Σερ Έντουαρντ Έλγκαρ: το Όνειρο του Γερόντιου

"My idea is that there is music in the air,

music all around us. Τhe world is full of it and you simply take as much as you require"

""

"Θεωρώ πως υπάρχει μουσική στον αέρα, μουσική παντού γύρω μας.

Ο κόσμος είναι γεμάτος μουσική και απλά μπορείς να πάρεις όση θέλεις"

(Edward Elgar)

O Έλγκαρ το 1900

Για ένα μεγάλο διάστημα η Αγγλία δεν κατάφερνε να αναδείξει μουσικές ιδιοφυίες, αντίθετα με χώρες όπως Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία ή Ρωσία. Απέναντι σε όλες αυτής της καταγωγής μουσικές προσωπικότητες, η Αγγλία επεδείκνυε με βαριά καρδιά τον ..."Γερμανό"  Χαίντελ...

Μέχρι τη στιγμή που εμφανίστηκε ο τιμώμενος σήμερα, σερ Έντουαρντ Έλγκαρ. Ο ταλαντούχος μουσουργός ήρθε για να "σώσει την τιμή της χώρας", είπαν πολλοί...

Γεννήθηκε σ'ένα χωριό έξω από το Γουόρσεστερ, το μικρό Λόουερ Μπρόουντχιθ.
Έχοντας μεγαλώσει κυριολεκτικά μέσα  στη μουσική(ο πατέρας του ήταν έμπορος και χορδιστής μουσικών οργάνων και επαγγελματίας μουσικός) ο Εντουαρντ έγινε ένας θαυμάσιος βιολιστής και θα τον λέγαμε αυτοδίδακτο στη μουσική θεωρία μελετώντας παρτιτούρες των Μπαχ και Μπετόβεν.

Καμάρι, λοιπόν των Άγγλων...

Βέβαια, το να είναι κάποιος άγγλος συνθέτης έχει τα θετικά, αλλά  και τα αρνητικά του.
Ο Έλγκαρ αναγκάστηκε να υπομείνει πλήθος από αγγλικές προκαταλήψεις, όπως τις βαθιά ριζωμένες ταξικές μεροληψίες, αλλά κυρίως την παγιωμένη εχθρότητα προς τους καθολικούς.
Βαθιά θρησκευόμενος, ο Έλγκαρ ήταν αναθρεμμένος σύμφωνα με τα πρότυπα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
Ο πατέρας του, του οποίου ο Έλγκαρ υπήρξε για χρόνια βοηθός, ήταν οργανίστας της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου στο Γουόρσεστερ. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου έγραψε τα πρώτα λειτουργικά έργα του βασισμένα στη Ρωμαιοκαθολική παράδοση, (Μοτέτα, Ave Verum, Ave Maria) που αργότερα εντάχθηκαν στο χορωδιακό εκκλησιαστικό ρεπερτόριο.

"To όνειρο του Γερόντιου"

Μην ξεχνάμε και το περίφημο: "Όνειρο του Γεροντίου" σε μορφή ορατορίου, που με εξαίρεση κάποιους συναδέλφους του Έλγκαρ που το χαρακτήρισαν πως "βρωμάει λιβάνι", οι μουσικοκριτικοί το επαίνεσαν ως τη "μεγαλύτερη βρετανική σύνθεση στη μορφή του ορατορίου που άνοιξε  νέο και σπουδαίο κεφάλαιο στην αγγλική χορωδιακή παράδοση, την οποία απελευθέρωσε από τη "Χαιντελιανή" υπόστασή της".
Εξάλλου, χαιρετίστηκε με λαμπρούς επαίνους και από τον Ρίχαρντ Στράους, που όταν το  άκουσε  απεφάνθη για τον Έλγκαρ: "Είναι ο πρώτος Άγγλος προοδευτικός συνθέτης και αρχηγός της Νέας Αγγλικής Σχολής".

Το "Όνειρο του Γερόντιου", σύνθεση του 1900, αποτελεί την "Προσευχή ενός ετοιμοθάνατου" με πληθώρα συμβολισμών και βασίζεται σε  Ρωμαιοκαθολικό κείμενο του καρδινάλιου Χένρυ Νιούμαν, που προκάλεσε "αναστάτωση" στα αγγλικανικά βρετανικά ήθη, καθώς τονίζεται η σημασία της Εκκλησίας στη σωτηρία των μελών της.

