"Ένα ανθέμιο για την Κυριακή των Βαΐων"

Giotto: "Η Είσοδος στα Ιεροσόλυμα"

"Ωσαννά! ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου!"

Κυριακή των Βαΐων  σήμερα και γιορτάζουμε την πανηγυρική είσοδο του Χριστού στην Ιερουσαλήμ. Μπαίνει στην πόλη "επί πώλον όνου" κι ο λαός τον υποδέχεται με φoινικιές στα χέρια, όπως αρμόζει σ' έναν Βασιλιά.  Την σκηνή απεικονίζει ο Τζιότο στο παραπάνω εικαστικό έργο το 1306, που φιλοτεχνήθηκε για το Παρεκκλήσιο της Αρένας στην Πάντοβα. Πρόκειται για μεγάλη τοιχογραφία σειράς έργων που αναφέρονται στη ζωή του Ιησού.

Ο καλλιτέχνης έχει τοποθετήσει το Χριστό στο κέντρο της σύνθεσης με τους μαθητές στα αριστερά και το πλήθος έξω από την πόλη της Ιερουσαλήμ στα δεξιά. Διακρίνουμε μόλις τα πρόσωπα τεσσάρων από τους μαθητές του Χριστού και οι υπόλοιποι δηλώνονται από το ζωγράφο από τα φωτοστέφανά τους. 

Μπρος του παρατηρούμε πλήθος κόσμου με χαρούμενα, ενθουσιώδη κι όλο έκπληξη, πρόσωπα. Ο ζωγράφος προκαλεί αίσθηση κίνησης και δράσης, σκιαγραφώντας ανθρώπους  άλλους σκαρφαλωμένους σε δέντρα να κόψουν κλαδιά, κι άλλους να υποκλίνονται με σκυμμένο το κεφάλι στο νέο Βασιλιά. Ένας άντρας με σεβασμό απλώνει το ρούχο του σαν αυτοσχέδιο χαλί να περάσει ο Ιησούς μεγαλόπρεπος μέσα στον πορφυρό του χιτώνα.

"Ωσαννά! ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου!"

Ο Thomas Weelkes (1576 – 1623) ήταν ένας από τους σπουδαιότερους Άγγλους συνθέτες και οργανίστες του τέλους του 16ου και των αρχών του 17ου. αι. 

Η συμβολή του στη φωνητική μουσική της Βρετανίας είναι αξιοπρόσεκτη. Ιδιαίτερα διακρίθηκε ως κορυφαίος μαδριγαλιστής, παρά την προβληματική συμπεριφορά του, (ήταν εθισμένος στο αλκοόλ και συχνά μεθυσμένος προκαλούσε προβλήματα φέρνοντας σε αμηχανία πρεσβύτερους και πιστούς με τα βλάσφημα λόγια που ξεστόμιζε κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας). 

Ο Τόμας Ουίλκς διετέλεσε οργανίστας και κάντορας στον Καθεδρικό του Τσίτσεστερ και το 1600 σε πολύ νεαρή ηλικία δημοσίευσε μια από τις σημαντικότερες συλλογές μαδριγαλίων της αγγλικής παράδοσης.

sheetmusicplus

Από τα δημοφιλέστερα δείγματα ολοκληρωμένου ύμνου αποτελεί το: "Hosanna to the Son of David" για εξάφωνη μικτή χορωδία πάνω σε κείμενα από τα Ευαγγέλια των Ματθαίου και Λουκά, που περιγράφουν την θριαμβευτική είσοδο του Ιησού στην Ιερουσαλήμ.

Πρόκειται για ανθέμιο*, που ξεχωρίζει για τον αποκαλούμενο "χρωματισμό ή ζωγραφική της λέξης" (word painting), τη ζωηρότητα στον ρυθμό και την άκρως ανεπτυγμένη αίσθηση φόρμας και δομής.
Αξιοπρόσεκτη επίσης, για τη χρήση φθόγγων εκτός της βασικής κλίμακας, χρωματικά εφέ και εφέ έντασης, σκιαγραφεί κατανυκτικότατο κλίμα ακολουθώντας αντιστικτικές τεχνικές, μιμήσεις και διαδοχικές παρουσιάσεις θεμάτων, που αντανακλούν τη θριαμβευτική διάθεση του κειμένου.
Το ανθέμιο διακρίνεται  ακόμα για την πλούσια, ηχηρή υψηλότερη και χαμηλότερη φωνητική περιοχή, καθώς ο συνθέτης για να προσδώσει μεγαλοπρέπεια και στιβαρότητα κάνει χρήση διπλών μερών στους μπάσους και τις σοπράνο, ενώ εντυπωσιακές είναι οι απότομες εκρήξεις εναλλάξ με τις μουσικές σιωπές και τους ποικιλματικούς φθόγγους που διαμορφώνουν έναν πυκνό αρμονικό ρυθμό!

*Η λέξη "Ανθέμιο-anthem" ετυμολογικά προέρχεται από τo αρχαίo ελληνικό "αντίφωνo", παραφθορά του οποίου είναι η λέξη "antefn" στην αρχαία αγγλική και δηλώνει τύπο του λειτουργικού άσματος της αγγλικανικής τελετής που χρησιμοποιήθηκε μετά την προτεσταντική μεταρρύθμιση. Το ανθέμιο αναφέρεται σε χορωδιακά ή φωνητικά κομμάτια, που το κείμενό τους αντλείται από εδάφια της Αγίας Γραφής στην Αγγλική γλώσσα.

"Ωσαννά τω Υιώ Δαυίδ

Ευλογημένος ο Ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου
Ωσαννά εν τοις Υψίστοις!"

Thomas Weelkes: "Hosanna to the Son of David":

Για την Κυριακή των Βαΐων μπορείτε να διαβάσετε παλαιότερα κείμενα εδώ και εδώ.