Σαρλ Περώ: Η Ωραία Κοιμωμένη με μουσικούς ήχους...

"Η Ωραία Κοιμωμένη",  Henry Meynell Rheam , 1899

Ο Σαρλ Περώ γεννήθηκε σαν σήμερα, 12 Γενάρη 1628 και κατέχει τον τίτλο του "μεγάλου παραμυθά".

Τα περισσότερα από τα παραμύθια του, ο διάσημος Σαρλ Περώ τα συμπεριέλαβε στη συλλογή του: "Τα παραμύθια της Μάνας χήνας", που την έγραψε για τη διασκέδαση των παιδιών του κι από τότε αγαπήθηκαν και συγκινούν πολλές γενιές αναγνωστών.

Ανάμεσα στα γνωστότερα παραμύθια του είναι η "Σταχτοπούτα", η "Κοκκινοσκουφίτσα", ο "Κοντορεβυθούλης", ο "Παπουτσωμένος Γάτος", αλλά και η "Ωραία Κοιμωμένη", που προτείνω σήμερα...

Πρώτη γραπτή εκδοχή του πασίγνωστου παραμυθιού της Ωραίας Κοιμωμένης θεωρείται η μεσαιωνική Ναπολιτάνικη ανατριχιαστική ιστορία: "Ήλιος, Σελήνη και Ταλία" που γράφτηκε το 1634, από τον Τζιμπατίστα Μπαζίλε.

Η Πριγκίπισσα Ωρόρ κοιμάται για αμέτρητα χρόνια εξαιτίας μιας κατάρας. Τα μάγια που την κρατούσαν βουβή στον αιώνιο ύπνο της, λύνονται από το φιλί του Πρίγκηπα. Ξυπνά κι ακολουθούν οι λαμπεροί γάμοι του ζευγαριού.


Η "Ωραία Κοιμωμένη", ένα παραμύθι που υπογραμμίζει τη σύγκρουση μεταξύ Καλού και Κακού μάγεψε και κορυφαίους συνθέτες...

1. Είναι η εκδοχή του Σαρλ Περώ της "Ωραία Κοιμωμένης" που εμπνέει στον μάστορα των μπαλετικών συνθέσεων, Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκυ την πλοκή του ομώνυμου μπαλετικού παραμυθιού: "The Sleeping Beauty" ...

Οι πρωταγωνιστές της πρεμιέρας του 1890

Πρόκειται για μπαλέτο με πρόλογο, τρεις πράξεις και πέντε σκηνές που πρωτοπαρουσιάστηκε το 1890 στο Θέατρο Μαριίνσκι της Αγίας Πετρούπολης. Τη χορογραφία είχε κάνει ο Μαριούς Πετιπά και ο ρώσος συνθέτης αποτυπώνει αριστουργηματικά τη σύγκρουση μεταξύ του Καλού και του Κακού, χρησιμοποιώντας ένα μοτίβο για κάθε περίπτωση, που επαναλαμβάνεται πολλές φορές κατά τη διάρκεια του μπαλέτου. Ένα είδος "leitmotif" που βοηθά στην εξέλιξη της πλοκής.

Οι λαμπεροί Γάμοι του ζευγαριού, λαμβάνουν χώρα στην τρίτη Πράξη του μπαλέτου, όπου ο ρώσος μουσουργός ενσωματώνει χαρακτήρες κι από άλλα παραμύθια του Περώ, σαν προσκεκλημένους στη γαμήλια τελετή, όπως την Κοκκινοσκουφίτσα και τον Παπουτσωμένο Γάτο.

Έτσι, στην Τρίτη Πράξη τα μοτίβα του Καλού και του Κακού δεν εμφανίζονται στην παρτιτούρα του Τσαϊκόφσκυ, δίνοντας χώρο σε χορευτικά μοτίβα, αντιπροσωπευτικά των χαρακτήρων(προσκεκλημένων) που εκπροσωπούν.

Η "Ωραία Κοιμωμένη" συγκαταλέγεται στις πιο ολοκληρωμένες συνθέσεις του κλασικού ρεπερτορίου και θεωρείται το μπαλετικό αριστούργημα του Τσαϊκόφσκυ, καθώς η παραμυθένια πλοκή εμποτίζεται με έντονα συναισθήματα, ενσωματώνοντας μια ανθρώπινη ιστορία-μια ιστορία αθωότητας, που αγγίζει μεν τα όρια του κινδύνου, εντέλει όμως σώζεται από την αγάπη.

