Εντουάρ Μανέ: "Εισβάλλοντας στο Μπαρ του Φολί Μπερζέρ"...

 

Eduard Manet:  "Le Bar aux Folies-Bergere"

Eduard Manet selfportrait

O Εντουάρ Μανέ άρχισε να εμπνέεται και να δημιουργεί πίνακες από τα μπαρ και τα καφέ του Παρισιού την δεκαετία του 1870. Ο τελευταίος μεγάλος πίνακας του Μανέ ανήκει θεματικά σε αυτή την κατηγορία απεικόνισης του εσωτερικού ενός Παρισινού καμπαρέ. Πρόκειται για το "Μπαρ στο Φολί Μπερζέρ - Le Bar aux Folies-Bergere".
Το καμπαρέ άνοιξε τις πόρτες του το 1869 και η ατμόσφαιρα που επικρατούσε χαρακτηρίστηκε ως "απόλυτης χαράς και ευθυμίας". 

Με το τελευταίο αριστούργημά του ο Μανέ υμνεί τη σύγχρονη ζωή στο Παρίσι. Ο καλλιτέχνης αναδεικνύει την αίσθηση ανάμεσα σε ψευδαίσθηση και πραγματικότητα αξιοποιώντας τον κόσμο της νύχτας, που τού προσφέρει τη δυνατότητα αποτύπωσης "μοντέρνων" εικόνων από την καθημερινότητα.

Ο πίνακας σήμερα εκτίθεται στην γκαλερί Courtauld στο Λονδίνο, όμως αρχικά ανήκε στον συνθέτη Emmanuel Chabrier, στενό φίλο του Manet, που τον είχε κρεμασμένο πάνω από το πιάνο του. 

Στο εικαστικό δεσπόζει η γυναικεία φιγούρα στο κέντρο της σύνθεσης. Διαπνέεται από μελαγχολία που ξεχωρίζει μέσα στην ευθυμία του χώρου.

Στέκεται μπροστά σ' έναν καθρέφτη, με έκφραση αινιγματική και απροσδιόριστη. Μεταξύ μελαγχολίας, ονειροπόλησης, ανησυχίας για κάτι και απορίας,  το κορίτσι με το σκούρο  βελούδινο μεσάτο σακάκι και τον λευκό δαντελωτό γιακά συνομιλεί με έναν άντρα που ο θεατής βλέπει στα δεξιά, το είδωλό του.

Ο πίνακας είναι πλούσιος σε λεπτομέρειες που παρέχουν ενδείξεις για την κοινωνική τάξη και το περιβάλλον. Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε πως η γυναίκα στο μπαρ είναι πραγματικό πρόσωπο, γνωστή ως Σουζόν, εργαζόμενη στα Folies-Bergère. Η κοπέλα πόζαρε για το ζωγράφο ο οποίος είχε δημιουργήσει στο ατελιέ του μια μικρογραφία του χώρου...

Πάνω στον πάγκο και πίσω από την κοπέλα στα ράφια είναι τοποθετημένα μπουκάλια με ποτά. Στο προσκήνιο ο θεατής εντοπίζει μια φρουτιέρα με εσπεριδοειδή  που πολλοί υποστηρίζουν πως ο Μανέ με την ένταξή τους στη σύνθεση προσδιορίζει τη σερβιτόρα ως πόρνη, καθώς ο ζωγράφος συνήθιζε να συνδέει τα πορτοκάλια με την πορνεία...Υπάρχει και άλλη εκδοχή , όπου τα πορτοκάλια υποδηλώνουν πλούτο και γαλαντομία, που παραπέμπει στην ανώτερη οικονομικά τάξη όσων σύχναζαν στο Folies-Bergère. Δίπλα ο Μανέ τοποθετεί ένα μικροσκοπικό κρυστάλλινο ανθοδοχείο με τριαντάφυλλα που συμβολίζουν την αγάπη και την αγνότητα, λειτουργώντας ειρωνικά καθώς η σερβιτόρα υπονοείται ως γυναίκα του περιθωρίου.
Η αντανάκλαση του χώρου στον καθρέφτη μαρτυρά επίσης την πολυτέλειά του, με τους κρυστάλλινους πολυελαίους, αλλά και τη δημοφιλία του με την κατάμεστη από καλοντυμένους θαμώνες αίθουσα, που έχουν έρθει για να διασκεδάσουν. 

Κοφτές και γρήγορες -υποδηλώνουν κίνηση- οι πινελιές του Μανέ συνθέτουν μια έξοχη δημιουργία και μ' άλλες αξιοσημείωτες λεπτομέρειες, όπως το ζευγάρι ποδιών με τις πράσινες πουέντ στην επάνω αριστερή γωνία. Προφανώς ανήκουν σε καλλιτέχνιδα ακροβάτισσα, που ίπταται και χορεύει πάνω από τα κεφάλια των παρευρισκομένων που ενθουσιάζονται από το μοναδικά εντυπωσιακό θέαμα.

ΜΟΥΣΙΚΗ:

Πορτραίτο του Emmanuel Chabrier ,
φιλοτεχνημένο από τον Eduard Manet
την εποχή σύνθεσης του μουσικού έργου

Την ιδέα για ένα μπαλέτο με τον ίδιο τίτλο, δίνει το περίφημο εικαστικό στην εταιρεία μπαλέτου της Dame Marie Rambert, όταν το 1934 ο συγγραφέας και φιλότεχνος σύζυγός της παρατήρησε την εκπληκτική ομοιότητα μιας χορεύτριας του θιάσου με την σερβιτόρα στον πίνακα του Εντουάρ Μανέ. 

