"Δυο Εβραίοι", ο πλούσιος κι ο φτωχός...(Χάρτμαν- Μουσόργκσκυ)

 

Viktor Hartmann

Ο Βίκτωρ Χάρτμαν, ένας από τους διασημότερους ρώσους αρχιτέκτονες και ζωγράφους της γενιάς του γεννήθηκε σαν σήμερα 5 Μαΐου 1834.

Στους φίλους της κλασικής μουσικής, ο Χάρτμαν είναι γνωστός από την βαθιά φιλία του με τον Μόδεστο Μουσόργκσκυ, μέλος της περίφημης Ομάδας των Πέντε, με πιο γνωστό το έργο του για πιάνο : «Εικόνες από μια Έκθεση», το οποίο εμπνεύστηκε από μια εικαστική έκθεση του ζωγράφου φίλου του, μετά τον θάνατό του μόλις στα τριάντα εννιά…
Σε μορφή σουίτας παραμένει έργο αναφοράς της πιανιστικής φιλολογίας.

Σήμερα οι περισσότεροι πίνακες είναι χαμένοι μα παραμένει η μουσική του Mουσόργκσκυ, που συνέθεσε μέσα σε ελάχιστες βδομάδες, να τους περιγράφει και απεικονίζει μουσικά:

Χάρτμαν: «Ο πλούσιος Εβραίος»

«Ξωτικό», «Κεραμεικός», «Το Παλιό Κάστρο», «Baba Yaga»( η μάγισσα της λαϊκής Ρωσικής παράδοσης με τα κοτίσια πόδια), «Μεγάλη Πύλη του Κιέβου», «Κατακόμβες», αλλά και τους «Δυο Εβραίους».
Μια μουσική περιγραφή από μια φανταστική περιήγηση ανάμεσα στους πίνακες του φίλου του...

Ο Μουσσόργκσκυ προσθέτει κι ένα κομμάτι με τον τίτλο «Promenade = Περίπατος», που παριστάνει τον επισκέπτη που περιδιαβαίνει στο χωρο της έκθεσης. Γιάυτ  υπό μορφήν ιντερλουδίου παρουσιάζεται  παραλλαγμένο ανάεσα στους πίνακες δηλώνοντας πως ο επισκέπτης κοντοστέκεται και επεξεργάζεται το κάθε εικαστικό δημιούργημα.

Το τελευταίο, «Δυο Εβραίοι», δεν πρόκειται για έναν, αλλά για δυο ξεχωριστούς πίνακες του Χάρτμαν.

Χάρτμαν: «Ο φτωχός Εβραίος»

Στον πρώτο απεικονίζει έναν σοβαρό άνδρα, προφανώς ισχυρό οικονομικά, καλοντυμένο και ευπαρουσίαστο, με πλούσια γενειάδα, να φορά τον χαρακτηριστικό, ιουδαϊκό πίλο, κατασκευασμένο από ακριβό υλικό, ενώ
στον δεύτερο έναν φτωχό, καταπονημένο ασπρομάλλη γέροντα, με χαμηλωμένο το βλέμμα, ακουμπισμένο σε μαγκούρι και τα χέρια σταυρωμένα. Μάλλον,  ζητιανεύει.

Λέγεται πως ο Χάρτμαν έκανε τα σχέδια όταν ταξίδεψε στην  Πολωνία. Είδε τους δυο εβραίους στο γκέτο της Βαρσοβίας γι' αυτό οι δυο πίνακες συχνά αποκαλούνται και «Δυο Εβραίοι Πολωνοί».

Τα δυο έργα τέχνης ήταν ιδιοκτησία του Μουσόργκσκυ.



To ακούμε από τον Βλαντιμίρ Χόροβιτς σε ζωντανή ηχογράφηση από το Carnegie Hall  το 1948, μια και σαν σήμερα 5 Μαΐου του 1891 άνοιξε τις πύλες του αυτός ο ναός της Μουσικής.

Pictures at an Exhibition: Samuel Goldenberg & Schmuyle / Vladimir Horowitz:

Το έργο ενορχήστρωσε ο Μωρίς Ραβέλ, απ' όπου θα ακούσουμε το μέρος από τη Συμφωνική του Σικάγο με τον Sir Γκέοργκ Σόλτι να τους κατευθύνει από το πόντιουμ...

Ο Μουσόργκσκυ σε αυτό το μέρος του έργου του, συνδυάζει μουσικά τις δυο εικαστικές δημιουργίες προβάλλοντας δυο θέματα, ένα για κάθε πρόσωπο, προκειμένου να εστιάσει στη διαφορά του πλούσιου και φτωχού άντρα, του πλούσιου Goldenburg και του επαίτη Schmuyle.
Ο Ραβέλ αναθέτει το αρχικό θέμα αποκλειστικά στα τοξοτά έγχορδα. Ακούγεται επιβλητικό και μεγαλοπρεπές με εναλλαγές στακάτι και προσωδιών.
Το επόμενο θέμα, ακολουθεί πιο ενεργητικό ρυθμό στις ψηλότερες περιοχές  και η λαμπρότητά του οφείλεται κατά πολύ στην επιλογή του ηχοχρώματος...Η τρομπέτα με σουρντίνα, ακολουθεί ένα γάργαρο ρυάκι από τρίηχα δεκάτων έκτων και αποτζιατούρες, συνδυαστικά με όμποε και φαγκότο.

Pictures At An Exhibition: «Samuel Goldenberg & Schmuyle»:

Η Μουσική και η Ζωγραφική είναι δυο τέχνες που έχουν συναντηθεί και αλληλεπιδράσει κατά τη διάρκεια της ιστορικής τους πορείας, πολλάκις. Πολύ συχνά ένας ήχος δημιουργεί την εντύπωση ενός χρώματος και αντίστοιχα τα χρώματα συχνά εμπνέουν και φέρνουν αυθόρμητα στο νου μελωδικά μοτίβα, όπως στην περίπτωση των «Εικόνων» του Μουσόργκσκυ, μέρος του οποίου απολαύσαμε σήμερα.



Περισσότερα για τον Χάρτμαν και τις "Κατακόμβες" του Μουσσόργκσκυ, μπορείτε να διαβάσετε σε παλαιότερο κείμενό μου εδώ .