Τζόρτζιο ντε Κίρικο: " Ο Κόκκινος Πύργος"

 Giorgio de Chirico: " The Red Tower"

(Στη μνήμη του Τζόρτζιο ντε Κίρικο / 20 Νοεμβρίου 1978)

Ηταν γιος μιας  πρώην τραγουδίστριας της όπερας κι ενός μηχανικού. Ο πατέρας του επιβλέπων των σιδηροδρόμων της Θεσσαλίας εγκαταστάθηκε στο Βόλο, όπου και γεννήθηκε ο Τζόρτζιο ντε Κίρικο.

Ο Ιταλός ζωγράφος, συγγραφέας και γλύπτης, γνωστός για τα οραματικά και ποιητικά στοιχεία των δημιουργιών του, επηρεάστηκε όπως ήταν φυσικό κι από το ελληνικό περιβάλλον στο οποίο μεγάλωνε. Ετσι, ο ελληνικός πολιτισμός έγινε πηγή έμπνευσής του σε δημιουργίες που το υπαρκτό συνυπάρχει με το φανταστικό και το γήινο συμβιώνει με το οραματιστικό..Η αμφισημία και ο αινιγματισμός της τέχνης του έκανε τον Γκιγιώμ Απολιναίρ να την χαρακτηρίσει "Μεταφυσική Ζωγραφική", καθώς σ' αυτή είναι αισθητή η ένταση της χρωματικής ποικιλίας, τα ομιχλώδη-θολά περιβάλλοντα, που ενισχύουν την ονειρική διάστασή της.

Σπουδαίο είναι και το φιλοσοφικό υπόβαθρο της τέχνης του, που συνδέεται με τη φιλοσοφία του Νίτσε. Ο Νίτσε χαρακτήριζε την τέχνη ως "αληθινή μεταφυσική δραστηριότητα της ζωής" και ο ντε Κίρικο δανείστηκε τη διαπίστωσή του πως "όλες οι μεταφυσικές εμπειρίες έχουν τις ρίζες τους στο παρόν και στο φυσικό κόσμο".

Tζόρτζιο Ντε Κίρικο, Αυτοπροσωπογραφία

Η πιο γόνιμη και δημιουργική περίοδός του ήταν η εικοσαετία 1900 – 1920 με κυριότερα θέματά του τις "Piazza d'Italia", όπου απεικονίζει ερημωμένες πλατείες...

Δεν τοποθετεί κανέναν στο χώρο πλην ετερόκλητων αντικειμένων, όπως κάποιου σιωπηλού αγάλματος, ενός φουγάρου εργοστασίου ή κάποιου τρένου που αναδύουν μαύρους καπνούς ή τα γνωστά του άψυχα "ανδρείκελα" σκιαγραφώντας μιαν αγωνιώδη ατμόσφαιρα.

Πίνακας αυτής της κατηγορίας της μεταφυσικής τέχνης του Ντε Κίρικο είναι ο "Κόκκινος Πύργος" του, που φιλοτέχνησε με αφετηρία την παρατήρηση του ότι "κάθε αντικείμενο έχει δύο όψεις: αυτή που βλέπουν όλοι οι άνθρωποι και τη μεταφυσική, εκείνη που αντιλαμβάνονται ορισμένοι σε στιγμές διόρασης".

 Έτσι, στον εκτεταμένο "Κόκκινο Πύργο" παρατηρούνται ίχνη κρυφών ανθρώπινων παρουσιών...  Δεξιά ο φιλότεχνος θεατής παρατηρεί το άγαλμα ενός έφιππου άνδρα, που όμως δεν είναι ολοκληρωτικά ορατός. Δεξιά κι αριστερά ο ζωγράφος τοποθετεί κτίσματα χαρακτηριστικής προοπτικής του ζωγράφου, με σκοτεινές-αινιγματικές καμάρες. Ωστόσο, ο πραγματικός πρωταγωνιστής στον πίνακα είναι ο πορφυρός πύργος, που υψώνεται επιβλητικά στο κέντρο της δημιουργίας. Πύργος κυκλικός σε μια χρωματική απόδοση έντασης, με την θέση του στο κέντρο και την στρογγυλότητά του να ενισχύει σε ενέργεια το χώρο που εκτείνεται το εικαστικό έργο.

Ο πίνακας ανήκει στη Βενετσιάνικη Συλλογή του Μουσείου Guggenheim.

***

Η Μουσική Έμπνευση:

Τέσσερα από τα έργα αυτής της Συλλογής ενέπνευσαν στον Ολλανδό σύγχρονο κλασικό συνθέτη, Johann de Meij,  το έργο του: "Venetian Collection", δημιουργία του 2002.

Πρόκειται για εικαστικά μερικών -από τους σπουδαιότερους, πρωτοπόρους υπερρεαλιστές- καλλιτεχνών του 20ου αι.:

• "Η φωνή του Διαστήματος" και "Η αυτοκρατορία του φωτός" του Ρενέ Μαγκρίτ, 
  
  
• ο "Mαγικός Κήπος" του Πάουλ Κλέε και
  
  
• ο "Κόκκινος Πύργος" του Τζόρτζιο ντε Κίρικο.
  
  

Johann de Meij

Ο "Κόκκινος Πύργος-La Torre Rossa" αποτελεί το δεύτερο από τα τέσσερα μέρη της μουσικής σύνθεσης και τιμήθηκε με Πρώτο βραβείο σε Διεθνή Διαγωνισμό σύνθεσης.
Λέγεται πως ο Johan de Meij, όταν συνέθετε αυτή την κίνηση βρισκόταν στην μικρή ιταλική πόλη Soncino με το κόκκινο οχυρό, και τα μοτίβα προέκυπταν έχοντας κατά νου το εικαστικό της Βενετσιάνικης συλλογής που είχε θαυμάσει, αλλά κι αγναντεύοντας τους πύργους των μεσαιωνικών τειχών της πόλης στην περιοχή της Λομβαρδίας ...

Όπως αποφαίνονται οι μουσικοκριτικοί, ο Meij στοχεύει να "εμπλέξει" τους ακροατές σε μια δράση κίνησης και διακοπής, όπου υπάρχει χρόνος για τον ήχο να αντηχήσει και να επιστρέψει μέσα από τη σιωπή.
Το θεματικό υλικό υπόκειται σε μετασχηματισμούς, όπου το ηχοτοπίο σκιαγραφείται βαθιά ανησυχητικό, σχεδόν απειλητικό και αγωνιώδες. Ξεχωρίζει για την ενεργητική εξέλιξη που οδηγείται σε δυναμική κορύφωση και έπειτα καταλαγιάζει απότομα μεταφέροντας τη μυστηριακή διάθεση του εικαστικού έργου, τον εικονοποιητικό βηματισμό και τη μυστηριώδη μεταφυσική ένταση του Τζόρτζιο ντε Κίρικο, το ζωγραφικό σύμπαν του οποίου "στοιχειώνεται" από οπτασίες και παραισθήσεις...
Μια μουσική σύνθεση που τα θέματά της αντανακλούν την αγωνιώδη και απειλητική ατμόσφαιρα που αναδύεται από το εικαστικό... Αρκεί ο ακροατής να εστιάσει στις βίαιες κλιμακώσεις, τις εκρήξεις δυναμικής, τα απότομα ηχητικά ξεσπάσματα, που εναλλάσσονται με ψιθυριστά, σχεδόν σιωπηρά μελωδικά μοτίβα με το συνθέτη να τα τυλίγει σε ευρηματικές τολμηρές αρμονίες...

Johann de Meij: "Venetian Collection / La Torre Rossa":