Μια Ντεμπισιανή σύνθεση για τη "Χορεύτρια με τα κρόταλα"

"Danseuse aux crotales"
(από: petitegalerie.louvre)

Ο Γάλλος συνθέτης, αν και ο ίδιος δεν αποδεχόταν το χαρακτηρισμό, έχει καθιερωθεί σαν ο κύριος εκπρόσωπος  του μουσικού ιμπρεσιονισμού. Είναι εκείνος ο καλλιτέχνης, που σηματοδότησε το πέρασμα από την ρομαντική εποχή στη μοντέρνα μουσική του 20ού αιώνα...
Η αισθητική, η λογοτεχνία και η ποίηση της εποχής του, όπως και ο κόσμος της Ανατολής, είναι στοιχεία που προσανατόλισαν την εκφραστική του πυξίδα...
Τεράστια επιρροή προς αυτή την κατεύθυνση άσκησε στον Ντεμπισί και η τέχνη της γλυπτικής. Ιδιαίτερα η σπουδαία αρχαιοελληνική γλυπτική που μπορεί να ερεθίσει, να γεννήσει φαντασίες σε κάθε ευαίσθητο και ανήσυχο δημιουργό...

Η γλυπτική με την οπτική της γλώσσα, που επικεντρώνεται στην έκφραση της φυσικής τελειότητας των μορφών, δεν θα μπορούσε λοιπόν να αφήσει ασυγκίνητο ένα καλλιτέχνη του επιπέδου του Ντεμπισί. Και δεν θα είναι η μοναδική φορά.

Γνωρίζουμε το ενδιαφέρον και τη λατρεία του γάλλου συνθέτη για την Αρχαία Ελλάδα και την κλασική αρχαιότητα, που είχε ξυπνήσει στα τέλη του 19ου αιώνα με την έναρξη των αρχαιολογικών ανασκαφών της Γαλλικής Σχολής Αθηνών.

Ήταν η εποχή που οι ανασκαφές στους Δελφούς από τους γάλλους αρχαιολόγους προώθησε την ιδέα συνθέσεων εμπνευσμένες από το θέμα. 

Έτσι, εκτός από το Πρελούδιο-μουσική αποτύπωση του "Κίονα με τις Χορεύτριες", έμπνευση  από το αντίγραφο του Κίονα των Δελφών,  ο Ντεμπισί είχε θαυμάσει κι ένα μικρό ειδώλιο χρονολογίας περίπου 325-280 π.Χ στο Λούβρο, που παριστά μια νεαρή  Μαινάδα σε χορευτική στάση.
Η γυναίκα προτάσσει το αριστερό της πόδι και κρατά τα δυο της χέρια ανοιχτά κρατώντας κρόταλα, τα γνωστά ιδιόφωνα όργανα των αρχαίων που χρησιμοποιούνταν ανά ζεύγη και κρούονταν με τα δάκτυλα σαν τις ισπανικές καστανιέτες. Ήταν όργανα που αποτελούνταν από δύο κοίλα κομμάτια από όστρακο, μέταλλο ή ξύλο, δεμένα χαλαρά με δερμάτινο κορδόνι κι η μεταξύ τους κρούση βοηθούσε στη μέτρηση του ρυθμού.
Η Μαινάδα από τερακότα που θαύμασε ο Ντεμπισί φορά κοντό χιτώνα με πτυχώσεις και στο κεφάλι φέρει πόλο (κάλαθο).Τα χαρακτηριστικά του προσώπου και η χορευτική στάση του σώματος διακατέχονται από μαλακό και αβρό πλάσιμο. 

Η Ντεμπισιανή σύνθεση ανήκει στα "Έξι Αρχαϊκά Επιγράμματα", μια ατμοσφαιρικότατη σουίτα γραμμένη το 1914, αρχικά για ντουέτο πιάνων, που ο Ελβετός μαέστρος Ernest Ansermet τη μετέγραψε αργότερα για ορχηστρικό σύνολο.

Το κομμάτι που είναι το τέταρτο από τα έξι της σουΐτας ξεκινά αργά, βηματικά, αποτυπώνοντας το σεβάσμιο βηματισμό της Μαινάδας, της συνοδού του θεού Διονύσου, που φαίνεται να κινείται υπό την επίδραση ιερής μανίας και θεϊκής τρέλας...

Ο λεπτεπίλεπτος κι αέρινος πιανιστικός ήχος μεταμορφώνεται απότομα από τα αρχικά μέτρα ήδη, ως προς το ρυθμό και τη δυναμική, ακολουθώντας πότε σύντομα αρπίσματα με τρίηχα κι άλλοτε αιχμηρά στακάτι και γκλισάντι, πλάθοντας την μυστικιστική και οργιαστική ατμόσφαιρα της Διονυσιακής λατρείας.

Η μελωδική γραμμή χρωματίζεται με την χρήση της ανημιτονικής κλίμακας, που συνδυάζεται με ρευστή συνοδεία, χαρακτηρίζεται δε από ιδιαίτερη κινητικότητα στην υψηλή περιοχή του πιάνου και σταυρώματα των χεριών των πιανιστών. Αποτζιατούρες και μικρής διάρκειας σιωπές, είναι  σημεία που υπαινίσσονται την χορευτική διάθεση, η οποία παραμένει αισθητή μέσα στην συνεχή μεταβολή των δεξιοτεχνικών ρυθμικών φιγούρων κι εναλλαγών.

1. Debussy: "Six épigraphes antiques, IV: Pour la danseuse aux crotales"
(πιάνα):

2. Debussy: "Six épigraphes antiques, IV: Pour la danseuse aux crotales"
(ορχήστρα):

Το κείμενο γράφτηκε με αφορμή την Ημέρα Αρχαιολογίας, που έχει καθιερωθεί να γιορτάζεται το τρίτο Σάββατο του Οκτώβρη.