Σκριάμπιν: " "Mysterium", με επίκεντρο την ιδέα της βιωματικής μετοχής...

 

"Μόνο η μουσική μου εκφράζει το ανέκφραστο"

(Αλεξάντρ Σκριάμπιν)

Πορτραίτο του Σκριάμπιν που φιλοτεχνήθηκε τον Απρίλιο του 1915

Ήταν Απρίλης του 1915 όταν ο Σκριάμπιν έδωσε ένα από τα πολύ επιτυχημένα ρεσιτάλ του, αποκλειστικά ερμηνεύοντας δικά του έργα. Η φήμη του είχε εκτοξευτεί, το κοινό  επευφημούσε με δυνατά, παρατεταμένα χειροκροτήματα τις μεγαλοφυείς συνθετικές δημιουργίες του και οι κριτικοί χαρακτήριζαν τις ερμηνείες του "εμπνευσμένες και συγκινητικές με τα μάτια του να λαμπυρίζουν φλόγες και το πρόσωπό του ν' ακτινοβολεί ευτυχία".

Επιστρέφοντας στη Μόσχα μετά την -όπως ήθελε η μοίρα- τελευταία συναυλία του παρατήρησε ένα σπυρί στο πάνω χείλος του. Ο γιατρός του έκανε διαδοχικές τομές για να το καθαρίσει από το πύον, όμως η περιοχή μολύνθηκε από στρεπτόκοκκο, που προκάλεσε υψηλό πυρετό, πόνους και παραισθήσεις. Η λοίμωξη ήταν βαριά, με αποτέλεσμα μέσα σε λίγες μέρες κι αναπάντεχα να επέλθει ο θάνατος του ρώσου συνθέτη, σαν σήμερα, 27 Απριλίου του 1915. Ήταν μόνο 43 χρονών.
Πλήθος κόσμου συγκεντρώθηκε έξω από το σπίτι του για να αποτίσει τον ύστατο χαιρετισμό στο συνθέτη που τη μουσική του κάποτε ο Λέων Τολστόι περιέγραψε ως "γνήσια και ειλικρινή έκφραση ιδιοφυΐας", παρόλο που για πολλούς -ενώ υπήρξε ένας από τους πιο καινοτόμους δημιουργούς- θεωρήθηκε από τους πλέον αμφιλεγόμενους . Βέβαια, αυτή η ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία του είναι που γέννησε την τόσο πρωτότυπη μουσική του.

Σχέδιο του Σκριάμπιν για το "Mysterium"
(dangerousmind)

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Σκριάμπιν είχε κατά νου ένα μεγαλεπήβολο έργο -που έμεινε ανολοκλήρωτο- και δούλευε πάνω σ' ένα υπερβολικά φιλόδοξο σχέδιο: μια παράσταση  βασισμένη στη συναισθησία, όπου θα αξιοποιούνται οι αισθήσεις της ακοής,  όσφρησης και αφής με τίτλο "Mυστήριο". Οραματιζόταν μια παράσταση που να λαμβάνει χώρα σ' ένα βουδιστικό μοναστήρι στους πρόποδες των Ιμαλαΐων και θα διαρκούσε μια ολόκληρη εβδομάδα με συνοδεία χορού, αρωμάτων και φωτός...

Ο ίδιος είχε σημειώσει σχετικά:

"Δεν θα υπάρχουν θεατές. Θα συμμετάσχουν όλοι στο τελετουργικό που απαιτεί ξεχωριστούς ανθρώπους και μια εντελώς νέα φιλοσοφία. Ένα σύνολο διαλεχτών καλλιτεχνών που θα απαρτίζουν την ορχήστρα, μεγάλη μικτή χορωδία, ρυθμική άρθρωση, οπτικά εφέ, χορευτές, τελετουργικές πομπές και στήλες με θυμιάματα. Ο ναός στον οποίο θα πραγματοποιηθεί το εγχείρημα δεν θα παραμένει ίδιος αρχιτεκτονικά, αλλά θα αλλάζει συνεχώς με την ατμόσφαιρα και την κίνηση του Μυστηρίου. Σ'αυτό θα συντελέσουν τα φώτα, οι σκιές και οι ομίχλες που θα τροποποιούν τα αρχιτεκτονικά περιγράμματα".

Ο συνθέτης δεν ολοκλήρωσε την μεγαλειώδη ιδέα του, αφού τον πρόλαβε ο θάνατος. Είχε προλάβει όμως να σκιαγραφήσει 72 σελίδες από το πρελούδιο του "Mysterium", που τιτλοφορούσε "Prefatory Action-Προκαταρκτική Δράση" στο οποίο διακρίνονται σανσκριτικές ρίζες με κραυγές, επιφωνήματα και ήχους από ανθρώπινες εισνοές και εκπνοές... 

Ήταν το 1943 όταν ο  Alexander Nemtin μεταμόρφωσε αυτά τα σκίτσα σ' ένα μεγάλης κλίμακας έργο με τίτλο "Preparation for the Final Mystery-Προετοιμασία για το Τελικό Μυστήριο" σε 3 ενότητες: 

Ι. "Σύμπαν"

ΙΙ. "Ανθρωπότητα" και 

ΙΙΙ. "Μεταμόρφωση"

Ο σοβιετικός Alexander Nemtin μας δίνει τη δυνατότητα να ακούσουμε τη συγκλονιστική σύλληψη του Σκριάμπιν σε όλο της το μεγαλείο. Η αδιάκοπη ένταση της σύνθεσης αποτελεί πειστικότατη έκφραση της σκέψης του ρώσου δημιουργού, με αρμονική γλώσσα εξαιρετικά συμπυκνωμένη, και μουσική απόκοσμη, συχνά υπνωτική να αναπνέει έναν πανθεϊστικό μυστικισμό, που συναρπάζει.

Για το "Mysterium" ο δημιουργός του είχε μεγάλες προσδοκίες. Η ιδέα της σύνθεσης  γαλουχήθηκε από τη Θεοσοφική ατμόσφαιρα στην οποία έζησε ο Σκριάμπιν. Μην ξεχνάμε πως γοητευμένος αρχικά από τη Νιτσεϊκή θεωρία στράφηκε τελικά στη θεοσοφία αναπτύσσοντας έναν ιδιαίτερο, προσωπικό και αφηρημένο μυστικισμό που είχε ως επίκεντρο την ιδέα της βιωματικής μετοχής του καλλιτέχνη στο κοσμικό μυστήριο της Δημιουργίας.

Scriabin/Nemtin: "Mysterium" / Vladimir Ashkenazy:

Scriabin: η Πέμπτη Σονάτα για πιάνο, ένα "εξαίσιο ποίημα"...

 

"Portrait of Scriabin", Leonid Pasternak

"Ο Σκριάμπιν δεν είναι το είδος του συνθέτη που μπορείς να ακούς καθημερινά,
αλλά σίγουρα είναι το θεσπέσιο λικέρ, που κανείς μπορεί να πίνει και να απολαμβάνει περιοδικά, ένα ποιητικό ναρκωτικό, ένα εύθραυστο, αλλά ανεκτίμητης αξίας, κρύσταλλο".

(Σβιάτοσλαβ Ρίχτερ)

Το πιάνο για τον Αλεξάντρ Σκριάμπιν ήταν ένα μικρός θεός. Ως αγόρι, ο μικρός Σάσα, όπως τον φώναζαν χαϊδευτικά, αντιμετώπιζε το μουσικό όργανο ως ζωντανό ον και πριν πάει για ύπνο, έσκυβε και φιλούσε τα πλήκτρα. 

Οι δέκα σονάτες για πιάνο του Σκριάμπιν είναι από τους σημαντικότερους κύκλους έργων του συνθέτη, στον οποίο διαφαίνεται η σταδιακή εξέλιξη της συνθετικής τεχνικής, καθώς και η συνεπακόλουθη διαμόρφωση ενός μοναδικού προσωπικού ύφους. 

Εξώφυλλο τη πρώτης έκδοσης της Σονάτας Ν.5

Mια από τις σονάτες του Σκριάμπιν που θεωρείται από τις δυσκολότερες τόσο τεχνικά όσο και μουσικά είναι η "Piano Sonata No. 5, Op. 53", η πρώτη του σονάτα σε μία κίνηση, μορφή που ο συνθέτης υιοθέτησε από τότε. 

Στέκεται στο μεταίχμιο μεταξύ των τεχνοτροπιών του ύστερου ρομαντισμού και του ανερχόμενου μοντερνισμού,  διαπίστωση που αφορά τα αρμονικά της χαρακτηριστικά και τον χειρισμό του μοτιβικού υλικού.

Γράφτηκε το 1907 αμέσως μετά την εγκατάσταση του Σκριάμπιν στη Λωζάννη και μέσα σε μόλις 3-4 ημέρες. 

