Antonio Salieri: η αποκατάσταση του ονόματός του

 

Ο Αντόνιο Σαλιέρι, είναι σίγουρα μια παρεξηγημένη προσωπικότητα....Έμεινε στην Ιστορία της μουσικής ως αντίζηλος, προσωπικός εχθρός και πιθανός δολοφόνος του Μότσαρτ...
Κι όμως!
Ο Σαλιέρι υπήρξε  ένας συνθέτης που τίμησε την τέχνη του, με καίρια  την παρουσία του στη μουσική ζωή της Ευρώπης. Βοήθησε δε, σημαντικά στην ανάπτυξη του μελοδράματος του 18ου αιώνα και κυριάρχησε στην ιταλόγλωσση όπερα στην Αυστρία.

Αξίζει λοιπόν, να αποκατασταθεί το όνομά του, καθώς στιγματίστηκε με τη "ρετσινιά" του δολοφόνου του Μότσαρτ...

Ερευνητές  -ανάμεσά τους και η διάσημη μεσόφωνος, Τσετσίλια Μπάρτολι- αναζήτησαν στοιχεία στη Βιβλιοθήκη της Βιέννης, μιας πόλης στην οποία έζησε και εγκωμιάστηκε ο Σαλιέρι και ερευνώντας τα χειρόγραφά του εκτενώς, διαπιστώθηκε η  γεμάτη αισθήματα, πάθος και ευαισθησία, μουσική του.
Οι αναζητήσεις και τα στοιχεία που ανακαλύφθηκαν, πείθουν πως ο Σαλιέρι εξέλιξε την προκλασική ατμόσφαιρα σε κλασική, καθώς διδάχθηκε από τον Γκλουκ τη δύναμη της έκφρασης, και ανέβασε το ύφος του δασκάλου του σε υψηλότερο επίπεδο.

Οι φήμες για υπέρμετρο φθόνο του προς τον Μότσαρτ λόγω του άφθαστου ταλέντου του δεύτερου και την αντιπαλότητά τους που  οδήγησαν τον Σαλιέρι στη δηλητηρίαση του Μότσαρτ, μάλλον αναζωπυρώθηκαν  με το ποιητικό δράμα "Μότσαρτ και Σαλιέρι" του Αλεξάντερ Πούσκιν το 1830  και αργότερα με την  βασισμένη σε αυτό ταινία του Μίλος Φόρμαν, "Αμαντέους".

H ανακαλυφθείσα παρτιτούρα

Πρόσφατη ανακάλυψη μιας μουσικής σύνθεσης αποδεικνύει πως οι δυο τους υπήρξαν συνεργάτες. Συνέθεσαν από κοινού μια καντάτα που η παρτιτούρα της ήταν χαμένη εδώ και αιώνες και εντοπίστηκε από έναν μουσικολόγο σε συλλογή του Μουσείου Μουσικής της Τσεχίας.

Αν μη τι άλλο, η  σύνθεση δείχνει ότι ακόμα κι αν υπήρχε αντιπαλότητα μεταξύ των δύο συνθετών, δεν ήταν τόσο έντονη όσο υποθέτουν πολλοί ιστορικοί.

Η καντάτα για σοπράνο και φορτεπιάνο έχει τίτλο: "Per la ricuperata salute di Ofelia-Για την ανακτημένη υγεία της Οφηλίας" και γράφτηκε το 1785 για τον εορτασμό της αποκατάστασης της υγείας της υψιφώνου, Αnna Storace, συνεργάτιδας των Μότσαρτ και Σαλιέρι.
Στη μουσική συνέβαλε κι ένας τρίτος συνθέτης ονόματι Κορνέτι, όπως αναφέρεται στην παρτιτούρα, ενώ το λιμπρέτο διαμορφώθηκε από το γνωστό ποιητή, Λορέντζο ντα Πόντε.

Η καντάτα αποτελείται από τρία μέρη, καθένα από τα οποία, συνετέθη από διαφορετικό συνθέτη.

Η  Storace λίγο πριν αρρωστήσει και χάσει τη φωνή της προετοιμαζόταν για το ρόλο της Οφηλίας στην κωμική όπερα του Σαλιέρι: "La grotta di Trofonio-Η σπηλιά του Τροφωνίου".
Φυσικά η παράσταση αναβλήθηκε, καθώς για την πλήρη ανάρρωση της λυρικής τραγουδίστριας χρειάστηκαν αρκετοί μήνες.
Με την αποκατάστασή της όμως, οι τρεις συνθέτες με τον λιμπρετίστα ολοκλήρωσαν την καντάτα μέσα σε μια εβδομάδα και τής την αφιέρωσαν.