Η χορογραφία του Πετιπά ήταν εντυπωσιακή αλλά και άκρως απαιτητική από άποψη τεχνικής. Ένα από τα πιο δύσκολα -από οποιαδήποτε μπαλέτο- adagios είναι εκείνο της πρώτης Πράξης όπου η πριγκίπισσα Ωρόρ χορεύει το "Rose Adagio". 

Tchaicovsky: "The Sleeping beauty", Margot Fonteyn:

2. Το 1922 παρουσιάζεται στη Ρώμη η οπερατική εκδοχή της "Ωραίας Κοιμωμένης" του Περώ, σε μουσική του ιταλού Οτορίνο Ρεσπίγκι.
Ο ιταλικός τίτλος της είναι: "La bella addormentata nel bosco" και το λιμπρέτο έγραψε ο Gianni Bistolfi. 

Η αρχική εκδοχή της όπερας γράφτηκε για κουκλοθέατρο. Έτσι, ερμηνεύτηκε από κούκλες, αλλά συνοδευόταν από ορχήστρα και τραγουδιστές.
Η σύνθεση χαρακτηρίζεται για τη λαμπρή της ενορχήστρωση, στοιχείο που οφείλεται στη μαθητεία του συνθέτη κοντά στον Ρίμσκι-Κόρσακοφ στην Αγία Πετρούπολη, όπου παράλληλα έπαιζε βιόλα στην ορχήστρα του αυτοκρατορικού θεάτρου.

Η παράσταση στέφθηκε από απόλυτη επιτυχία με τις κριτικές την επόμενη μέρα να μιλούν για "καλλιτεχνικό κόσμημα" .

Τα πιο λυρικά μέρη είναι εκείνα που ερμηνεύονται από την πριγκίπισσα και τον πρίγκηπα. Όμως κατά γενική ομολογία ο πιο απαιτητικός ρόλος είναι της Γαλάζια Νεράιδας:

3. Αρκετές δεκαετίες νωρίτερα ο Ρόμπερτ Σούμαν συνέθεσε το "Märchenbilder, Op. 113", μια σουΐτα τεσσάρων "Παραμυθικών Εικόνων" για βιόλα και πιάνο.  

Παρότι στην παρτιτούρα δεν υπάρχει καμία ένδειξη για το ποια συγκεκριμένα παραμύθια είχε στο μυαλό του ο συνθέτης, οι αναλυτές ισχυρίζονται ότι με βάση σημειώσεις του δημιουργού οι δύο πρώτες σκιαγραφούν σκηνές από την ιστορία της Ραπουνζέλ, η τρίτη απεικονίζει τον ξυλοπόδαρο Ρουμπελστίλτσκιν που χορεύει με τη νεράιδα και η τέταρτη αφηγείται το παραμύθι της Ωραίας Κοιμωμένης. 

Αυτή η τελευταία κίνηση της σουΐτας παραπέμπει σε τρυφερή ονειροπόληση, νοσταλγική και αιθέρια, με χαρακτηριστικό και ασυνήθιστο μελωδικά το φινάλε, που η λάμψη και η ζεστασιά του υποδηλώνει τη φράση του παραμυθικού τέλους: "έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα".

Schumann: "Märchenbilder Op. 113, Mov. IV" / Sviatoslav Richter-Yuri Bashmet:

4. Το 1910 ο Ravel συνέθεσε ένα από τα πιο αγαπητά έργα, τη συλλογή των πέντε παιδικών κομματιών, που  γνωρίζουμε με τον τίτλο: «Η Μάνα μου η Χήνα».

"The Sleeping Beauty" from "Tales of Mother Goose"

Αρχικά γραμμένο για πιάνο για τέσσερα χέρια, για δύο νέους μαθητές πιάνου, τη Μιμή και το Ζαν, παιδιά ενός ζευγαριού φίλων του συνθέτη.
Άγαμος και άτεκνος, ο Ραβέλ λάτρευε τα παιδιά και τον κόσμο της φαντασίας τους.

