Η θεωρία των βιορυθμών στη μουσική του Berg...

 

Fliess και Freud

Δεν ξέρω αν έχετε ακούσει για τη θεωρία των βιορυθμών, μια θεωρία που ισχυρίζεται ότι η καθημερινή μας ζωή επηρεάζεται σημαντικά από ρυθμικούς κύκλους, τα λεγόμενα "βιο-ρολόγια", που σχετίζονται με τα επίπεδα ενέργειάς μας.
Παρότι δεν στηρίζονται σε επιστημονική μελέτη, λέγεται πως  οι βιορυθμοί βασίζονται σε πράγματα όπως η ευαισθησία του καθένα στο φως και το σκοτάδι ή στο μοτίβο ύπνου-ξυπνήματος.

Η θεωρία των βιορυθμών, που περισσότερο στηρίζεται στην αριθμολογία και στη διαίσθηση, ξεκίνησε τον 19ο αιώνα από τον  γεννημένο σαν σήμερα, 24 Οκτωβρίου 1858, Wilhelm Fliess, έναν γερμανό γιατρό και αριθμολόγο , που υπήρξε και στενός φίλος του Φρόυντ. Μάλιστα λέγεται πως οι εκκεντρικές απόψεις και η κοσμοβιολογία του επηρέασε σημαντικά τον πατέρα της ψυχανάλυσης στην ανάπτυξη της επιστήμης του.

O Βίλχελμ Φλις είχε γοητευτεί από τη διαπίστωση πως όποιο νούμερο διάλεγε μπορούσε να βρει τρόπο να το εκφράσει σε συνάρτηση με το 23 ή το 28.
Το 28 το συσχέτισε με την εμμηνόρροια και έτσι ονόμασε την περίοδο των 28 ημερών "γυναικεία" και αυτή των 23 ημερών "ανδρική". 

Ο μαθητής του Σαίνμπεργκ και εκπρόσωπος της Δεύτερης Σχολής της Βιέννης, 'Αλμπαν Μπεργκ, πίστευε  πολύ στη σημασία των βιορυθμών και την αριθμολογία, όπως και ο δάσκαλός του.
Επηρεασμένος λοιπόν, από τη θεωρία των βιορυθμών του Βίλχελμ Φλις, ο Μπεργκ έτρεφε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον αριθμό 23, χρησιμοποιώντας τον στη δομή αρκετών από τα έργα του. Είχε συσχετίσει το νούμερο -καθώς λέγεται- επειδή όταν υπέστη για πρώτη φορά κρίση άσθματος που τον ταλαιπωρούσε καθόλη τη διάρκεια της ζωής του, το ημερολόγιο έγραφε 23... 

Το  "Kammerkonzert", που ο Μπεργκ συνέθεσε το διάστημα 1923-25, γραμμένο για πιάνο, βιολί και 13 πνευστά στηρίζεται στη θεωρία του Φλις.
Ο Πιερ Μπουλέζ το έχει χαρακτηρίσει ως την "πιο αυστηρή σύνθεση του Μπεργκ" και δεν είναι τυχαίο που ο συνθέτης του φρόντισε να το ολοκληρώσει και παρουσιάσει ως πλήρη σύνθεση στις 23 Ιουλίου 1925.
Είναι έργο τριών κινήσεων και αξιοσημείωτο για την πληρότητα της δομής του, καθώς δημιουργήθηκε με αυστηρότητα και πειθαρχία όσον αφορά τις μαθηματικές σχέσεις. 
Για παράδειγμα, το πρώτο και δεύτερο μέρος αναπτύσσονται σε 240 μουσικά μέτρα το καθένα, ενώ η έκταση του τρίτου σε μέτρα αποτελεί το άθροισμα των δύο προηγούμενων, δηλαδή 480 μέτρα...

Εκτός από μαθηματικούς κανόνες, η φόρμα στο "Κονσέρτο Δωματίου" του Άλμπαν Μπεργκ αποτελεί έναν μυστικό μουσικό κώδικα, καθώς κρύβει αγαπημένους αριθμούς του συνθέτη και γράμματα από ονόματα, όπως εκείνα του δασκάλου του Άρνολντ Σαίνμπεργκ και του φίλου και συνεργάτη του στη Δωδεκαφθογγική Σχολή της Βιέννης, Άντον Βέμπερν.

Mην ξεχνάμε πως βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου κυριαρχούσε η διανόηση και η πνευματική πολυπλοκότητα ήταν καθηλωτική. Έτσι, η μουσική τόλμησε να χρησιμοποιήσει μαθηματικές μεθόδους προκειμένου να αξιοποιήσει και εξορθολογήσει τους ήχους...Ο Μπεργκ, που είχε εμμονή με τη συμμετρία, απολάμβανε δομές καθρέφτη και ανάδρομους σχηματισμούς (παλίνδρομα). Η γοητευτική επίδραση που ασκούσε πάνω του η αριθμολογία τον οδήγησε στη βαθιά σύνδεση με τον αριθμό "23", τον "μοιραίο αριθμό" του, που όπως πίστευε, ήλεγχε τον προσωπικό του κύκλο ζωής.

Alban Berg: "Kammerkonzert"

1. Thema scherzoso con variazioni

2. Adagio

3. Rondo ritmico con Introduzione

Διευθύνει σε μια ιστορική ηχογράφηση ο Paul Hindemith: