Μεγάλη Δευτέρα και Χαίντελ: "Ο Ιωσήφ και τα αδέρφια του"

Peter von Cornelius: "Ο Iωσήφ αποκαλύπτεται στους αδελφούς του"

Ήταν το 1743 όταν ο Φρήντριχ Χαίντελ συνέθεσε  ένα από τα ωραιότερα ορατόριά του: "Joseph and his Brethren-Ο Ιωσήφ και τ'αδέρφια του" σε αγγλικό λιμπρέτο του αιδεσιμότατου James Miller, βασισμένο στην ιστορία του αγαπημένου γιου του Ιακώβ, τον "Πάγκαλο Ιωσήφ", που η Εκκλησία μας τιμά στην αρχή της Εβδομάδας των Παθών, τη Μεγάλη Δευτέρα.

Η ιστορία του Ιωσήφ  καταγράφεται στα κεφάλαια του βιβλίου της Γένεσης: 

"Η ζήλεια κάνει τα αδέρφια του Ιωσήφ να τον πουλήσουν σε εμπόρους κι έτσι βρίσκεται στην Αίγυπτο, δούλος του πλούσιου Πετεφρή. Εκεί με τη βοήθεια του Θεού κέρδισε την εύνοια και εμπιστοσύνη του αφεντικού του. Όμως φυλακίστηκε καθώς δεν ενέδωσε στις ερωτικές διαθέσεις της συζύγου του Πετεφρή, κι αυτή τον συκοφάντησε στον άντρα της. 

Από δω ξεκινά την μουσική αφήγηση ο Χαίντελ..Η πρώτη σκηνή ανοίγει στο κελί της φυλακής με τον Ιωσήφ μελαγχολικό...

Η αρετή του Ιωσήφ φάνηκε όμως και μέσα στη φυλακή. Όλοι τον αγάπησαν  για την καλοσύνη και την τιμιότητά του, αλλά και για την ικανότητά του να ερμηνεύει όνειρα. Έτσι, κλήθηκε να ερμηνεύσει τα παράξενα όνειρα του Φαραώ, που εκείνος εκτιμώντας τον τού έδωσε μεγάλα αξιώματα.
Στην εποχή της μεγάλη πείνας έφτασαν στην Αίγυπτο τα αδέρφια του αναζητώντας τροφή. Ο Ιωσήφ τους αναγνώρισε. Μετά από πολλά επεισόδια τούς αποκαλύπτεται και τούς συγχωρεί. Το θεϊκό σχέδιο εξελίχθηκε παρά τις ανατροπές και τα εμπόδια από την ανθρώπινη αδυναμία".

O Xαίντελ δίνει μια σύνθεση μεγάλη κλίμακας, όπου συναρπάζει κοινό και κριτικούς, τόσο που οι ζωγράφοι να απεικονίσουν την ημέρα της μεγάλης πρεμιέρας (2 Μαρτίου 1744) με το πλήθος των φιλόμουσων να έχουν κατακλύσει το θέατρο στο Κόβεν Γκάρντεν. 

H πρεμιέρα του ορατορίου στο Κόβεν Γκάρντεν

Ξεχωριστή στη μουσική απεικόνιση της Βιβλικής ιστορίας είναι η μεγαλόπρεπη ουβερτούρα, τα θέματα της οποίας και το ύφος προϊδεάζουν την πρώτη δραματική σκηνή που θα παρακολουθήσει το κοινό όταν τραβηχτεί η αυλαία. Πρόκειται για τη σκηνή της φυλακής. Ο συνθέτης επιλέγει ένα λυρικότατο Andante στη μι ελ. ακολουθούμενο από ένα ήρεμο και απαλό Larghetto στην σχετική μείζονα κλίμακα του Σολ. Η αλλαγή έρχεται με ένα τολμηρό Allegro σε στυλ φούγκας με το μελαγχολικό Minuetο, υπογραμμίζοντας τη "σκοτεινή" σε συναίσθημα, σκηνή.

