Παλαμάς / Καλομοίρης : "Κάποια λογάκια"

 

"Χτες βράδυ μία είδηση ακατανόητη μας ήρθε. Μία είδηση ασύλληπτη. Ο Γέρο-Παλαμάς πέθανε. Είχαμε ξεχάσει πως ήταν θνητός",

γράφει στο προσωπικό της ημερολόγιο η Ιωάννα Τσάτσου...

Ήταν σαν σήμερα, 27 του Φλεβάρη 1943 που ο Κωστής Παλαμάς, άφηνε την τελευταία πνοή του...

Ένας τιτάνας της πνευματικής μας ιστορίας είναι ο Κωστής Παλαμάς! Η ποίησή του ένας απύθμενος ωκεανός, όπου το λυρικό συναντά το επικό και το φιλοσοφικό το δραματικό...Μια φωτεινότατη μορφή, ψηλά στο Πάνθεο του Πνεύματος!

Ηγετική φυσιογνωμία στα Ελληνικά Γράμματα, συνέδεσε την πνευματική ζωή του τόπου με τις ρίζες και την παράδοσή του, κάτι για το οποίο πάσχισε και ο Μανώλης Καλομοίρης...

Εκεί βρίσκεται και η αφετηρία της σχέσης τους.
Ο συνθέτης λάτρεψε τον ποιητή που κατά δήλωσή του θεωρούσε πως "χωρίς αυτόν οι δημιουργίες του δεν θα είχαν πάρει ούτε το χαρακτήρα ούτε τον εθνικό ρυθμό που πήραν..."

Από αυτή και μόνο τη φράση κατανοούμε πόσο μεγάλος θαυμαστής του Παλαμά υπήρξε ο Μανώλης Καλομοίρης:
"Το έργο του στάθηκε για μένα φάρος αληθινός της τέχνης που φώτισε και θα φωτάει στους αιώνες τις Ελληνικές ψυχές μέσα στα σκοτάδια που μας δέρνουν ολούθε".

Έμπρακτα τη λατρεία αυτή και το θαυμασμό του θα εκφράσει ο Καλομοίρης το 1955 με την τρίτη Συμφωνία του, που προς τιμήν του πνευματικού του μέντορα θα πάρει τον υπότιτλο: "Παλαμική".

Αναμφισβήτητα οι δυο τους υπήρξαν καρδιακοί φίλοι που τούς έφερε κοντά αφενός το κίνημα του δημοτικισμού, αφ 'ετέρου οι απόψεις τους για τη θέση της τέχνης στην Ελλάδα σε συνδυασμό με τη Δύση.

"Από τα δάκρυα μάτια μου θολά

Κι αστέρια λαμπερά πυκνοσπαρμένα

Κοιτάζω ψηλά και μιλώ μ΄εσένα.

Αρρώστησα, 

Πια δεν μπορώ να μένω στο κρεβάτι

Απελπισιάς τραγούδι οι στοχασμοί μου

Και το πιο πικρό τραγούδι ετούτο

Σ΄ άφησα τόσον καιρό χωρίς λουλούδια"

Μετά το θάνατο του ποιητή, ο Καλομοίρης επεξεργάστηκε όσα ποιήματα του Κωστή Παλαμά είχε μελοποιήσει στο παρελθόν. Από τους Πεντασύλλαβους και τα Τετράστιχα επιλέγει ορισμένα, που εκτελούνται το 1944 με τον τίτλο: "Κάποια λογάκια". 

"Αυγή καμιά και την πιο ξάστερη

δεν την αλλάζω εγώ μ' εσέ

συγνεφιασμένο μου και μυστικό μου

δειλινό

Μπροστά σου στάθηκα λευκόφερτη

Καλέ, δεν ήρθα να σε πλανέψω

Τ’ άσπρο τραγούδι που μου τραγούδησες

Ήθελα μόνο να ζωντανέψω"

Το ξεχωριστό σε αυτή τη συλλογή τύπου ληντ είναι πως ο Καλομοίρης δεν επιλέγει το σύνηθες πιάνο για συνοδεία της φωνής, αλλά τον ασυνήθιστο συνδυασμό άρπας-κλαρίνου. Ένας συνδυασμός που προκαλεί έκπληξη με την ποικιλία των ηχοχρωμάτων που προσφέρει, ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί στέρεη βάση για τη μελωδική ανάπτυξη των τραγουδιών. 

"Απάνω στο μαντήλι μου

με δάκρυα κέντησα τον έρωτά μου

Φίλησε απάνου στο μαντήλι μου

Τα δάκρυά μου,

Για κέντησε κι εσύ με τα φιλιά σου,

Κέντησε απάνου στο μαντήλι μου,

Τον έρωτά σου"

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον -όπως αναφέρεται- έχει ένα ιντερμέτζο, το τρίτο της σειράς κομμάτι, Andante con moto (4:10), που ο συνθέτης τιτλοφορεί "Κάποιο Λογάκι χωρίς Λόγια", καθώς ο Καλομοίρης με τη μουσική του  υποκαθιστά τον Παλαμικό λόγο. 

Παλαμάς / Καλομοίρης : "Κάποια λογάκια":