"Ένας Χορός Μεταμφιεσμένων και μια μάγισσα..."

 

Verdi:"Un ballo in maschera", τo εξώφυλλο τη παρτιτούρας των εκδ. Ricordi

Ο Βέρντι το 1859

Ένα μουσικό αριστούργημα, κάνει πρεμιέρα σαν σήμερα, 17 Φεβρουαρίου 1859στο Teatro Apollo της Ρώμης, ίσως το αποκορύφωμα της Βερντικής δημιουργίας στο σύνολό της, όπου συνυπάρχουν έγκλημα, προδοσία, μαύρη μαγεία, ζήλεια και εκδίκηση... Όλα, υπό την καλύπτρα της φάρσας, της διασκέδασης και της ανεμελιάς που προσφέρει ένας "Χορός Μεταμφιεσμένων".

Είναι από τις όπερες του Βέρντι, που ξεχωρίζουν από μουσική άποψη, καθώς ο συνθέτης κι έχοντας τη γαλλική όπερα ως πρότυπο συνδυάζει το ιταλικό πάθος με την λαμπρότητα της γαλλικής σκηνής.
Ένα κράμα μελωδικότητας, λυρισμού και δραματικής έντασης.

Το λιμπρέτο της τρίπρακτης όπερας "Un ballo in maschera" ήταν του Αντόνιο Σόμμα και βασίζεται σε αληθινά γεγονότα.
Συγκεκριμένα στη δολοφονία του Γουσταύου του Γ΄, βασιλιά της Σουηδίας, που τη νύχτα της 16ης Μαρτίου του 1792 γίνεται απόπειρα δολοφονίας εναντίον του κατά τη διάρκεια ενός χορού μεταμφιεσμένων που ο ίδιος είχε διοργανώσει. Πεθαίνει μετά από κάποιες μέρες από μόλυνση του τραύματός του.

Ο Βέρντι αντιμέτωπος με τη λογοκρισία
(καρικατούρα της εποχής)

Λόγω του πολιτικά ευαίσθητου θέματος της όπερας, η λογοκρισία της εποχής ζήτησε από τον Βέρντι να κάνει πολλές αλλαγές στο έργο καθώς η σκηνική παρουσίαση της δολοφονίας ευρωπαίου μονάρχη δεν ήταν ανεκτή.

Έτσι, τόπος και δράση της υπόθεσης μεταφέρθηκαν στη Βοστόνη στα τέλη του 17ου αιώνα και ο βασιλιάς Γουσταύος Γ' έγινε κυβερνήτης με το όνομα Ριχάρδος .

ΥΠΟΘΕΣΗ:

Ο βασιλιάς είναι κρυφά ερωτευμένος με την Αμέλια, γυναίκα του Γραμματέα και πιστού φίλου του. Όμως και κείνη τρέφει αισθήματα αγάπης για κείνον, κάτι που τής δημιουργεί ενοχές γι' αυτό καταφεύγει στη μάγισσα Ούλρικα, που τής προτείνει να βρει και να μασήσει το βοτάνι της λήθης που φύεται σ'ενα τόπο απαγχονισμού καταδίκων. Ο βασιλιάς την παρακολουθεί και τής εκμυστηρεύεται τον έρωτά του. Όμως το ανακαλύπτει κι ο σύζυγος, που συντετριμμένος από την υποτιθέμενη απιστία της Αμέλιας, συνεργάζεται με συνωμότες και τον δολοφονεί σ' ένα Χορό Μεταμφιεσμένων, που διοργανώνεται στο παλάτι...Λίγο πριν πεθάνει διαβεβαιώνει τον σύζυγο ότι η γυναίκα του είναι αθώα. Τον συγχωρεί για την πράξη του και ξεψυχά.

 

Ο Βέρντι γράφει  συγκλονιστική μουσική...Ορμητικές άριες και χορωδιακά "ειρωνικού σχολιασμού", ντουέτα γεμάτα πάθος, χαρίζουν στην όπερα αυτή την αθανασία. Ο μάστορας Βέρντι πλάθει μοναδικούς χαρακτήρες, σκιαγραφεί τον ψυχικό τους κόσμο, φωτίζει ακραίες καταστάσεις...

Από τους εξαιρετικά απαιτητικούς ρόλους φωνητικά, αν και μη πρωταγωνιστικούς, είναι εκείνος της μάγισσας Ουλρίκα. Φαίνεται πως ο Βέρντι στέκεται γενναιόδωρος απέναντι στη φωνή της κοντράλτο, προσφέροντας έναν από τους πλέον ενδιαφέροντες χαρακτήρες -υποκριτικά και μουσικά- που βρίσκουμε στα έργα του.

H Anderson στο ρόλο της Ulrica (1955 ΜΕΤ)
(πηγή: wrti.org)

Η νέγρα Ουλρίκα εμφανίζεται στην Πρώτη Πράξη..
Στην καλύβα της "σκαρώνει" τα μαγικά της...
Η φωτιά καίει, το μεγάλο καζάνι αχνίζει πάνω στο τρίποδο...Η φωνή της μάντισσας ακούγεται σαν απ' τα έγκατα της γης στην άρια: "Re dell' abisso, affretati" να καλεί τον βασιλιά της αβύσσου να της εκμυστηρευτεί τα μαγικά του ξόρκια.

Στο ρόλο αυτό ξεχώρισε η σπουδαία αφροαμερικανή Μάριον Άντερσον. 'Ηταν ο ρόλος με τον οποίο έκανε το ντεμπούτο της στη σκηνή της ΜΕΤ το 1955, ενώ στο πόντιουμ βρισκόταν ο Δ. Μητρόπουλος. 

Αυτή ήταν μια ριψοκίνδυνη κίνηση για την Άντερσον, που ήταν γνωστή ως καλλιτέχνης συναυλιών και ποτέ δεν είχε τραγουδήσει έναν οπερατικό ρόλο. Ο πλούσιος όμως τόνος της φωνής της, ο όγκος της, η άνετη τοποθέτηση στα ανώτερα, αλλά κυρίως στα κατώτερα τονικά ύψη, την καθιέρωσαν, τόσο ώστε τής ζητήθηκε να παίξει το ρόλο ξανά την επόμενη σεζόν.

Η βαθιά και δραματική μελωδία της άριας σε συνδυασμό με το απότομο άλμα από τη χαμηλή στην υψηλή περιοχή ή το αντίστροφο, δίνει στο ακροατήριο την αίσθηση πως τα πνεύματα αιωρούνται και γενικά αίσθηση ύπαρξης σκοτεινής μαγείας...

Μας αφήνει άφωνους η άνεση της Άντερσον στις φωνητικές μετατοπίσεις, μα κυρίως εκείνο το χαμηλό σολ κάτω από το πεντάγραμμο στο φινάλε, που μοιάζει να αναδύεται μυστηριακά από τα έγκατα της γης!

Verdi: Un ballo in Maschera, Ulrica’s aria / Marion Anderson, MET 1955

Το άρθρο δημοσιεύτηκε και στο Moυσικό Περιοδικό TAR.

Για την όπερα του Βέρντι "Χορός Μεταμφιεσμένων" μπορείτε να διαβάσετε και σε παλαιότερο άρθρο εδώ.