...και φούντωναν οι νυχτερινές φωτιές, τ' Αγιαννιού του Ριγανά...

 

"Night on the Eve of Ivan Kupala", Henryk Siemiradzki

"Ιούνιος μήνας, του Αϊ-Γιαννιού του Ριζικάρη και φούντωναν οι νυχτερινές φωτιές, με τραγούδια και χάχανα, μέσα στο μεθυστικό λαχάνιασμα και στη μυρουδιά του καμένου ξύλου ελευθερώνονταν τα όνειρα κι ανέβαιναν ψηλά, πάνω απ' τις στέγες των σπιτιών, εκεί που καρτερούσαν το ταξίδι κι η φυγή των κρυφών πόθων και των φυλακισμένων επιθυμιών, να δροσιστούν στο αεράκι της μαγεμένης νύχτας, της μοίρας και του θαύματος.
Και η Άννα, πρώτη και καλύτερη, εκεί, να μαζέψει ξύλα για τις φωτιές του ξεφαντώματος. 
[...]
Είκοσι τρεις Ιουνίου λοιπόν, παραμονή του Αϊ-Γιαννιού και τότε. Ανάψαμε κι εμείς στο δρόμο μας τρεις φωτιές που οι φλόγες τους πήγαν ν' αγκαλιάσουν τη γειτονιά, ανάμεσα σε γέλια, ξεφωνητά και καβγάδες, φυσικά και τις πηδήξαμε πολλές και πολλές φορές, ίσια και σταυρωτά, και λαχανιάσαμε και ιδρώσαμε, καπνιστήκαμε και τσουρουφλιστήκαμε στο άτσαλο τρεχαλητό μας...>>

("Η Άννα του Κλήδονα", Δ. Αξιώτης)

Καλό απόγευμα, φίλοι μου με αναπολήσεις όμορφων εθίμων, που κρατούσαν τους ανθρώπους στις γειτονιές δεμένους...

Του Αϊ-Γιαννιού του Ριζικάρη ή του Ριγανά απόψε...ή του Λαμπαδιάρη ή του Φανιστή ...
Όταν ήμουν μικρή, κάθε χρόνο τέτοιο βράδυ στη γειτονιά  μου ανάβαμε φωτιές στα  σταυροδρόμια , ρίχναμε τα  στεφάνια της Πρωτομαγιάς, ξερόκλαδα κι αγριόχορτα  και φούντωναν οι φλόγες!
"Για το καλό" πηδάγαμε πάνω τους, τα πόδια βγάζανε φτερά για τα μεγάλα σάλτα, ξόρκι κάθε κακού, ευχή για τύχη και υγεία!

"Πηδώ τον χρόνο τον παλιό και πάω στον χρόνο τον  καλό"
Για χάρη του Αγίου στηνόταν όλο αυτό το πανηγύρι σ'ένα έθιμο που σήμερα, μοναχά στις μνήμες μας υπάρχει...
Κι αναπολώ...

"Ανάβουνε φωτιές στις γειτονιές 

του Αη-Γιάννη, 

αχ πόσα τέτοια ξέρεις και μου λες 

που 'χουν πεθάνει ..."

(Μάνος Ελευθερίου-Δήμος Μούτσης)

Παρόμοια έθιμα υπάρχουν και στους Βόρειους λαούς, που ανάγονται στην έλευση του καλοκαιριού με το Θερινό Ηλιοστάσιο.
Ο Μουσόργκσκι εμπνεύστηκε από τους θρύλους και τις παραδόσεις αυτής της ημέρας,  κι έγραψε το συμφωνικό ποίημα  "Νύχτα στο Φαλακρό Βουνό" ή "Νύχτα του Αγίου Ιωάννη" βασισμένο σε διήγημα του  Γκόγκολ, που έχει για ήρωα ένα χωρικό, αυτόπτη μάρτυρα ενός χορού δαιμόνων την παραμονή της γιορτής του Άη Γιάννη.

Μια αριστουργηματική σύνθεση γεμάτη μυστήριο, δύναμη αλλά και λυρισμό, εσωτερική νοσταλγία και τρυφερότητα.

"... έγραψα τη Νύχτα του Αγίου Ιωάννη γρήγορα, περίπου σε δώδεκα ημέρες ... Όσο το δούλευα, δεν κοιμόμουνα τα βράδια, μ'έτρωγε σαν σαράκι,  και ουσιαστικά τελείωσα το έργο, την παραμονή της Ημέρας του Αγίου Ιωάννη...",

θα πει ο Μουσόργκσκυ, που πραγματικά ολοκλήρωσε το έργο του στις 23 Ιουνίου του 1867.

To όνομα του Αη Γιάννη του Βαπτιστή στη Ρωσία είναι Ivan Kupala.
Ο πολωνός ζωγράφος Χένρυκ Σιεμιράντζκι  έχει απεικονίσει τη "Νύχτα του Ivan Kupala" στο θαυμάσιο εικαστικό του.

St. John's Night on Bald Mountain - Mussorgsky