Εκθαμβωτικά βιρτουόζικη, οργιώδης και πληθωρική.... Εδώ θα ταίριαζε ο χαρακτηρισμός που έδωσαν οι γάλλοι δημοσιογράφοι όταν πρωτάκουσαν συνθέσεις του ρώσου δημιουργού: "Είναι όλος παρόρμηση και ιερή φλόγα!Αποκαλύπτει στο παίξιμο και τις μελωδικέ ιδέες του την άπιαστη και ιδιόμορφη γοητεία των Σλάβων - των πρώτων πιανιστών στον κόσμο..."

Η έμπνευση για την Πέμπτη Σονάτα ήρθε μια μέρα αναπάντεχα σημειώνει η σύζυγος του συνθέτη, όταν επέστρεψε από μια βόλτα στους δρόμους της πόλης: 

"Κάθισε στο πιάνο και η μελωδία ξεχυνόταν με δύναμη όπως το νερό εκτοξεύεται από τους πίδακες. Δεν μπορούσα να πιστέψω στ' αυτιά μου. Ήταν άκουσμα πρωτόγνωρο...Δεν το λες κι ακριβώς σονάτα, όμως τίποτε προηγούμενο δεν συγκρινόταν μ' αυτό που άκουγα..."

 Ο ίδιος ο συνθέτης θεωρούσε την Πέμπτη Σονάτα του "το καλύτερο από τα πιανιστικά έργα του". Το περιέγραψε δε ως:  "Εξαίσιο ποίημα για το πιάνο", καθώς συνετέθη ταυτόχρονα με τη σύνθεσή του για ορχήστρα: "Ποίημα της Έκστασης".

Αναμνηστικό νόμισμα που κόπηκε στη Ρωσία
για την 125η επέτειο από τη γέννηση του Σκριάμπιν.

Και τα δύο έργα βασίζονται στο ίδιο λογοτεχνικό πρόγραμμα, που αντιπροσωπεύει τη φιλοσοφική ιδέα του συνθέτη για την ανάπτυξη του κόσμου σε ποιητική μορφή. Γι' αυτό και προσθέτει στην αρχή της παρτιτούρας ένα μέρος από το ποίημα που χρησιμοποίησε για το ορχηστρικό έργο. 

Γεννηθείτε, μυστήριες δυνάμεις!

Πνιγμένος στα σκοτεινά βάθη

του δημιουργικού πνεύματος, φοβισμένος
από σκιές, έρχομαι κατά πάνω σας με θάρρος",

μια περιγραφή της απελευθέρωσης υλικού από το ασυνείδητο που είναι απαραίτητο για τη δημιουργία ενός τόσο περίπλοκου και καινοτόμου έργου σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτό ακριβώς αντανακλάται στη μουσική του, ανοίγοντας με ήρεμο, δελεαστικό στοχασμό, βουτώντας στη συνέχεια σ' ένα ηδονιστικό άκουσμα εξαγνισμού, με το αρχικό αργό θέμα να μεταμορφώνεται καθώς συνθέτης και φλεγόμενο μυστήριο άστρο γίνονται ένα.

Η μουσική του Σκριάμπιν στην Πέμπτη Σονάτα μεταφέρει την εσωτερική δύναμη, το συναισθηματικό μεγαλείο, την αδιάκοπη ανθρώπινη θέληση, που μετατρέπεται σποραδικά σε αγωνία, όμως τελικά αναδύεται σαν εκθαμβωτική εικόνα μέσα σε αστραφτερό φόντο που λαμπυρίζει από όλα τα χρώματα...

Σονάτα μιας κίνησης ιερής έμπνευσης, ένα ξέσπασμα πάθους...Μια σύνθεση Νιτσεϊκής φιλοσοφίας, που επιβεβαιώνει τον  διανοούμενο της μουσικής συνθέτη, Νικολάι Μιασκόφσκι, σύμφωνα με τον οποίο "ο Σκριάμπιν είναι ο ιδιοφυής αναζητητής νέων τρόπων".

Απολαμβάνουμε την "Piano Sonata No. 5" από τον Σβιάτοσλαβ Ρίχτερ, που με το απαράμιλλης ομορφιάς άγγιγμά του στα πλήκτρα, μάς κερνά το "θεσπέσιο λικέρ...το ποιητικό ναρκωτικό", δημιουργία  του ιδιοφυούς συμπατριώτη του, Αλεξάντρ Σκριάμπιν, που τιμάμε σήμερα τη γενέθλια επέτειό του (γενν. 6 Γενάρη του 1872).