Πρότεινε λοιπόν στη σύζυγο του να παρουσιάσει κάτι σχετικό χορευτικά, μια ιδέα που εφαρμόστηκε άμεσα. Το λιμπρέτο ανατέθηκε στην "νονά" του αγγλικού  μπαλέτου, την κορυφαία βρετανίδα ιρλανδικής καταγωγής χορεύτρια και χορογράφο, Ninette de Valois. 

Ο συνθέτης που επιλέχτηκε πάνω στη μουσική του οποίου να βασιστεί η μπαλετική ιστορία ήταν ο  Emmanuel Chabrier , στενός φίλος του Manet, και πρώτος ιδιοκτήτης του εικαστικού έργου, όπως αναφέρθηκε παραπάνω...

Πρόκειται για ένα σύνολο συνθέσεων για πιάνο με τίτλο: "Pièces pittoresques". 

Δέκα σύντομης διάρκειας συνθέσεις που εντυπωσίασαν τους  Alfred Cortot και  Francis Poulenc που πάντα αναφέρονταν με ενθουσιασμό σ' αυτά, ενώ μετά την πρεμιέρα το 1881 οι César Franck και Claude Debussy έκαναν λόγο για "εξαιρετική σύνθεση, μεταφέρει μοτίβα από την εποχή των Ραμώ και Κουπερέν, που γοήτευσε τους παρευρισκόμενους ..."

Οι τίτλοι στις δέκα συνθέσεις που απαρτίζουν το έργο δεν δόθηκαν από τον Σαμπριέ, αλλά από τους εκδότες του:

"Τοπίο...Μελαγχολία... Ανεμοστρόβιλος...Κάτω από τα δέντρα... Μαυριτανικό...Ειδύλλιο... Χωριάτικος χορός...Αυτοσχεδιασμός... Επίσημο Μινουέτο... Σκερτσόζικο βαλς..."

Όταν ανοίγει η αυλαία οι θεατές μεταφέρονται στα Folies Bergère γύρω στο 1870. Πίσω από τη μπάρα και μπροστά από τον καθρέφτη η σερβιτόρα σκουπίζει μπουκάλια με ποτά ενώ εισέρχονται δυο πελάτες.
Λίγο αργότερα, ένα γκαρσόνι ερωτευμένο με την κοπέλα, την παίρνει και χορεύουν μέχρι να εμφανιστούν οι χορεύτριες καν-καν, που σκορπούν κέφι και ενθουσιασμό. Οι θαμώνες ιδιαίτερα γοητεύονται με την εμφάνιση της Louise Weber, διάσημης με το ψευδώνυμο "La Goulue=η λαίμαργη", για την ακόρεστη όρεξή της τόσο για ζωή όσο και για φαγητό. Hταν η "βασίλισσα της Μονμάρτης"! 

Χορεύει φορώντας προκλητικό κοστούμι από διάφανες μουσελίνες με τολμηρά ντεκολτέ. Το δαντελωτό μεσοφόρι της τραβά τα βλέμματα των αντρών, που στις φλογερές πόζες της νοιώθουν σπιρτάδα και λάβρα να παρασύρουν και να εκτινάσσουν τα σωθικά τους !
Ο αγαπημένος της σερβιτόρας είναι αποσβολωμένος από τη λάγνα ζουμερή κίνηση της χορεύτριας, προκαλώντας αφόρητη ζήλια στην κοπέλα ...

Το μπαλέτο μεταφέρει το ανέμελο και ξέγνοιαστης ατμόσφαιρας περιβάλλον του Παρισινού καμπαρέ, στο οποίο κυριαρχούν μεν οι χορευτικοί ρυθμοί της μπελ επόκ, προκαλώντας όμως αντιθετικά συναισθήματα όταν η σερβιτόρα  με ραγισμένη την καρδιά ξαναπηγαίνοντας πίσω από την μπάρα παίρνει την μελαγχολική πόζα που τής έδωσε ο Μανέ στο εμβληματικό εικαστικό του...

𝐄𝐦𝐦𝐚𝐧𝐮𝐞𝐥 𝐂𝐡𝐚𝐛𝐫𝐢𝐞𝐫: "𝐏𝐢𝐞𝐜𝐞𝐬 𝐏𝐢𝐭𝐭𝐨𝐫𝐞𝐬𝐪𝐮𝐞𝐬":

Το κείμενο γράφτηκε με αφορμή τη γενέθλια επέτειο(23 Ιανουαρίου 1832) του Γάλλου μοντερνιστή ζωγράφου, Εντουάρ Μανέ, ενός από τους πρώτους καλλιτέχνες του 19ου αι. που ζωγράφισε τη σύγχρονη ζωή. Διεισδυτικός και οξύνους μελετά την εξέλιξη της εποχής του. Ιδιαίτερα οι σκηνές από καφέ αποτελούν παρατηρήσεις της κοινωνικής ζωής στο Παρίσι που ζει. Οι άνθρωποι απεικονίζονται να πίνουν, να ακούνε μουσική, να χορεύουν, να φλερτάρουν, να διασκεδάζουν. Όλα ζωγραφισμένα σε ένα χαλαρό στυλ, αποτυπώνοντας τη διάθεση και την αίσθηση της νυχτερινής ζωής της γαλλικής πρωτεύουσας...

Για τον Εντουάρ Μανέ μπορείτε να διαβάσετε παλαιότερα κείμενα εδώ και εδώ.