Heinrich Schütz: "Παραβολή του Φαρισαίου και του Τελώνου"

"Ο Φαρισαίος και ο Τελώνης", James Tissot, ακουαρέλα-Μουσείο Μπρούκλιν

"Πας ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται, ο δε ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται"

"Ο Φαρισαίος και ο Τελώνης",ξυλογραφία
Hans Holbein του Νεότερου

Καλή Αρχή Τριωδίου, φίλοι μου!
Κυριακή Τελώνου Και Φαρισαίου, σήμερα, με την οποία άρχεται η κατανυκτική περίοδος που σταδιακά μάς οδηγεί στο Άγιο Πάσχα...

Ο ευαγγελιστής Λουκάς, με τρόπο λιτό, αλλά σαφή, σπάνια ρητορικότητα και εκφραστικότητα  διασώζει την Παραβολή, που αποτελεί προετοιμασία για τη Σαρακοστή και το Θείο Πάθος στο Ευαγγέλιό του κεφ.18: 10, 14.

"   ἄνθρωποι δύο ἀνέβησαν στο ιερόν να προσευχηθούν, ο ένας Φαρισαίος και ο άλλος Τελώνης.
Ο Φαρισαίος εστάθη επιδεικτικά για να προκαλεί εντύπωση:
- Σε ευχαριστώ, Θεέ μου, διότι δεν είμαι όπως οι άλλοι άνθρωποι, άρπαγες, άδικοι, μοιχοί ή και σαν αυτό τον τελώνη. Εγώ νηστεύω δύο φορές την εβδομάδα, Δευτέρα και Πέμπτη, δίδω το δέκατον από όλα γενικώς όσα αποκτώ.
Είμαι ενάρετος.
Και ο τελώνης, που στεκόταν μακρυά από το ιερόν, δεν σήκωνε ούτε τα μάτια του προς τον ουρανόν, αλλ' εκτυπούσε το στήθος του λέγοντας:
- Θεέ μου, σπλαγχνίσου με τον αμαρτωλόν και συγχώρησέ με.

 Αυτός ο περιφρονημένος από τον Φαρισαίον τελώνης με συγχωρημένες τις αμαρτίες του, αθώος και δίκαιος εμφανίστηκε ενώπιον του Θεού, παρά ο Φαρισαίος. 
Διότι "Πας ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται, ο δε ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται"

(Λουκάν, 18:10-14)

Heinrich Schütz

Στο παραπάνω Ευαγγελικό κείμενο, μεταφρασμένο στη Γερμανική γλώσσα στηρίζεται το μοτέτο του Heinrich Schütz: "Es gingen zweene Menschen - Άνθρωποι δύο ανέβησαν", γνωστό και ως  "Gleichnis vom Pharisäer und Zöllner - Παραβολή του Φαρισαίου και του Τελώνου".

Είναι σύνθεση του 1630 στη Σολ μείζονα, για 4 σολίστ(ή μικτή χορωδία) και κοντίνουο.

Πρόκειται για μικρής κλίμακας σύνθεση, όπου οι φωνές ακούγονται ισοδύναμες, με  έμφαση στη ρητορική του Ευαγγελικού κειμένου, ένα τομέα που αντιπροσωπεύει τις υπέρτατες ιδιότητες του Συτς ως συνθέτη της γερμανικής γλώσσας. Η μελωδία ανατίθεται αρχικά στην ψηλότερη γυναικεία φωνή, που συνοδεύεται από τις υπόλοιπες γυναικείες -ευκίνητες ρυθμικά- φωνές, με πληθώρα ποικιλματικών φθόγγων, που διαμορφώνουν έναν ιδιαιτέρως πυκνό αρμονικό ρυθμό!
Στη συνέχεια οι δυο ανδρικές φωνές σε μια τεχνική μιμητικού διαλόγου υποστηρίζονται από ένα στιβαρό και ευρισκόμενο σε συνεχή κίνηση βάσιμο.
Η καταληκτική επανεμφάνιση των φωνών αποτελεί ένα θαυμάσιο τετράφωνο αντιστικτικό παιχνίδι. 

Παρατηρούμε πως ο συνθέτης παραμένει πιστός στην αρχή πως η δομή της μουσικής πρέπει να βρίσκεται στην υπηρεσία του λόγου με τη μελωδική γραμμή να παρουσιάζεται ευέλικτη και τις μιμητικές ανταλλαγές, εμφανείς.
Μην ξεχνάμε πως ο Χάινριχ Συτς θεωρείται μαζί με τον Μοντεβέρντι ο σπουδαιότερος Γερμανός συνθέτης του 17ου αι. και ο σημαντικότερος πριν από τον Μπαχ.
Γνώριζε καλά τα μυστικά της ανθρώπινης φωνής, καθώς είχε και κείνος διατελέσει χορωδός.
Η ιερή του αυτή σύνθεση-έμπνευση από την Βιβλική Παραβολή της τελευταίας περιόδου του συνθετικού έργου του μαρτυρά την προσπάθειά του να "επανεύρει την γλώσσα του Παλεστρίνα", όπως λένε οι βιογράφοι του, "πραγματικά όμως προετοίμασε την τέχνη του Μπαχ".
Ο Συτς, μια μεγαλοφυία με χάρη και αισθηματικό βάθος, αξίζει τον χαρακτηρισμό που τού απέδωσαν: "Πατέρας της Γερμανικής μουσικής".

Heinrich Schütz: "Es gingen zweene Menschen hinauf - Pharisäer und Zöllner SWV 444":