Scriabin: "Piano Sonata No. 5 , Op. 53", Sv. Richter:

Για τη 2η Σονάτα του Σκριάμπιν για πιάνο σε μια ιδιαίτερη εκτέλεση μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Ρουθ Λαρέντο: "Πατήματα τίγρης" στη "Σεληνοχώρα" του Σκριάμπιν

 

 (private collection Jennifer Laredo Watkins)

"Η Πρώτη κυρία του πιάνου" είναι ο τίτλος που τής έχει αποδοθεί στην Αμερική.
Η παρακολούθηση ενός ρεσιτάλ, όταν ήταν μικρό παιδάκι, αλλά και τα μαγικά χέρια του πιανίστα Χόροβιτς, ήταν η αιτία ν' αγαπήσει το πιάνο!
Η υπόσχεση που έδωσε στον εαυτό της τότε να αφιερωθεί σ'αυτό το όργανο, ξεπέρασε κάθε της προσδοκία.

Πρόκειται για την ταλαντούχα πιανίστα Ρουθ Λαρέντο, που έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα 26 Μάη του 2005.

Aπό τις μελωδίες που λάτρευε ήταν εκείνη του ληντ του Σούμπερτ: "An die Music" σε μεταγραφή για πιάνο του Λιστ.

Τόσο, που είχε ζητήσει να αναγραφεί ο τίτλος του στην ταφόπλακά της, κάτι που έγινε.

H τρίχρονη Laredo

Δεν ξέρω, ίσως φανεί υπερβολή, αλλά από μαρτυρίες του κοντινού περιβάλλοντός της, έχει ειπωθεί πως στα τρία της χρόνια και χωρίς να έχει διδαχθεί ποτέ πιάνο, ακούγοντας μόνο τη μητέρα της να παίζει, εκτέλεσε τον Εθνικό Ύμνο της Αμερικής.

Η Λαρέντο με τον Pablo Casals
(private collection Jennifer Laredo Watkins)

Υπήρξε μαθήτρια της Ν.Μπουλανζέ, του Π. Καζάλς στη μουσική Δωματίου, αλλά και του παγκοσμίου φήμης Ρ.Σέρκιν, ο οποίος διέκρινε στις εκτελέσεις της έναν απίστευτο δυναμισμό, δίνοντάς της το χαρακτηρισμό: "πατήματα της τίγρης"!


Τα εύσημα για την πιανιστική ερμηνεία της πήρε και από τον Σ.Μπάρμπερ, όταν την άκουσε στο πανεπιστήμιο να εκτελεί την δεξιοτεχνικότατη Σονάτα του σε μι ύφεση ελάσ.

Η Ρουθ ολοκλήρωνε τις μουσικές της σπουδές. Ήταν η μέρα της ορκωμοσίας της, που συνέπιπτε με τον εορτασμό των 50ών γενεθλίων του συνθέτη, για τα οποία το πανεπιστήμιο είχε ετοιμάσει εκδήλωση.
Όταν η Ρουθ τέλειωσε την εκτέλεσή της, ο Μπάρμπερ τη συνεχάρη όλο θαυμασμό, πήρε την παρτιτούρα κι έγραψε: "Bravissima Ruth"!!

Mια εξαιρετική καινοτομία της είναι οι ονομαστές "Συναυλίες με σχόλια".
Ρεσιτάλ πιάνου, που διεξάγονταν στο Μητροπολιτικό Μουσείο κι ακολουθούνταν από ανάλυση και διάλογο με το κοινό.

Γοητευμένη από τη "Ρωσική πιανιστική Σχολή", "ειδικεύτηκε" στην ερμηνεία έργων μεγάλων Ρώσων συνθετών, δείχνοντας ένα ιδιαίτερο πάθος για το Ραχμάνινοφ και τον Σκριάμπιν.Είναι μάλιστα η "πρώτη πιανίστα", που ηχογράφησε και τις δέκα Σονάτες του δεύτερου.

Το παίξιμό της ένα μείγμα έντασης και σπάνιας ποιητικότητας. Ένας λυρισμός ανώτερων, μη γήινων σφαιρών, μια "καταιγίδα", που για τον αισθησιασμό της δέχεσαι ευχάριστα να σου ραπίζει την ψυχή!
Δεν απομακρύνθηκε ποτέ από το πιάνο, που τόσο αγάπησε!Δυο βδομάδες πριν το θάνατό της από καρκίνο είχε δώσει την τελευταία "Συναυλία με σχόλια".

