Αναφέρομαι στις Σειρήνες, τις γυναικείες θαλάσσιες θεότητες της Μυθολογίας μας.
Κατοικούσαν σε ένα νησί του Τυρρηνικού πελάγους, με επικρατέστερη περιοχή την παραλία της Καμπανίας, κοντά στη Νάπολη.
Οι Αργοναύτες πέρασαν από την περιοχή τους αλλά ο Χείρων είχε προειδοποιήσει τον Ιάσονα να πάρει μαζί του τον Ορφέα, που με το τραγούδι του ξεπέρασε σε ομορφιά τις σειρήνες και κατόρθωσαν τελικά να διαφύγουν χωρίς απώλειες.
Ο Οδυσσέας πάλι, είχε ενημερωθεί από την Κίρκη για το γοητευτικό τραγούδι τους κι έτσι διέταξε όλο το πλήρωμά του να βάλουν κερί στα αυτιά τους ώστε να μην ακούν το τραγούδι των Σειρήνων, ενώ ό ίδιος ζήτησε να τον δέσουν στο κατάρτι ώστε όταν ακούσει το τραγούδι τους να μη παρασυρθεί στη γοητεία τους.
Στο απόσπασμα της Οδύσσειας, η Κίρκη αναφέρεται στα δεινά που προκαλούν οι Σειρήνες στους ναυτικούς με το τραγούδι τους και στο πώς εκείνοι θα μπορέσουν να γλυτώσουν:
Η συγκεκριμένη σκηνή έχει αποτυπωθεί στον καμβά από τον Herbert Draper το 1909: "Ulysses and the Sirens".
Ο Draper, απεικονίζει το δεμένο Οδυσσέα στο κατάρτι και τα θαλάσσια πλάσματα ως γοργόνες και νεαρές γυναίκες. Οι μυώδεις ναύτες, προφανώς τρομοκρατημένοι, τραβούν κουπί. Καθώς οι Σειρήνες ανεβαίνουν στο καράβι, (πράξη επίμονης σεξουαλικότητας), μεταμορφώνονται σε γυναίκες. Εδώ ο καλλιτέχνης φαίνεται να υπαινίσσεται την έννοια του "πειρασμού", που έχει παρουσιάσει από την αντίθετη πλευρά στο προγενέστερο έργο του: " The Sea Maiden" με τους ναυτικούς να επιτίθενται.
Η θαυμάσια ελαιογραφία ξεχειλίζει από αντιθέσεις...
Τη θάλασσα και τον αέρα, το αρσενικό και το θηλυκό, το σκοτάδι και το φως, που ενισχύονται από τα χρώματα που χρησιμοποιεί ο ζωγράφος.
Σκούρα για τους ναυτικούς, που παλεύουν με τις καιρικές συνθήκες και τα τέρατα, ανοιχτά για τις σειρήνες και εξόχως φωτισμένες.
Moυσικά, πολλοί είναι οι δημιουργοί που εμπνεύστηκαν από τα γλυκόλαλα πλάσματα της θάλασσας...
1. Γνωστότερο όλων, το περίφημο Τρίτο Νυχτερινό του Κλωντ Ντεμπισί, εμπνευσμένο από το μύθο των Σειρήνων τo 1899...
2. Aκολουθεί ο Reinhold Glière με το συμφωνικό του ποίημα "Sireny, Op.33" το 1901, αφιερωμένο στη γυναίκα του...
3.Έπεται ο Szymanowski στο πιανιστικό τρίπτυχο "Metopes" το 1915, με προγραμματικό περιεχόμενο και έμπνευση από την Οδύσσεια, όπου αποδίδει τη σκηνή του αποσπάσματος στο 1ο μέρος με τίτλο: "Η Νήσος των Σειρήνων".
4. Για σήμερα, προτείνω να ακούσουμε την εκδοχή του μύθου από μια γυναίκα δημιουργό, την Λιλί Μπουλανζέ, που το 1911 βασισμένη πάνω σε ποίημα του Charles Grandmougin συνθέτει ένα έργο για σοπράνο, μικτή χορωδία με συνοδεία πιάνου.
Η γαλλίδα καλλιτέχνις, συνέθεσε το έργο για τον προκριματικό γύρο του Prix de Ρώμη. Ας θυμίσουμε πως η Μπουλανζέ είναι η πρώτη γυναίκα που κέρδισε το "Βραβείο της Ρώμης".
