Σαγκάλ - Κόπλαντ: πάνω από τις χιονισμένες στέγες...

"Above Vitebsk", Marc Chagall (από: christies.com)

Το Vitebsk κατείχε πάντα ξεχωριστή θέση στην καρδιά του Μαρκ Σαγκάλ. Είναι η γενέτειρά του, που την αναπολούσε με νοσταλγία και συχνά αποτελούσε επίκεντρο στις απεικονίσεις του.
Στο έργο του "Above Vitebsk" περιγράφει με πινέλα και χρώματα μια χιονισμένη μέρα στο πανέμορφο χωριό του.

Το έργο φαίνεται αρκετά ρεαλιστικό, τα δρομάκια της πόλης, όλα χιονισμένα πυκνά, ολόλευκες κι οι στέγες  των χαμηλών σπιτιών με τους ξύλινους φράχτες. Στα δεξιά, ξεχωρίζει η Εκκλησία. Οι ψηλοί τοίχοι  της με το έντονο κιτρινωπό χρώμα, και οι επιβλητικοί τρούλοι, τραβούν την προσοχή του θεατή.  Στο κέντρο ένας άνδρας με μακριά γενειάδα, αιωρείται χορευτικά πάνω από την παραμυθένια πόλη, μεταμορφώνοντας σε όνειρο την καθημερινότητα....Ο άνδρας κρατά μπαστούνι και ένα σάκο στην πλάτη του...Ίσως είναι η φιγούρα ενός περιπλανώμενου, ίσως και ο ίδιος ο Σαγκάλ, που περιπλανήθηκε μακριά από την αγαπημένη του πατρίδα, όμως ήταν πάντα εδώ με τη σκέψη του να αιωρείται πάνω από την πόλη. 

Η εικόνα με τα έντονα χρώματα και τις εκτυφλωτικές αποχρώσεις του λευκού στο χιόνι επιτρέπει στο θεατή να νιώσει την νοσταλγία του δημιουργού, να γοητευτεί από την αθωότητα της έκφρασής του, παρόλες  τις σκληρές καιρικές συνθήκες μιας βαριάς, χειμωνιάτικης μέρας...
Ο Σαγκάλ ζωγραφίζει με την ψυχή και την ευαισθησία ενός παιδιού, ενός καλλιτέχνη που θυμάται, νοσταλγεί και μαγεύεται να μετατρέπει ο,τιδήποτε σε παραμύθι...

Το Βιτέμπσκ των χιονισμένων χειμώνων ήταν πατρίδα και του ρωσοεβραίου θεατρικού συγγραφέα, Σόλομον Άνσκυ. Ερευνητής εβραϊκής λαογραφίας ο ίδιος, είναι γνωστός για το έργο του "The Dybbuk", που έγραψε  το 1914, μετά τα ταξίδια του στη χώρα και έπειτα από συγκέντρωση πολύτιμου υλικού.
Έργο, αναμφίβολα  από τα σπουδαιότερα στο ρεπερτόριο της εβραϊκής θεατρικής σκηνής,  βασισμένο σε μια πανάρχαιη λαϊκή πρόληψη - όπου ο κόσμος της πραγματικότητας συναπαντιέται με το υπερφυσικό στοιχείο.
Είναι μια παράξενη ερωτική ιστορία, γεμάτη δύναμη και λυρισμό, που έχει, παρ' όλα τα φυλετικά στοιχεία της, μια παγκόσμια γοητεία. 

Αρχικά γράφτηκε στα ρωσικά και αργότερα μεταφράστηκε στα Γίντις από τον ίδιο τον συγγραφέα, αλλά και άλλες, πολλές γλώσσες.

Στην  αγγλική του μεταφορά, το θεατρικό παρουσιάστηκε στη  Νέα Υόρκη το 1925, όπου και παρακολούθησε ο Άαρον Κόπλαντ.  
Ο Αμερικανός συνθέτης εντυπωσιάστηκε τόσο από το έργο, ιδίως από το παραδοσιακό τραγούδι  που ακούγεται στην έναρξη και το φινάλε, που εμπνεύστηκε το: 
"Piano trio Vitebsk-Σπουδή σε ένα εβραϊκό θέμα για βιολί, τσέλο και πιάνο". 

Το Τρίο έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα, 16 Φεβρουαρίου 1929 στο Δημαρχείο της Νέας Υόρκης  με τον βιολονίστα Alphonse Onnou, τον τσελίστα Robert Mass και τον πιανίστα Walter Gieseking. 

Η λαϊκή εβραϊκή μελωδία από το Βιτέμπσκ διαπνέει όλη τη σύνθεση.

Μην ξεχνάμε πως οι εβραϊκές επιρροές υπήρχαν στη μουσική του συνθέτη, ακόμα και όταν δεν  είναι άμεσα διακριτές. Η σύνθεση χαρακτηρίστηκε "παράξενα συγκινητική".
Καθώς  προοριζόταν να αποτυπώσει την ανησυχία και την αγωνία των Εβραίων, τη θλίψη και την απομόνωσή τους, δεν μάς εκπλήσσει η "ηχητική δυσαρέσκεια" που πλάθει με τους ολόκληρους τόνους ο Κόπλαντ, ήδη από την αρχή της...

Επειδή από το Βιτέμπσκ ήταν και ο Μαρκ Σαγκάλ, όπως αναφέρθηκε, και συχνά απεικόνιζε το χωριό στα έργα του, ο Κόπλαντ δίνει στο μεσαίο τμήμα του Τρίο τον υπότιτλο: "a Chagallesque grotesquerie", όπου κανείς μπορεί να αφουγκραστεί ηχητικές νύξεις του σοφάρ, του εβραϊκού μουσικού οργάνου που χρησιμοποιείται στις Συναγωγές. 

To "Vitebsk" αναπτύσσεται σε τρία μέρη, με ρυθμική εναλλαγή αργά, γρήγορα, αργά, που παίζονται χωρίς διακοπή. Aλλού με πομπώδες ύφος κι επιβλητικά κι αλλού ήσυχα και κατευναστικά ...

Στο μεσαίο, γρήγορο μέρος το πιάνο ακολουθεί νευρικές διαδρομές στη χαμηλή περιοχή του, δημιουργώντας έντονη ατμόσφαιρα, το βιολί και το βιολοντσέλο παίζουν επαναληπτικά εκρηκτικά μοτίβα βασισμένα σε διαστήματα 4ης και 5ης, που παραπέμπουν στο "Schelomo" του Bloch...

Aaron Copland: "Vitebsk, Piano Trio - Study on a Jewish Theme":