολοκληρώνεται η Ιστορία της Μουσικής ως αυτοτελής τέχνης και διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις για τη μετάβαση στο "έργο τέχνης του μέλλοντος", όπου οι τέχνες ενώνονται ενόψει ενός και μοναδικού σκοπού: του δράματος ως  καλλιτεχνικής αναπαράστασης της αληθινής, καθαρής, ανθρώπινης φύσης.

Έτσι, ο Βάγκνερ γίνεται ο μεγάλος μεταρρυθμιστής του γερμανικού μελοδράματος, υποστηρίζοντας τη φιλοσοφία περί "ολικού έργου τέχνης", όπου δηλαδή λόγος, μουσική και δράση αποτελούν άρρηκτη ενότητα. Θέσπισε το στενό συνδυασμό µουσικής με ποίηση, αρχιτεκτονική, ζωγραφική και άλλους τοµείς δηµιουργίας, συνθέτοντας µια συνολική µορφή τέχνης.

Και οι δυο, Μπετόβεν και Βάγκνερ, υποστήριζαν την αντίληψη του Αριστοτέλη περί Τέχνης, πως "ο γενικός σκοπός της τέχνης είναι το καλό του ανθρώπου..., είναι οι παγκόσμιες αλήθειες, που τον υπερβαίνουν".

Στο αριστουργηματικό μουσικό δράμα "Τριστάνος και Ιζόλδη" πραγματεύεται το ανυπέρβλητο θέμα του έρωτα και του θανάτου.  Η δύναμη του έρωτα επιφέρει μεν τον θάνατο, όμως δίνει ζωή στα εσώτερα τα οποία ανυψώνονται στα υψηλά πεδία όπου ανήκουν.

"Το έργο αυτό παραμένει το κορυφαίο έργο τέχνης από τη εποχή του Μπετόβεν ως σήμερα!", θα πει ο Ρομαίν Ρολάν.

Να θυμίσουμε πως το μελόδραμα αυτό ενέπνευσε στον Βάγκνερ η Ματίλντε, γυναίκα του χορηγού και ευεργέτη του, Όττο Βέζεντονκ, την οποία ο Βάγκνερ ερωτεύτηκε σφοδρά.
Δεν γνωρίζουμε αν αυτός ο έρωτας οδηγήθηκε σε ειδύλλιο και σχέση.
Σίγουρα όμως γέννησε ένα μνημειώδες έργο, που η μουσική του υμνεί τον έρωτα ως μοίρα, τον έρωτα ως ισχυρή δύναμη, που εκπληρώνει η αιωνιότητα του θανάτου.Ένα έργο, θρίαμβο του ρομαντισμού!

Μπετόβεν: "Symphοny N.9" / Solti:

Βάγκνερ: "Liebestod-Θάνατος από αγάπη" / Kirsten Flagstad:

[Οι προσωπικές εκτιμήσεις έχουν στηριχτεί σε στοιχεία από τα βιβλία: Παπαθανασίου Φ: "Ριχάρδος Βάγκνερ. Η μουσική των θεών και τα βαγκνερικά μυστήρια, εκδ. Αρσενίδης, Βάγκνερ: "Μπετόβεν, μια συμβολή στη φιλοσοφία της μουσικής", εκδ.Νεφέλη]