Αφιέρωσε τις "Σειρήνες" της στην Jane Bathori, την περίφημη γαλλίδα μέτζο σοπράνο, από τις διασημότερες εκείνη την εποχή στην οπερατική σκηνή και με καίρια συνδρομή στην ανάπτυξη της σύγχρονης γαλλικής μουσικής.
Μαγική και μυστηριώδης η ατμόσφαιρα που στήνει, ονειρική, ατμοσφαιρική, μυσταγωγική, σχεδόν με ιμπρεσιονιστικές μουσικές πινελιές, που όπως και οι μεταγενέστεροι ζωγράφοι-εκπρόσωποι του κινήματος αποδίδει την εντύπωση αυτού που περιγράφει ο τίτλος.
Η μουσική της, γέφυρα ανάμεσα στην ποίηση και τους ακροατές, να περπατήσει και να ευφρανθεί η ψυχή τους...
Ψιθυρίζουν οι νότες της, σαγηνεύουν οι χορωδιακές φωνές, μεθά με το φωνητικό της νέκταρ η μέτζο...Όλα, μαγεύουν όπως το τραγούδι των σειρήνων...
Κατοικούσαν σε ένα νησί του Τυρρηνικού πελάγους, με επικρατέστερη περιοχή την παραλία της Καμπανίας, κοντά στη Νάπολη.
Οι Αργοναύτες πέρασαν από την περιοχή τους αλλά ο Χείρων είχε προειδοποιήσει τον Ιάσονα να πάρει μαζί του τον Ορφέα, που με το τραγούδι του ξεπέρασε σε ομορφιά τις σειρήνες και κατόρθωσαν τελικά να διαφύγουν χωρίς απώλειες.
Ο Οδυσσέας πάλι, είχε ενημερωθεί από την Κίρκη για το γοητευτικό τραγούδι τους κι έτσι διέταξε όλο το πλήρωμά του να βάλουν κερί στα αυτιά τους ώστε να μην ακούν το τραγούδι των Σειρήνων, ενώ ό ίδιος ζήτησε να τον δέσουν στο κατάρτι ώστε όταν ακούσει το τραγούδι τους να μη παρασυρθεί στη γοητεία τους.
Στο απόσπασμα της Οδύσσειας, η Κίρκη αναφέρεται στα δεινά που προκαλούν οι Σειρήνες στους ναυτικούς με το τραγούδι τους και στο πώς εκείνοι θα μπορέσουν να γλυτώσουν:
"Πρώτα στο δρόμο που θα πας θα φτάσεις στις Σειρήνες,
που όλους μαγεύουν τους θνητούς,
όσοι κοντά τους φτάσουν.
Όποιος ζυγώσει ανύποπτα κι ακούσει τη λαλιά τους,
αυτόν πια δε θα τον χαρούν το τρυφερό του ταίρι
και τα μικρά του τα παιδιά, στο σπίτι να γυρίσει,
μόν' οι Σειρήνες με γλυκά τραγούδια τον μαγεύουν,
σ' ένα λιβάδι καθιστές κι ένας μεγάλος γύρω
είναι από κόκαλα σωρός ανθρώπων που σαπίζουν
και το πετσί τους χάνεται. Μόν' πέρνα από κοντά τους
και πιάσε των συντρόφων σου τ' αυτιά να φράξεις όλων
μ' απαλομάλαχτο κερί, κανείς να μην ακούσει.
Κι αν θέλεις μόνος άκου τες. Μα στο κατάρτι πρώτα
ολόρθον χεροπόδαρα οι ναύτες να σε δέσουν,
κι ας σφίξουν των παλαμαριών τις άκρες από πάνω,
χαρούμενα το λάλημα ν' ακούσεις, των Σειρήνων.
Κι αν σκούζεις στους συντρόφους σου και θέλεις να σε λύσουν,
ακόμα τότε πιο γερά να σφίγγουν τα δεσμά σου.."
 |
| Herbert Draper: "Ulysses and the Sirens" |
Ο Draper, απεικονίζει το δεμένο Οδυσσέα στο κατάρτι και τα θαλάσσια πλάσματα ως γοργόνες και νεαρές γυναίκες. Οι μυώδεις ναύτες, προφανώς τρομοκρατημένοι, τραβούν κουπί. Καθώς οι Σειρήνες ανεβαίνουν στο καράβι, (πράξη επίμονης σεξουαλικότητας), μεταμορφώνονται σε γυναίκες. Εδώ ο καλλιτέχνης φαίνεται να υπαινίσσεται την έννοια του "πειρασμού", που έχει παρουσιάσει από την αντίθετη πλευρά στο προγενέστερο έργο του: " The Sea Maiden" με τους ναυτικούς να επιτίθενται.