Αργότερα το έργο ενορχηστρώθηκε και μεταγράφηκε για σόλο πιάνο ή διασκευάστηκε για μπαλέτο.
Μια σύνθεση τρυφερά βελούδινη, που ενέπνευσε στον Ραβέλ ο παραμυθόκοσμος του 17ου αι.
Συγκεκριμένα, μία συλλογή έξι παραμυθιών του Σαρλ Περρώ που κυκλοφόρησαν το 1697, εμπνευσμένα από παραδοσιακά παραμύθια, στα οποία η Μάνα Χήνα, ως δημοφιλής χαρακτήρας της λαϊκής μυθοπλασίας, διαδραματίζει κεντρικό ρόλο.
Ως φιγούρα, παραπέμπει στην γκουβερνάντα, στη γυναίκα εκείνη που, αφηγούμενη ιστορίες στα παιδιά, γίνεται η ίδια κομμάτι της προφορικής παράδοσης.

Ο πρώτος από τους πέντε παραμυθένιους μουσικούς πίνακες έχει τίτλο: "Παβάνα για την Ωραία Κοιμωμένη", είναι σύντομης διάρκειας και εμπνευσμένος από το ομώνυμο παραμύθι. Θα το ακούσουμε στην ορχηστρική του εκδοχή από την Concertgebouw Orchestra υπό την μπαγκέτα του Bernard Haitink:

5.

"Ωραία Κοιμωμένη",
από εικονογράφηση του Γκυστάβ Ντορέ

Ένα ατμοσφαιρικό παραμυθόδραμα για ηθοποιούς-τραγουδιστές με συνοδεία πιάνου, στο οποίο οι στίχοι εξιστορούν το παραμύθι της Ωραίας Κοιμωμένης συνέθεσε η γαλλίδα συνθέτις, Jeanne Élisabeth Marie Vieu, γνωστή με το ψευδώνυμο Pierre Valette το 1902.
Τιτλοφορείται "La Belle au Bois Dormant" και είναι δημιουργία στο στυλ "αδόμενου παραμυθιού" σε 19 ταμπλώ, το κείμενο του οποίου έγραψε ο Lucien Metivet βασισμένος στο παραμύθι του Σαρλ Περώ.
Γεννημένη σε μουσική οικογένεια, η Vieu υπήρξε παιδί-θαύμα που εντυπωσίασε τον Ζυλ Μασνέ τόσο, ώστε να τη δεχτεί -αν και δωδεκάχρονη- στην τάξη του σύνθεσης.
Η "Ωραία Κοιμωμένη" είναι η σύνθεση που έφερε στη γαλλίδα Jane Vieu τη μεγάλη αναγνώριση. Ακούμε από το 7ο ταμπλώ το ομότιτλο αργό βαλς:

Jane Vieu: "La Belle au Bois Dormant":

"Ωραία Κοιμωμένη", Carl Offterdinger

6. Την ίδια χρονιά(1902) με την "Ωραία Κοιμωμένη" της Jane Vieu, στη Γερμανία παρουσιάζεται η όπερα "Dornröschen" του Engelbert Humperdinck γνωστού κυρίως για την επίσης παραμυθική όπερά του: "Χάνσελ και Γκρέτελ".

Το λιμπρέτο της "Κοιμωμένης", που βασίζεται χαλαρά στην ιστορία του Σαρλ Περώ, έγραψε η παραμυθογράφος, Elisabeth Ebeling.

Την τριών πράξεων όπερα του Έγκελμπερτ Χούμπερντινκ, που είναι εξαιρετικά πρωτότυπη -μελωδικά και αρμονικά- με χρήση γερμανικών λαϊκών τραγουδιών στα πρότυπα του Βάγκνερ, μπορείτε να απολαύσετε εδώ.

Το ίδιο έτος σύνθεσης της όπερας, ο δημιουργός επέλεξε 5 μέρη της και παρουσίασε την ομώνυμη σουίτα, που σήμερα εκτελείται περισσότερο.

Humperdinck : Dornröschen Suite:

I. Vorspiel

II. Ballade

III. Irrfahrten 

IV. Dornenschloss 

V. Festklänge 

Τέλος, να αναφέρουμε πως μια σύντομη διασκευή τεσσάρων μερών από την "Ωραία Κοιμωμένη" του Τσαΐκόφσκυ έκανε το 1941 ο Ιγκόρ Στραβίνσκυ που επένδυσε το μπαλέτο "Το Γαλάζιο πουλί" της Lucia Chase.

Stravinsky: "Bluebird, Pas de deux":