Φιοντόρ Σαλιάπιν, ο τελευταίος ρόλος...

 

'Φιοντόρ Σαλιάπιν στο ρόλο του Μπορίς Γκοντουνόφ", Alexander Golovin

Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους και σπουδαιότερους βαθύφωνους της Μουσικής Ιστορίας!

Με την γεμάτη όγκο και εκφραστικότατη φωνή του, ο Φιοντόρ Σαλιάπιν σημάδεψε με την παρουσία του τον 20ο αι., και σύμφωνα με τον ιστορικό- σχολιαστή της όπερας Μάικλ Σκοτ: "συγκαταλέγεται  με τον Καρούζο και την Κάλλας στους τρεις μεγαλύτερους τραγουδιστές, και από τους πιο επιδραστικούς καλλιτέχνες".

Η φωνή του Σαλιάπιν χαρακτηρίζεται από ευλυγισία και άνεση, ακόμα και στα πιο δεξιοτεχνικά περάσματα,  φωνή με δυναμικό χαρακτήρα,  ήρεμο και συμπαγή τόνο.

Μεγάλος και σπουδαίος ο Σαλιάπιν, είχε συνδεθεί φιλικά από τα νειάτα του με τον  Σεργκέι Ραχμάνινοφ, ο οποίος τού δίδαξε τον τρόπο μελέτης και ανάλυσης μιας παρτιτούρας. Δίπλα του, ο Σαλιάπιν έμαθε τον πρωταγωνιστικό ρόλο του "Μπορίς Γκοντουνόφ" του Mουσόργκσκυ, ρόλος που σφράγισε η εκπληκτική ερμηνεία του!

Ο "Μπορίς Γκοντούνoφ" είναι και ο τελευταίος ρόλος που ο τιμώμενος βαθύφωνος υποδύθηκε επί σκηνής. Ηταν ένα χρόνο ακριβώς πριν το θάνατό του, στην όπερα του Μόντε Κάρλο το 1937. 
Ο Σαλιάπιν πέθανε, σαν σήμερα, 12 Απριλίου 1938 από λευχαιμία σε νοσοκομείο των Παρισίων, ενώ το 1984 η σορός του μεταφέρθηκε στη Μόσχα  και τάφηκε στο κοιμητήριο Νοβοντέβιτσι.

Τελευταίος ρόλος για τον Σαλιάπιν, ρόλος που σφράγισε την καριέρα του πραγματικά, εκείνος του "Μπορίς Γκοντουνόφ", ενέπνευσε πλήθος καλλιτεχνών να αναφερθούν σ' αυτόν δείχνοντας το θαυμασμό τους για τον καλλιτέχνη και την αριστουργηματική ερμηνεία του! 

Χαρακτηριστικό, το παραπάνω πορτρέτο του Σαλιάπιν, από τον ρώσο,  Alexander Golovin, ο οποίος φιλοτέχνησε μια σειρά πορτρέτων του τραγουδιστή, με ιδιαίτερα εκείνα που τον απεικονίζουν σε ρόλους-σταθμούς στην καριέρα του. Ανάμεσά τους και το συγκεκριμένο ως τσάρο Γκοντούνοφ,  μνημειακό ως δημιουργία, με τον γιγαντόσωμο Σαλιάπιν να στέκεται επιβλητικά μπρος από την βελούδινη αυλαία, φορώντας το περίτεχνο, θεατρικό κοστούμι, πλούσια διακοσμημένο με πολύτιμους λίθους και κεντημένο με χρυσοκλωστές, ενώ στο χέρι κρατά το αυτοκρατορικό σκήπτρο. Το εκφραστικότατο πρόσωπο μαρτυρά την ένταση του ρόλου, αναδεικνύοντας  την ισχυρής δραματικότητας, σκηνή.

Επίσης και η Λογοτεχνία έχει τιμήσει το όνομα του Σαλιάπιν στο ρόλο του Τσάρου Γκοντούνωφ:

"Δεν γνωρίζετε από ρώσικη μουσική, σωστά, gnadiges Fraulein; Έχετε ποτέ ακούσει τον "Θάνατο του Μπόρις" του Μουσόργκσκι;
Και πρόσθεσε: Ελπίζω να μη σας βάζω να ακούσετε τον δικό μου θάνατο.
Γέλασε. Εκείνη όχι. Ακόμα και τότε της φάνηκε κακός οιωνός. 
Ακούσανε τον δίσκο, τη σκηνή του θανάτου από την όπερα του Μόντεστ Μουσόργκσκι, "Μπόρις  Γκουντούνοφ", με την φωνή του διάσημου τενόρου Φίοντορ Σαλιάπιν, και έπειτα η Μάρθα ξενάγησε τον Μπόρις στο σπίτι, καταλήγοντας στην βιβλιοθήκη [...] Ο φθινοπωρινός απογευματινός ήλιος έμπαινε από το ψηλό παράθυρο με το βιτρό, σχηματίζοντας πολύχρωμες δέσμες φωτός".

(''Στον κήπο με τα θηρία", Έρικ Λάρσον, εκδ. Μεταίχμιο, μτφ. Ανδ. Μιχαηλίδης, σελ. 348)

Θυμίζουμε πως η όπερα "Boris Godunov" του Mόδεστου Μουσόργκσκυ  θεωρείται το αριστούργημα του συνθέτη, ένα ρεαλιστικό δράμα σαιξπηρικού ύφους και το λιμπρέτο του βασίστηκε  στο ομώνυμο έμμετρο δράμα του Πούσκιν και στην "Ιστορία της Ρωσικής Αυτοκρατορίας" του N. Καραμζίν. Αναφέρεται στη βασιλεία του Τσάρου Godunov, ιδιαίτερα της τελευταίας περιόδου της ζωής του, όταν εμφανίζεται ο ψευτοδημήτριος, σφετεριστής του θρόνου, που υποστηρίζει πως είναι γιος του Ιβάν του Τρομερού. Με το λιμό που έχει ξεσπάσει και τον παγετό να έχει καταστρέψει τις σοδειές, η χώρα βρίσκεται σε άθλια κατάσταση. Ο Μπορίς Γκοντουνόφ παντελώς μόνος, αδυνατεί να ελέγξει την εκτροχιασμένη κατάσταση, να αντιμετωπίσει τον αγροτικό πόλεμο και καταβεβλημένος πεθαίνει  από εγκεφαλικό επεισόδιο.

Η όπερα λογοκρίθηκε και απαγορεύτηκε αμέσως μετά την πρώτη παράστασή της στην Αγία Πετρούπολη το 1874. Μετά από 22 χρόνια αναθεωρείται από το συνθέτη, ενορχηστρώνεται εκ νέου, επαναφέροντας τα μέρη που λογοκρίθηκαν. Έκτοτε, αυτή η νέα εκδοχή καθιερώνεται στο ρεπερτόριο των Θεάτρων της Όπερας 

Θα ακούσουμε τον ανεπανάληπτο Φ. Σαπιάπιν στη συγκλονιστική τέταρτη σκηνή της όπερας και το "θάνατο του ήρωα Μπορίς", που υποδύεται:

"Boris Godounov-Death of Boris", Μoussorgsky-Chaliapin:

Για τον Φ. Σαλιάπιν μπορείτε να διαβάσετε παλαιότερο κείμενό μου εδώ.