WAGNER: "Rienzi", η ΠΡΕΜΙΕΡΑ

 

"Ο Ριέντσι ορκίζεται να εκδικηθεί για το θάνατο του αδερφού του"
(William Holman Hunt)

Σαν σήμερα, στις 20 του Οκτώβρη 1842 στη νέα Όπερα της Δρέσδης δίνεται η πρεμιέρα της όπερας του Ρίχαρντ Βάγκνερ : "Rienzi".

Πρόκειται για πρώιμη όπερα του γερμανού μουσουργού, γραμμένη στα πλαίσια της μεγάλης όπερας του Μέγιερμπερ, με την πλοκή να περιστρέφεται γύρω από έναν γενναίο και ισχυρό Ρωμαίο του 14ου αι, τον Cola di Rienzi, που με σκοπό να δοθεί δύναμη και εξουσία στο λαό στρέφεται ενάντια στους αριστοκράτες. Η τύχη αρχικά είναι με το μέρος του, όμως στην πορεία και λόγω της αλαζονικής στάσης του, ο λαός στρέφεται εναντίον του. Ο Ριέντσι για να αποφύγει τα χειρότερα καταφεύγει στο Καπιτώλιο, όπου το μανιασμένο πλήθος πυρπολεί τα κτίσματα που καταρρέουν με τον Ριέντσι και τους συντρόφους του να πεθαίνουν.

Το λιμπρέτο έγραψε ο ίδιος ο Βάγκνερ βασισμένος στο ομώνυμο μυθιστόρημα του βρετανού Έντουαρντ Μπούλβερ-Λύττον: "Ριέντσι, ο τελευταίος των Ρωμαίων τριβούνων"(1835).

Ο Ιταλός πολιτικός ηγέτης, Cola di Rienzi υποστήριζε την ενοποίηση της Ιταλίας, την κατάργηση της παπικής εξουσίας γι' αυτό και τον 19ο αι. η φιγούρα του επανεμφανίστηκε  ως ρομαντική ανάμνηση των ηγετών του φιλελεύθερου εθνικισμού και υιοθετήθηκε ως πρόδρομος του Risorgimento.

Η όπερα είχε τεράστια επιτυχία παρότι ο ίδιος ο Βάγκνερ -όπως κατέγραψε η σύζυγός του Κόζιμα στο ημερολόγιό της- αργότερα αποστασιοποιήθηκε από το έργο και το αποκάλεσε "νεανικό αμάρτημα", καθώς δεν ικανοποιούσε τις αρχές και μουσικές αξίες του, τη φιλοδοξία του για "καθολικό" δράμα.  
Ηταν -έλεγε- μια ιστορία 5 πράξεων με λαμπρούς ύμνους, εμβατήρια και μουσικές περιγραφές μαχών και συγκρούσεων, απλά. Παρότι όμως ο "Ριέντσι" τον απωθούσε μουσικά, δεχόταν ότι θα πρέπει οι ακροατές να αναγνωρίσουν στην παρτιτούρα τη "λάβρα" που μεταφέρει ως δημιουργός. 

Rienzi costume

Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Αδόλφος Χίτλερ συνήθιζε να διηγείται την ιστορία πως η συγκεκριμένη όπερα είχε παίξει καταλυτικό ρόλο στη νεότητά του. Όταν 15χρονος παρακολούθησε τον "Ριέντσι", γοητευμένος από τα χαρακτηριστικά του ήρωα, τους αγώνες του για το λαό, την αξιοσύνη και γενναιότητά του και το ηρωικό τέλος του, γέννησαν στο μυαλό του Χίτλερ την ιδέα να υπηρετήσει τον Γερμανικό λαό, αφιερώνοντας σε αυτόν όλες του τις δυνάμεις...
Ο Χίτλερ που συνήθιζε να λέει πως "εκείνη την ώρα της όπερας άρχισαν όλα στο μυαλό του..." εννοώντας την βαθιά επίδραση που είχε η Βαγκνερική όπερα στην πολιτική του πορεία, διέθετε και το πρωτότυπο χειρόγραφο του έργου...


Ι. Θα ακούσουμε την Ουβερτούρα της όπερας, όπου στην έναρξη ενθουσιάζει το προσκλητήριο σάλπισμα, πολεμικό κάλεσμα της οικογένειας Colonna. Όλο δραματικότητα η ατμόσφαιρα που πλάθεται από τον Βάγκνερ και στη συνέχεια παρατηρείστε το κατανυκτικό θέμα της προσευχής του ήρωα, όπως και το καταληκτικό, όλο λαμπρότητα στρατιωτικό εμβατήριο.

Wagner: "Rienzi - Overture / Sir Georg Solti:

"The Prayer of Rienzi",
λιθογραφία του Henri Fantin-Latour, 1886

ΙΙ. Η Προσευχή του Ριέντσι "Allmacht'ger Vater" ακούγεται στην τελευταία Πράξη, όπου ο Ριέντσι αποκλεισμένος στο Καπιτώλιο προσεύχεται στον Θεό να του δώσει δύναμη να ξεπεράσει τις δυσκολίες...:

"Παντοδύναμε Πατέρα, σπλαχνίσου με!

Μην αφήσεις τη δύναμη,
που θαυμαστά μου χάρισες

να χαθεί...

Με δυνάμωσες,

μου πρόσφερες αρετές υψηλές,

να ελαφρύνω τον ταπεινό στοχαστή,

ν' ανυψώσω ό,τι είναι θαμμένο στη λάσπη.

Μετέτρεψες τη ντροπή του λαού

σε δόξα, λαμπρότητα και μεγαλοπρέπεια ..."

Rienzi's Prayer -  "Allmacht'ger Vater - Παντοδύναμε Πατέρα"
(Στο ρόλο του Ριέντσι ο διάσημος γερμανός Βαγκνερικός ερμηνευτής, Max Lorenz)

ΙΙΙ. O μετέπειτα πεθερός του Βάγκνερ, Φραντς Λιστ πάνω σε μουσικά θέματα από τον Ριέντσι συνέθεσε το 1859 τη "Fantasy on Themes from Rienzi" .
O Λιστ εμπιστεύτηκε την πρεμιέρα στον τότε γαμπρό του, Χανς φον Μπύλοφ και βασίζει τη Φαντασία σε τρία κύρια θέματα της όπερας, δύο από τα οποία εντοπίζονται στην ουβερτούρα, όπως το περίφημο θέμα της "προσευχής" ...

Liszt: "Fantasy on Themes from Rienzi"