Η θαυμάσια ελαιογραφία ξεχειλίζει από αντιθέσεις...
Τη θάλασσα και τον αέρα, το αρσενικό και το θηλυκό, το σκοτάδι και το φως, που ενισχύονται από τα χρώματα που χρησιμοποιεί ο ζωγράφος.
Σκούρα για τους ναυτικούς, που παλεύουν με τις καιρικές συνθήκες και τα τέρατα, ανοιχτά για τις σειρήνες και εξόχως φωτισμένες.
Moυσικά, πολλοί είναι οι δημιουργοί που εμπνεύστηκαν από τα γλυκόλαλα πλάσματα της θάλασσας...
1. Γνωστότερο όλων, το περίφημο Τρίτο Νυχτερινό του Κλωντ Ντεμπισί, εμπνευσμένο από το μύθο των Σειρήνων τo 1899...
2. Aκολουθεί ο Reinhold Glière με το συμφωνικό του ποίημα "Sireny, Op.33" το 1901, αφιερωμένο στη γυναίκα του...
3.Έπεται ο Szymanowski στο πιανιστικό τρίπτυχο "Metopes" το 1915, με προγραμματικό περιεχόμενο και έμπνευση από την Οδύσσεια, όπου αποδίδει τη σκηνή του αποσπάσματος στο 1ο μέρος με τίτλο: "Η Νήσος των Σειρήνων".
4. Για σήμερα, προτείνω να ακούσουμε την εκδοχή του μύθου από μια γυναίκα δημιουργό, την Λιλί Μπουλανζέ, που το 1911 βασισμένη πάνω σε ποίημα του Charles Grandmougin συνθέτει ένα έργο για σοπράνο, μικτή χορωδία με συνοδεία πιάνου.
"Είμαστε η ομορφιά που γοητεύει τους ισχυρότερους άνδρες!
δονούντα άνθη του αφρού και της ομίχλης,
τα φευγαλέα φιλιά μας
είναι το όνειρο των νεκρών!
Στα γαλάζια τα βάθη και τα ιερά
ζούμε μακριά απ' το χρυσό ήλιο,
Και τα πέπλα της σκοτεινής νύχτας
ακόμα και της ασέληνης, είναι
το σήμα της έκρηξής μας!
Τα λαμπυρίζοντα βλέμματά μας
πράσινα είναι και γαλάζια, σαν κύματα!
Με την απαλή, την ντελικάτη μας φωνή
πετάμε χωρίς να έχουμε φτερά,
τ' αμέριμνα ψάχνοντας θύματά μας...
Είμαστε οι αθάνατες αδερφές, θυσίασμα
στις επιθυμίες των γήινων καρδιών σας."
(σε μετάφραση δική μου από τα αγγλικά)
Η γαλλίδα καλλιτέχνις, συνέθεσε το έργο για τον προκριματικό γύρο του Prix de Ρώμη. Ας θυμίσουμε πως η Μπουλανζέ είναι η πρώτη γυναίκα που κέρδισε το "Βραβείο της Ρώμης".
Αφιέρωσε τις "Σειρήνες" της στην Jane Bathori, την περίφημη γαλλίδα μέτζο σοπράνο, από τις διασημότερες εκείνη την εποχή στην οπερατική σκηνή και με καίρια συνδρομή στην ανάπτυξη της σύγχρονης γαλλικής μουσικής.
Μαγική και μυστηριώδης η ατμόσφαιρα που στήνει, ονειρική, ατμοσφαιρική, μυσταγωγική, σχεδόν με ιμπρεσιονιστικές μουσικές πινελιές, που όπως και οι μεταγενέστεροι ζωγράφοι-εκπρόσωποι του κινήματος αποδίδει την εντύπωση αυτού που περιγράφει ο τίτλος.
Η μουσική της, γέφυρα ανάμεσα στην ποίηση και τους ακροατές, να περπατήσει και να ευφρανθεί η ψυχή τους...
Ψιθυρίζουν οι νότες της, σαγηνεύουν οι χορωδιακές φωνές, μεθά με το φωνητικό της νέκταρ η μέτζο...Όλα, μαγεύουν όπως το τραγούδι των σειρήνων...
Lili Boulanger - Les Sirènes/στο πιάνο ο Émile Naoumoff:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου