O 'Eλγκαρ στην Ιταλία...Παρότι βόρειος, πιστός εκφραστής της Μεσογειακής ομορφιάς!

 

Ο Έλγκαρ στην Ιταλία (αρχείο Amazon UK)

Θελκτικοί τόποι που λούζονται στο φως...Μεσαιωνικό χρώμα, απότομα βράχια, γραφικοί κολπίσκοι, μινιατουρίστικες αμμώδεις παραλίες, πανοραμικά μονοπάτια συνθέτουν την Ιταλική ριβιέρα, τόπο επιλογής πολλών, για τις διακοπές τους.
Χωριά σκαρφαλωμένα σε γκρεμούς, ορμίσκοι και ακρωτήρια πλάθουν το μουσικό παραμύθι στη φαντασία του βρετανού Εντουαρντ Έλγκαρ, όταν επιλέγει μια περιοχή του Νότου στη Λυγουρία της Ιταλικής ριβιέρας για να περάσει με την οικογένειά του τις διακοπές του, το 1904.

Ο γεννημένος σαν σήμερα 2 Ιουνίου 1857 συνθέτης, με βάση το Αλάσσιο στον κόλπο της Γένοβα, εξορμούσε καθημερινά στα γειτονικά πανέμορφα χωριουδάκια εξερευνώντας το φυσικό τοπίο, μα και το πλούσιο ιστορικό παρελθόν της περιοχής.
Τις εντυπώσεις του από το ταξίδι αυτό μεταφέρει ο Έλγκαρ στην παρτιτούρα του και τής δίνει τον τίτλο: "Στο Νότο" με υπότιτλο το προσωνύμιο της ιταλικής κωμόπολης που διέμενε: "Αλάσσιο".

Κυρίως προσπαθεί να σκιτσάρει τη συναισθηματική αντίθεση που δημιουργείται βλέποντας κανείς τα ερειπωμένα κτίσματα, τον αρχαίο ρωμαϊκό δρόμο, αλλά συγχρόνως και τη μαγευτική θέα προς τη θάλασσα, που είχε, όπως έλεγε ο ίδιος, χαραχτεί ανεξίτηλα στη μνήμη και την ψυχή του.

Φοίνικες, πεύκα, ελαιόδεντρα, πορτοκαλεώνες και αρωματικά αμπέλια δεσπόζουν στο τοπίο της περιοχής γι'αυτό και τα υμνεί στο ποίημά του ο Αλφρεντ Τένυσσον με τίτλο: "The Daisy", στροφή από το οποίο δανείζεται ο Έλγκαρ και θέτει εισγωγικά στην παρτιτούρα του:

"...what hours were thine and mine

in lands of palm and southern pine..."

Η σύνθεση, μια ουβερτούρα κονσέρτου σε μορφή συμφωνικού ποιήματος αφιερώθηκε από τον Έλγκαρ στον φίλο του, προστάτη των τεχνών και μαικήνα του, Frank Schuster.

Το έργο διακρίνεται για τις μεταβολές της διάθεσης και την πολύχρωμη ενορχήστρωση.

Με θριαμβική χροιά το εναρκτήριο θέμα, στοχεύει -κατά δήλωση του Έλγκαρ- να υμνήσει τη χαρά της ζωής, το κρασί, πολύτιμο προϊόν του Νότου!
Στη συνέχεια, τα ξύλινα, όμποε, φαγκότα, κλαρινέτα (4:47...5:02...5:25) ηγούνται της κύριας μελωδίας, υπονοώντας το τραγούδι του βοσκού που φυλάει το κοπάδι του, σε ένα διάλογο με τα τοξοτά. Ακολουθεί ένα ζωηρό, χειμαρρώδες ρυθμικά  θέμα, κάτι σαν ενθουσιώδης, χαριτωμένη ασχολία παιδιών.
Στο μεσαίο μέρος, το εκτεταμένο legato σόλο της βιόλας(10:50) είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό γιατί έρχεται σε εκφραστική  και αρμονική αντίθεση με όλο το υπόλοιπο έργο.Το μελαγχολικής χροιάς όργανο κινείται πάνω σε ένα λιτό μουσικό χαλί που στρώνει η αιθέρια άρπα.
Νύξεις από χάλκινα κρουστά και κόρνα(14:30) αναπαριστούν τις πολεμικές συγκρούσεις που επικράτησαν στην περιοχή στο πέρασμα των αιώνων.
Τα θέματα παρουσιάζονται με ανακατεμένη σειρά σε μια μουσική ανακεφαλαίωση, με τη σύνθεση να ολοκληρώνεται από μια σκερτσόζικη coda που ζωγραφίζει το λουσμένο στον ήλιο  Μεσογειακό Νότο και τις αναμνήσεις από το υπέροχο ταξίδι που φτάνει στο τέλος του, μεταφερμένο μουσικά από ένα φρενήρες και ενθουσιώδες roll στα τύμπανα.

Μενουχίν-Ελγκαρ(αρχείο Warner Classics)

Για την ιστορία να πούμε πως πρόκειται για περίοδο χειμερινών διακοπών του Έλγκαρ.
Εκείνη την εποχή, συνηθιζόταν οι κάτοικοι της Β.Ευρώπης  να "ξεφεύγουν" του κρύου χειμώνα επιλέγοντας για τη διαμονή τους θέρετρα της Μεσογείου.

Όπως αναφέρει στο ημερολόγιό της η Alice Elgar, σύζυγος του συνθέτη, ο καιρός εκείνο το χειμώνα στο Αλάσσιο δεν ήταν αυτός που προσδοκούσαν. Όμως αυτό δεν στάθηκε εμπόδιο στη σύνθεση της λαμπρής ουβερτούρας κονσέρτου, που θα την απολαύσουμε από την Royal Philharmonic Orchestra υπό την δ/νση του Yehudi Menuhin.

Μην ξεχνάμε πως ο Μενουχίν θαύμαζε απεριόριστα 2 συνθέτες του 20ου αι.: τον Μπάρτοκ και τον Έλγκαρ, με τον οποίο συνδέθηκε βαθειά, όταν 16χρονος ερμήνευσε στο Λονδίνο παρουσία του Έλγκαρ το κονσέρτο του για βιολί, προκαλώντας το θαυμασμό του συνθέτη για την απαράμιλλη τεχνική και εκφραστικότητά του!

Sir Edward  Elgar: "In the South-Alassio  concert overture, Op. 50" / Δ/νση: Μενουχίν