Salieri - Mozart - Cornetti: "Per la ricuperata salute di Ofelia":

Η υπόθεση της όπερας του Σαλιέρι: "La grotta di Trofonio" όπου η Storace είχε το ρόλο της Οφηλίας κι αναφερθήκαμε παραπάνω, περιστρέφεται γύρω από δυο ζευγάρια-διαφορετικές προσωπικότητες μεταξύ τους.
Ο διάσημος Τροφώνιος της ελληνικής μυθολογίας, αρχιτέκτονας που έχτισε το ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς, και για το έργο του πήρε από το θεό για αμοιβή  μαντικές ικανότητες, αντιστρέφει τις ιδιότητες του χαρακτήρα των δυο ζευγαριών (εκδηλωτικοί και ενθουσιώδεις οι μεν, εσωστρεφείς και ντροπαλοί οι δε) ώστε τα παντρολογήματα να είναι ταιριαστά.

Το έργο αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της όπερας-μπούφα, με  τολμηρό το θέμα της ανταλλαγής ερωτικών συντρόφων, καθώς κλυδωνίζονταν ηθικές αξίες και κοινωνικές αντιλήψεις της εποχής.
Το ίδιο περίπου λιμπρέτο χρησιμοποιεί ελαφρώς παραλλαγμένο ο Λορέντζο ντα Πόντε λίγο αργότερα στην Μοτσάρτια όπερα:  "Έτσι κάνουν όλες".


Θα ακούσουμε την oυβερτούρα και την Άρια της Οφηλίας από την όπερα του τιμώμενου σήμερα, Αντόνιο Σαλιέρι:

Salieri: "La grotta di trofonio-Overture":

Salieri: "La grotta di trofonio-Ofelia's aria":

Τελικά, μήπως οι συνθέσεις του Σαλιέρι αξίζουν την προσοχή μας;
Μπορεί στην εποχή του στην πόλη της Βιέννης όλα να περιστρέφονταν γύρω από το λαμπρό άστρο του Μότσαρτ, όμως  και κείνος υπήρξε ευρηματικός συνθέτης, που δεν άφησε αδιάφορο το βιεννέζικο κοινό. Έγραψε πάνω από 40 όπερες και επηρέασε μερικούς από τους μεγαλύτερους συνθέτες της ιστορίας.
Μην ξεχνάμε πως υπήρξε επίσης δάσκαλος του Μπετόβεν και του Σούμπερτ, ενώ μετά τον θάνατο του Μότσαρτ, η χήρα Κωνστάτζα τού εμπιστεύτηκε την κηδεμονία του μικρού της γιου, γεγονός που αποδυναμώνει την υπόθεση περί δολοφονίας του συζύγου της από τον Σαλιέρι.

(Ο Αντόνιο Σαλιέρι γεννήθηκε  στις 18 Αυγούστου 1750 στο Λενιάγκο της Β.Ιταλίας  και πέθανε, 7 Μαΐου 1825 στη Βιέννη σε ηλικία 74 ετών, μετά από δίχρονη παραμονή σε άσυλο όπου νοσηλευόταν με άνοια.)

Κείμενά μου με αναφορές στον Σαλιέρι μπορείτε επίσης να διαβάσετε εδώ, εδώ και εδώ.







Azy Gouziou (Άζη Γουζίου)19 August 2020 at 02:32

Ο όποιος ανταγωνισμός των δυο (Σαλιέρι & Μότσαρτ) για θέσεις εργασίας δεν υπάρχει απόδειξη ότι υπήρχε κάποια οξύτητα στην σχέση του. Τουναντίον, όταν βρίσκονταν κι οι δυο στην Βιέννη, όχι μόνο διατηρούσαν φιλικές σχέσεις αλλά και όταν ο Σαλιέρι είχε την θέση του αρχιμουσικού, επέλεξε την όπερα Φιγκαρό του Μότσαρτ κι όχι κάποια δική του.
Δυστυχώς, Ελπίδα μου, ο εύκολος δρόμος της σπίλωσης είναι η εφεύρεση χαμηλών αισθημάτων για τους πρωταγωνιστές αλλά κι επειδή οι "αγαθές κι έντιμες" σχέσεις ΔΕΝ πουλάνε.ReplyDelete