O Νιούμαν  στο μακροσκελές κείμενό του αποτυπώνει την καθολική πίστη της Κοινωνίας των Αγίων, η οποία περιλαμβάνει τους Χριστιανούς στη γη, τους Αγγέλους και τους Αγίους στον ουρανό, και τις Ψυχές στο Καθαρτήριο.
Ο φύλακας άγγελος του Γεροντίου τον συνοδεύει καθ 'όλη τη διάρκεια του "ταξιδιού" του.  Οδηγεί την ψυχή του Γεροντίου μπροστά στον θρόνο του Θεού για κρίση.

Η βαθιά φιλοσοφημένη σημείωση στην παρτιτούρα:

Η αφιέρωση του Έλγκαρ έγινε με τα αρχικά: "AMDG"  δηλαδή "Ad maiorem Dei gloriam-Στη μεγαλύτερη δόξα του Θεού", ακολουθώντας την πρακτική του Γ.Σ.Μπαχ , που αφιέρωνε τα έργα του: "SDG", "Soli Deo gloria-Δόξα μόνο στον Θεό".

Ο Έλγκαρ κάτω από αυτή την αφιέρωση πρόσθεσε τη φράση του Βιργίλιου: "Quae lucis miseris tam dira cupido?- Τι είναι λοιπόν αυτή η τόσο άγρια επιθυμία των δυστυχισμένων για φως;"

Ο Έλγκαρ συμπλήρωσε το χειρόγραφο της παρτιτούρας  με μια φράση απο το "Σουσάμι και τα Κρίνα" του Τζον Ράστιν:
" η ζωή μου ήταν ατμός...Όμως αυτό(το έργο) αξίζει τη μνήμη σας".


Χάρη στο μεγαλειώδες ορατόριό του "Το όνειρο του Γεροντίου", αφιερωμένο στον καρδινάλιο Xένρυ Νιούμαν, που ήταν και ο συντάκτης του ποιητικού κειμένου, ο Έλγκαρ θεωρήθηκε ένας από τους σπουδαιότερους καθολικούς μουσικούς με προσωπικό ανεξάρτητο ύφος.

Θα ακούσουμε το τελευταίο μέρος όπου η Ψυχή απομακρύνεται από το σώμα...
Η χορωδία των Ψυχών ψάλλει "Κύριε, είσαι το καταφύγιό μας", στίχους από τον 90ό Ψαλμό του Δαυίδ.  Ακολουθεί μια παρατεταμένης διάρκειας κατανυκτική ψαλμωδία. Είναι ο Άγγελος που καλεί την Ψυχή να αφεθεί στο λυτρωμό: "Softly and gently, dearly-ransomed soul"...
Χορωδία Αγγέλων και Ψυχών συνοδεύουν σε ένα ιδιαίτερης εκφραστικότητας μέρος, όπου  ξεχωρίζει για τον βαθμό αυτονομίας των φωνών. Η πρωτότυπη μελωδία ανατίθεται σε υψίφωνη, που συνοδεύεται από ευκίνητες ρυθμικά φωνές, με πληθώρα χρωματικών περασμάτων σε ήπια δυναμική, που διαμορφώνουν έναν ιδιαιτέρως πυκνό αρμονικό ρυθμό!

Άγγελος:

"Μαλακά και απαλά, λυτρωμένη ψυχή,

στα πιο αγαπημένα χέρια τώρα σε τυλίγω[...]

Αντίο, αλλά όχι για πάντα, Αδερφέ μου,

Να είσαι γενναίος και υπομονετικός στο κρεβάτι της θλίψης.

Θα περάσει γρήγορα η νύχτα της δίκης σου,

θα' ρθω και θα σε ξυπνήσω αύριο.

Αποχαιρέτισε!"

Χορωδία Αγγέλων και Ψυχών:

"Είσαι το καταφύγιο μας

Αινείται τους Αγιότερους 

Αμήν"

Κείμενο και μουσική αποκαλύπτουν το αληθινό Φως, τον ελεήμονα Θεό, που λυτρώνει την ψυχή. Ενας μεταφυσικού χαρακτήρα διαλογισμός, μια πρόσκληση του ακροατή να δοξάσει το Θεό και να προετοιμαστεί για τη δική του κρίση με σταθερή ελπίδα στο έλεός Του.

Εlgar: "The Dream of Gerontius-Softly and Gently" 

Άγγελος: Janet Baker

 Τη Hallé Orchestra διευθύνει ο Sir John Barbirolli:

Ο σερ Έλγκαρ πέρασε στην αιωνιότητα σαν σήμερα, 23 Φλεβάρη 1934 σε ηλικία 77 χρονών.

Παλαιότερα κείμενα με αναφορές στον σερ 'Ελγκαρ μπορείτε να διαβάσετε εδώ, εδώ και εδώ.