"Φέλιξ Μέντελσον, η συνάντηση με τον Γκαίτε"

 

"Ο νεαρός Mendelssohn συναντά τον Goethe" (wiki)

Η Ιστορία της Μουσικής κάνει λόγο για μια πολυσχιδή προσωπικότητα, ένα πολυτάλαντο  συνθέτη, βιρτουόζο πιανίστα και βιολιστή, γλωσσομαθή, πολυταξιδεμένο, εκπληκτικό ζωγράφο...

Υπήρξε ένα παιδί- θαύμα, "ένας άλλος Μότσαρτ", όπως έλεγε χαρακτηριστικά ο Γκαίτε!!
Ένας συνθέτης πολυαγαπημένος, που συγκεντρώνει τις χάρες όλες, ενός αληθινού καλλιτέχνη!

O Mέντελσον το 1821, έτος γνωριμίας του με τον Γκαίτε,
Carl Joseph Begas

Ο Φέλιξ Μέντελσον γεννήθηκε σαν σήμερα 3 Φεβρουαρίου 1809 και τα γενέθλιά του δίνουν την αφορμή αυτής της αναφοράς στη συνάντησή του με τον σοφό Γκαίτε το 1821, όταν ο μικρός Φέλιξ ήταν 12 και ο μέγας διανοητής 72 χρόνων. Η γνωριμία έγινε μέσω του  Carl Friedrich Zelter , δασκάλου του μικρού μουσικού και φίλου και συνεργάτη του Γκαίτε, ο οποίος τότε ήταν ένας μέγιστος των γραμμάτων στην Ευρώπη, κάτι που αναδεικνύει την αξία που είχε για τον Μέντελσον, αλλά και γενικότερα, η συμφωνία του γερμανού συγγραφέα για την επίσκεψη....

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή...

Οι γονείς του δεν έβλεπαν θετικά την προοπτική να γίνει ο γιος τους μουσικός. Φαντάζονταν για εκείνον μια καριέρα σύμφωνη με τις παραδόσεις της οικογένειας Μέντελσον. Ίσως ένας σοβαρός τραπεζικός, επιφανής νομικός ή έγκριτος οικονομολόγος...
Αλλάζουν όμως γνώμη, όταν ο μέγας εκείνη την εποχή Λουίτζι Κερουμπίνι διαβάζει προσεκτικά κάποιες συνθέσεις του Φέλιξ και αποφαίνεται: "Αυτό το αγόρι έχει πλούσιο ταλέντο, θα πάει καλά, ήδη πηγαίνει πολύ καλά".

Η πρώτη δημόσια εμφάνιση του Μέντελσον έγινε στο Βερολίνο το 1818, σε ηλικία 9 ετών.
Το 1821 γνωρίστηκε με τον Γκαίτε και μεταξύ του γηραιού συγγραφέα και του νεαρού μουσικού αναπτύχθηκε μία δυνατή φιλία.
Ο Γκαίτε εντυπωσιάστηκε με τη δεινότητα του Φέλιξ κυρίως, κι όχι τόσο με τη δεξιοτεχνία του στο πιάνο...

Ποιητής, δραματουργός, ο Γκαίτε ήταν επίσης φιλόσοφος, ενώ έγραψε και για τη θεολογία και τον ανθρωπισμό. Η μουσική δεν τον ενδιέφερε συστηματικά.Την αντιμετώπιζε κυρίως ως επιστήμη..."επιστήμη των ήχων", έλεγε...
Μικρός βέβαια, έπαιζε τσέλο και πιάνο, στην πορεία όμως θυμόμαστε τις αντιπαραθέσεις του με τον Μπετόβεν, που η μουσική του ιδιοφυία δεν ήταν ικανή να υπερκαλύψει τις πολιτικές διαφορές τους... Επίσης πόσο σκληρά είχε ο Γκαίτε συμπεριφερθεί στον Σούμπερτ, όταν ο ευαίσθητος ρομαντικός βιεννέζος το 1816 τού είχε στείλει ένα πακέτο λήντερ του πάνω σε ποίηση του Γκαίτε, αλλά εκείνος δεν έκανε καν τον κόπο να ανοίξει το δέμα...
Ετσι, το να συμφωνήσει να δεχτεί τον Μέντελσον, έχει οπωσδήποτε τη βαρύτητά του.

