Μπαλανσίν - Μπαχ: η συνάντηση σ' ένα "Concerto Barocco"...

 

Ο ρωσικής καταγωγής, Τζωρτζ Μπαλανσίν, γεννημένος στις 22 Γενάρη 1904, από πολλούς θεωρείται ο μεγαλύτερος χορογράφος του 20ου αιώνα...
Πρωτοεμφανίστηκε με τα "Ρωσικά Μπαλέτα" ως χορογράφος στα 21 του χρόνια, όμως η συμβολή του στο χορό καθιερώνεται με την ίδρυση του μεγαλύτερου χορευτικού συγκροτήματος των ΗΠΑ, του "NYCB-New York City Ballet", του οποίου ήταν διευθυντής για πολλά χρόνια.

Οι χορογραφίες του Μπαλανσίν στηρίζονται στην κληρονομιά του αυθεντικού ακαδημαϊκού μπαλετικού χορού του 19ου αι., εμπλουτισμένου με έντονα καλλιτεχνικά στοιχεία με βάση το λαϊκό φολκλόρ. Τα μπαλέτα του Μπαλανσίν ξεχωρίζουν για τον μινιμαλισμό τoυς, και την στόχευση του καλλιτέχνη στη μουσική ως πρωταρχική επιρροή στη χορογραφία, σε αντίθεση με την αφήγηση. Έτσι, τα μπαλέτα του δεν είναι τόσο αφηγηματικά, όσο απεικονιστικά, πλούσια σε χορογραφική φαντασία.

Στα μέσα της δεκαετίας του '30 ο Μπαλανσίν άκουσε τους Γεχούντι Μενουχίν και Ζωρζ Ενέσκου να ερμηνεύουν το "Κοντσέρτο για δύο βιολιά" του Γ.Σ.Μπαχ.
Εντυπωσιάστηκε από τη μαθηματική ακρίβεια της μουσικής του γερμανού συνθέτη της μπαρόκ και άρχισε να τον μελετά. Τον έλκυε η καθαρότητα της μουσικής φόρμας του και η βαθιά στοχαστική προσέγγισή του στο θείο. 

Κάποια χρόνια αργότερα ο Μπαλανσίν σκέφτηκε να ενσωματώσει τις τεχνικές και τον ρυθμό της τζαζ που μεσουρανούσε στις ΗΠΑ, στη μουσική του Μπαχ. Άρχισε να χορογραφεί πάνω στο Κονσέρτο για δύο βιολιά, που όλα αυτά τα χρόνια δεν είχε πάψει να ηχεί μέσα του.

"Concerto Barocco", 1972
(pinterest)

Τη μπαλετική χορογραφία την τιτλοφόρησε "Concerto Barocco" και τη χρησιμοποίησε για "εξάσκηση στη σκηνή", ένα μάθημα που δίδασκε ο Μπαλανσίν στη Σχολή Αμερικανικού Μπαλέτου.

Αξιοπρόσεκτο είναι το ότι η χορογραφία δεν μεταφέρει κάποια ιστορία, δεν έχει πλοκή, παρά στοχεύει να κεντρίσει το ενδιαφέρον του κοινού μόνο με την χορευτική κίνηση, όπως η μουσική μπαρόκ προσέγγιζε το ακροατήριο όχι λόγω των θεμάτων της, αλλά λόγω της δομής και της επεξεργασίας τους.

Ο Μπαλανσίν αναθέτει τη χορευτική κίνηση σε ένδεκα χορευτές. Στη μελωδική γραμμή του κάθε βιολιού πατούν τα βήματα δυο βασικών χορευτριών, που πλαισιώνονται από μπαλετικό σώμα οκτώ γυναικών που μελωδικά ακολουθούν την παρτιτούρα για την ορχήστρα. Ένας άνδρας χορευτής εμφανίζεται στο δεύτερο μέρος ενώ το σώμα των χορευτριών βρίσκεται στη σκηνή για το σύνολο του μπαλέτου.

Ο Μπαχ συνέθεσε το κονσέρτο του για δύο βιολιά το 1730, ως μέρος μιας σειράς συναυλιών στη Λειψία. Φέρει την αρίθμηση BWV 1043, είναι γραμμένο σε ρε ελάσσονα κι αναπτύσσεται σε 3 μέρη: 

Vivace, 
Largo ma non tanto και 
Allegro.

Λεπτή και εκφραστική η σχέση ανάμεσα στα δυο βιολιά καθ' όλη τη διάρκεια της σύνθεσης και όπως οι μουσικοαναλυτές υποστηρίζουν το κονσέρτο αυτό είναι το σπουδαιότερο του είδους που γράφτηκε από τον κάντορα.

• Στο πρώτο μέρος τα δύο βιολιά δεν εμφανίζονται αυστηρά παίζοντας το ένα απέναντι στο άλλο, αλλά μαζί απέναντι στην ορχήστρα. Όμως το κάθε βιολί κρατά και αναδεικνύει την ανεξαρτησία του, στοιχείο γνώριμο στο ύφος του Μπαχ.
• Το δεύτερο μέρος, Largo ma non tanto έχει χαρακτηριστεί "μαργαριτάρι ευγενούς και εκφραστικής μελωδίας", καθώς δίνεται έμφαση στο μελωδικό περιεχόμενο των σολιστικών φωνών υπό την διακριτική συνοδεία της ορχήστρας, ένα είδος "πνευματικής αγάπης" ανάμεσα στα δύο βιολιά.
• Το κονσέρτο ολοκληρώνεται με το εκτενέστερο Allegro, όπου επανεκτίθενται όλα τα θεματικά στοιχεία που εμφανίστηκαν στα δυο προηγούμενα μέρη. Η κίνηση χαρακτηρίζεται ως "έκρηξη ασυγκράτητης ενέργειας". Στο φινάλε, τα σόλο βιολιά αναδεικνύουν μοναδικά την έκσταση που δημιουργεί η στιβαρή Μπαχική αρμονία.

Θα απολαύσουμε το "Concerto Barocco" του τιμώμενου χορογράφου, Τζωρτζ Μπαλανσίν, από παράσταση του 1966, όπου τoυς βασικούς ρόλους χορεύουν η Suzanne Farrell, η Marnee Morris και ο Conrad Ludlow στις αρχές της καριέρας τους...

J.S.Bach - G. Balanchine: "Concerto Barocco Ballet"

Παλαιότερο κείμενο για τον Μπαλανσίν μπορείτε να διαβάσετε εδώ.