"Στη μνήμη του Βίλχελμ Φουρτβαίνγκλερ"

 

"Ορισμένοι βασίλευαν με τον τρόμο. Άλλοι με την καλοσύνη. Άλλοι, πάλι, χάρη σ’ αυτή τη μυστηριώδη δύναμη που ονομάστηκε κύρος. Ο Φουρτβαίνγκλερ, διευθύνοντας την ορχήστρα, ήταν η εικόνα της τραγικής μεγαλοπρέπειας. Μερικές φορές, ένας ποδήρης μανδύας, αντί για την τυπική περιβολή, θα του προσέδιδε ένα μεγαλοπρεπές παρουσιαστικό με το οποίο θα διέπρεπε στα δράματα του Ευριπίδη, του Αισχύλου ή του Σοφοκλή.
Κυρίως αν του είχαν δώσει το ρόλο του Δία! Ένας βροντώδης Δίας που θα κεραυνοβολούσε τα υποταγμένα έθνη, συσπώντας την αριστερή του γροθιά, ή τείνοντας μια λεπτή μπαγκέτα από λεύκα, προέκταση του δεξιού του χεριού.
Αυτός ο αυταρχικός μαέστρος είχε έναν ολότελα δικό του τρόπο, συνάμα αβέβαιο και αδιαφιλονίκητο, να δίνει το σήμα της εκκίνησης στους μουσικούς του. Ίσιωνε τον κορμό του, ταλαντευόταν για μια στιγμή, συντάρασσε την ορχήστρα του με μια κίνηση του ώμου, δίκην ηνίοχου, και αυτή ακολουθούσε"…

Ο λόγος φυσικά, φίλοι μου για τον Βίλχελμ Φουρτβαίνγκλερ, το γερμανό αρχιμουσικό και μουσικοσυνθέτη που σήμερα συμπληρώνονται 64 χρόνια από το θάνατό του στο Μπάντεν-Μπάντεν στις 30 Νοεμβρίου 1954.

pinterest

Διακρίθηκε για την ακρίβεια, την κομψότητα και την υψηλή αισθητική απόδοση! Λεπτομερειακές οι ερμηνείες του, πάλλονταν από εσωτερική δύναμη, παρότι κάποιοι τις χαρακτήρισαν φορτωμένες ηχητικό ηδονισμό.
Η αξία του Φουρτβαίνγκλερ συγκρινόταν μόνο με εκείνη του Αρτούρο Τοσκανίνι.

Ο Bίλχελμ, που ήταν ο μοναδικός μουσικός της οικογένειας Φουρτβαίνγκλαιρ γεννήθηκε το 1886, χρονιά που πέθανε ο Φραντς Λιστ... Η μητέρα του ήταν ταλαντούχα ζωγράφος και ο πατέρας του κορυφαίος αρχαιολόγος. Ο νεαρός Βίλχελμ μεγάλωσε μέσα σε ένα άκρως καλλιεργημένο περιβάλλον, με έμφαση στην ιστορία της τέχνης και την κλασική αρχαιολογία. Μάλιστα λόγω του πατέρα του και των ανασκαφών που αναλάμβανε, είχε την ευκαιρία να ταξιδεύει συχνά μαζί του, όπως στην Ιταλία και την Ελλάδα. Αυτές οι δραστηριότητες διαμόρφωσαν την εκτίμηση του μετέπειτα σπουδαίου μαέστρου προς προσωπικότητες της αρχαίας ελληνικής ιστορίας καθώς και την αγάπη για τον Σαίξπηρ, τον Γκαίτε και άλλους σημαντικούς συγγραφείς και στοχαστές. Εκεί ίσως να oφείλεται και η αίσθηση δέους που δημιουργούσε στις καρδιές των ακροατών του με τις μουσικές προσεγγίσεις του.

Ταυτόχρονα με τη διεύθυνση ορχήστρας ασχολήθηκε και με τη σύνθεση μουσικών έργων, αλλά και με τη συγγραφή δοκιμίων.
Στα κείμενά του επιχειρεί να ερμηνεύσει τη μουσική -κάτι που γνώριζε καλά- όμως όχι κρατώντας μπαγκέτα, αλλά με τον λόγο.
Η προσέγγιση του απτή και ξεκάθαρη, αλλά συχνά και άκρως ποιητική.

Λέει για τον Μπετόβεν: 

"Ο γνήσιος συνθέτης συμφωνικής μουσικής αφήνει να ξετυλιχτεί μπροστά στον ακροατή ένα πεπρωμένο. Αυτή του η ικανότητα ήταν ισχυρότερη και από την ικανότητα να κάνει μουσική...
Μπαχ και Μπετόβεν – η δρυς και ο λέων.
Στον Μπαχ το θέμα είναι αμετάβλητο, στον Μπετόβεν εξελίσσεται σταθερά.
Στο έργο του πρώτου βλέπω την εικόνα της θάλασσας, στο έργο του δεύτερου την εικόνα του ποταμού..."


Ο Φουρτβαίνγκλερ διερμηνέας ολων όσων διδάχτηκε από τους σπουδαίους συνθέτες και το έργο τους, δεν στέκεται μόνο στην εκτελεστική μουσική προσέγγιση, αλλά προχωρά και σε μια φιλοσοφική πορεία που η δάδα τους τού υποδεικνύουν.
Ετσι, με τις εξαίσιες σκέψεις του και λόγο του γίνεται το μέσο να βιώσει ο ακροατής πιστότερα τη μυστηριώδη δύναμη της μουσικής. Και ταυτίζει την ύψιστη τέχνη των ήχων με την αρχαία τραγωδία. Και οι δυο, οδηγούν στη λύτρωση και κάθαρση από τα ποταπά ένστικτα..

Aκούμε την Πέμπτη Συμφωνία του Μπετόβεν, "της Μοίρας", μια εκτέλεση, που από πολλούς μουσικοκριτικούς θεωρήθηκε μεγαλειώδης!

Παρότι ο Φουρτβαίνγκλερ έχει ηχογραφήσει τουλάχιστον δέκα φορές τη Συμφωνία του Πεπρωμένου, η ιστορική εκτέλεση του 1943 ξεχωρίζει για τον συμπαγή ήχο της, που αναδεικνύει την δραματικότητα της σύνθεσης...
Δεν χρειάζεται να είσαι ειδήμων για να κατανοήσεις το μεγαλείο της ερμηνείας...Η παντοδυναμία του στο πόντιουμ και το ταλέντο του στην ερμηνευτική απόδοση, αδιαμφισβήτητα!

Μπετόβεν -Φουρτβαίνγκλερ 1943, μια εκτέλεση ανεξίτηλα γραμμένη στην Ιστορία της Μουσικής.

Beethoven "5th Symphony"/ Furtwängler-Berlin Philharmonic Orchestra 1943:

Πηγές: "Μουσική και λόγος":W. Furtwangler,μτφ: Β.Τομανάς, εκδ.Printa, poiein, Ελευθεροτυπία-άρθρο Γ. Νοταρά