O Γκαίτε το 1821

Ο Mέντελσον έκατσε στο πιάνο αυτοσχεδιάζοντας πάνω σε μια μελωδία που είχε προηγηθεί από τον δάσκαλό του. Ένας από τους παρευρισκομένους χαρακτήρισε την φαντασία "ορμητική, χειμαρρώδη", και τον 12χρονο σαν "ηφαίστειο που χύνει την εμπνευστική του υγρή φωτιά!"
"Ο Φέλιξ είναι ένα παιδί θαύμα", είπε ο Γκαίτε! "Διαθέτει μια ώριμη, συγκροτημένη γλώσσα ενηλίκου κι όχι την ακατάσχετη πολυλογία ενός μικρού παιδιού".

Ο νεαρός μουσικός αισθάνεται πολύ υπερήφανος για το ενδιαφέρον, αλλά και την εγκωμιαστική κριτική του Γκαίτε, και του αφιερώνει το "Κουαρτέτο πιάνου σε σι ελ.", το οποίο δημοσιεύτηκε λίγο πριν συμπληρώσει τα δεκαέξι .

Λέγεται πως με αυτό το κουαρτέτο και την αποδοχή που είχε από τους δασκάλους του Ωδείου πείστηκε ο αυστηρός πατέρας Αβραάμ Μέντελσον να επιτρέψει στο γιο του Φέλιξ να ασχοληθεί με τη μουσική σοβαρά. Εκτός από τον Κερουμπίνι, και ο συνθέτης της Όπερας του Παρισιού, δεν ενθουσιάστηκε απλώς με τη σύνθεση του νεαρού, αλλά τελειώνοντας την εκτέλεση, τον πλησίασε και με δάκρυα στα μάτια τον πήρε στην αγκαλιά του και τον φίλησε…

F. Mendelssohn: Quartet in B minor for Piano and Strings, Op. 3 / Frank Pelleg

(Allegro molto, Andante, Allegro molto, Allegro vivace)

Ο Μέντελσον συναντήθηκε με τον Γκαίτε κι άλλες φορές από τότε.
Η τελευταία τους συνάντηση έγινε δέκα χρόνια αργότερα. Ο Φέλιξ στα είκοσι δύο και ο Γκαίτε αρκετά ηλικιωμένος και άρρωστος γι'αυτό κι ο Μέντελσον τον περιέγραψε  ως "γέρο λέοντα που επιθυμεί να κοιμηθεί". 

 Ο Μέντελσον παίζει πιάνο για τον Γκαίτε
1830

Για να τον ευχαριστήσει άρχισε να παίζει στο πιάνο το πρώτο μέρος από την "Συμφωνία της Μοίρας" του Μπετόβεν, που είχε πεθάνει εκείνη την εποχή.
Ο Γκαίτε, που  δεν είχε ακούσει ποτέ το έργο νωρίτερα, το βρήκε κάπως "ενοχλητικό" λέγοντας: "Είναι εκπληκτικό αλλά και αρκετά θλιμμένο. Παίζεις κι έχεις την αίσθηση πως το σπίτι θα καταρρεύσει από στιγμή σε στιγμή! Φαντάσου να εκτελεστεί από ολόκληρη ορχήστρα!".

Για να τον ηρεμήσει, ο Φέλιξ άρχισε να αυτοσχεδιάζει ήσυχα στο πιάνο. Ο Γκαίτε έκλεισε τα μάτια...Αφουγκραζόταν, νοσταλγούσε, ...
Γύρισε προς το μέρος του νεαρού φίλου του και ψιθύρισε:
"Έχεις αρκετά. Περιορίσου σ'αυτά", υπονοώντας  την αυτάρκεια του μουσικού του ταλέντου, το μέγεθος και τη σπουδαιότητά του, χωρίς να είναι αναγκαίο να καταφύγει σε πλήθος γνωστικών αντικειμένων (φιλοσοφία, θεολογία, επιστήμη κ.α) για να εμπλουτίσει και καλλιεργήσει την προσωπικότητά του.

Για τον Μέντελσον, ο Γκαίτε ήταν πάντα ο σοφός δάσκαλος, ο καλός, έμπιστος φίλος, ο μέντοράς  του ιδιαίτερα σε θέματα κλασικής λογοτεχνίας...Ήθελε να πιστεύει πως και κείνος είχε βάλει ένα λιθαράκι ώστε να ενισχύσει την αγάπη του γερμανού φιλοσόφου για τη μουσική ως τέχνη που ταρακουνά την ψυχή κι όχι απλά ως "επιστήμη των ήχων"...