Handel: "Joseph and His Brethren, HWV 59 - Ouverture":

Η πρώτη άρια του φυλακισμένου Ιωσήφ είναι σε μορφή da capo(άρια με επανάληψη). Ο Χαίντελ παρά την κατώτερη κοινωνική θέση του χαρακτήρα, δεν διστάζει να ενισχύσει την υποτονική, στοχαστική και μελαγχολικού ύφους μελωδία σε δυναμισμό με τολμηρά και βιρτουόζικα διακοσμητικά στοιχεία.

"Άντεξε, ψυχή μου και μη λυγίζεις 

από τα δεινά των βασάνων!

Όταν αρετή έχει για κορώνα του

κι ο αιχμάλωτος, βασιλεύει"

Από τις πλέον εκθαμβωτικές στιγμές του ορατορίου και ιδιαίτερα δημοφιλείς είναι η άρια της Ασινέθ στο τρίτο μέρος της σύνθεσης. Πρόκειται για την Αιγύπτια γυναίκα, κόρη του Πετεφρή, που ο Φαραώ θα δώσει τελικά για γυναίκα του στον Ιωσήφ. Ο συνθέτης ενσωματώνει στην πλοκή και το απαιτούμενο ερωτικό σκίρτημα ανάμεσα στον ενάρετο Ιωσήφ και την κοπέλα, η θλίψη και η αγωνία της οποίας για τον φυλακισμένο νέο εκφράζονται  σε αυτή την δεξιοτεχνικότατη άρια.

Händel: "Joseph and his Brethren-Prophetic raptures" / Sandrine Piau:

Ιδιαίτερα συγκινητικό είναι το ντουέτο Ιωσήφ με τον μικρότερο αδερφό του Βενιαμίν. Ο Χαίντελ δηλώνει την αθωότητα και το νεαρό της ηλικίας του αγοριού με μουσικά θέματα γεμάτα λυρισμό και ευαισθησία. 

Léon Pierre Urbain Bourgeois: "Ο Iωσήφ αποκαλύπτεται στους αδελφούς του"

Όπως επίσης και το απαράμιλλης ομορφιάς, αν και σύντομο, τελικό "Hallelujah!".

Ένα θριαμβευτικό χορωδιακό από τους Ισραηλίτες, όταν ο Ιωσήφ φανερώνει την ταυτότητά του στους αδερφούς του και όλοι χαίρονται αγαλλιασμένοι. Χαρακτηριστική είναι η διπλή φούγκα στο ξεκίνημά του. Η κορύφωση δεν αργεί, με την ορχήστρα να εισάγει κάθε ηχόχρωμά της σε ένα λαμπρό και επιβλητικό μουσικό εγκώμιο. Μεγαλοπρεπές και με επισημότητα το πολυφωνικό αποτέλεσμα, μέσω του οποίου με ευλάβεια υμνείται η μεγαλοσύνη του Κυρίου:

"We will rejoice in thy salvation, 

and triumph in the name of the Lord our God. 

Hallelujah!"

 Ηandel: "Joseph and His Brethren, HWV 59: We Will Rejoice in Thy Salvation":

Για μια ακόμη φορά ο Χαίντελ αποδεικνύει πως έχει τη μαεστρία να προσδίδει έντονη θεατρικότητα στις Βιβλικές σκηνές. Μπορεί κάποιοι θρησκευόμενοι της εποχής του να τον κατηγόρησαν ότι μετέτρεπε τα ιερά κείμενα σε ψυχαγωγία, όμως κατ' αυτόν ήταν ένας  πιστός λουθηρανός που δεν στόχευε στη διασκέδαση, αλλά στη χριστιανική εκπαίδευση του ακροατηρίου του...

Το κείμενο δημοσιεύτηκε και στο Μουσικό Περιοδικό  TAR .