Επέλεξα για σήμερα να την ακούσουμε στη 2η Σονάτα για πιάνο του Σκριάμπιν.
Θυμίζω πως η ηχογράφηση αυτών των Σονατών ήρθε όταν ελάχιστη από τη μουσική του ήταν διαθέσιμη.Έτσι, η Λαρέντο με αυτή την ηχογράφηση αυξάνει απότομα τη δημοτικότητα του συνθέτη στην Αμερική.
Του το όφειλε γιατί, όταν επτά χρονών πρωτάκουσε το Βλάντιμιρ Χόροβιτς και θαμπώθηκε, ήταν με έργα του Σκριάμπιν!

Η "Piano Sonata No. 2, op.19" ανήκει στα πολυαγαπημένα των ακροατών, έργα του Σκριάμπιν.

 

Είναι θεαματική η εκφραστικότητά του, που επιτυγχάνεται στα χέρια ενός "διορατικού" πιανίστα!
Μας εκπλήσσει η μορφή της, που ασυνήθιστα περιορίζεται σε δύο μέρη: Andante και Presto.

H δομή και το ύφος της θυμίζει περισσότερο Φαντασία, γι'αυτό και συχνά τη συναντάμε με τον υπότιτλο: "Sonata-Fantasy".
Απίστευτος ο λυρισμός της, αποτυπώνει πλήρως τη διάθεση και ιδιοσυγκρασία του συνθέτη, καθώς είναι έργο της νεότητάς του.
Γράφτηκε πριν ακόμα συμπληρώσει τα είκοσι χρόνια του.

Κλείστε τα μάτια!
Ταξιδέψτε νοερά σε μια ήρεμη ακτή της Μεσογείου...
Σούρουπο...
Η σκουρόχρωμη, βαθιά θάλασσα απλωμένη στο βλέμμα μπροστά!
Δειλά το φεγγάρι στέλνει τις πρώτες αχτίδες του.
Η λαμπρότητά τους, μια ηχητική εικόνα με απαλά πατήματα στα πλήκτρα, στην υψηλή, "γυάλινη" περιοχή του πιάνου.

Απ'την αρχή της ερμηνείας είναι εμφανής η έμφυτη μουσικότητα της Λαρέντο!
Το τέμπο χαλαρωτικό κι ευαίσθητο στην εισαγωγή του, γίνεται πιο "ταραγμένο", αποσπασματικά.
Τ'απαλά πατήματα εναλλάσσονται με τις "σταθερές-πλατιές" συγχορδίες στη "βαριά" περιοχή του.
Παρατηρούνται σαγηνευτικές, αρμονικές συγκρούσεις, υποδηλώνοντας μια καταιγίδα που πλησιάζει.

Ο συνθέτης "παιδεύει" για να εξελίξει τα λεπτεπίλεπτα μελωδικά μοτίβα του, που υπερτερούν καλώντας το νου να στήσει στο κύμα ένα μαγικό χορό! 
Η μεγάλη φράση κορυφώνει και με το σβήσιμό της η Λαρέντο με τη μοναδική της εκφραστικότητα κάνει στον ακροατή αισθητή την ψυχική πλήρωση!
Η μελωδία τρυφερή, ηχητικό ομοίωμα της κέρινης χλωμάδας της Σελήνης!
Πολλοί είναι εκείνοι, που διακρίνουν στο σημείο αυτό μια υπόνοια από το περίφημο "Clair de la lune" του Ντεμπισί.

Τα λυρικά θέματα συνεχίζονται και στο 2ο μέρος.
Η κίνηση εδώ, σχεδόν αέναη, ένα ευχάριστο κυνηγητό...
Ατσαλένια, τα δάχτυλα της Ρουθ Λαρέντο!
Ερμηνεία παθιασμένη, συγγενής της "σκοτεινής, βαριάς" μελωδίας, που εκπλήσσει με περιστασιακά ξεσπάσματα, σκιές ενός αόρατου έρωτα, που προκαλεί όργητα κυμάτων από ρίγη!!!
Κορυφαία κραυγή στα πλήκτρα της Ρουθ!!!
Μοιάζουν πασπαλισμένα μ'ερωτόσκονη τα πλήκτρα, που πατά!
Αόρατα φιλιά τα δάχτυλά της κι ό,τι δονούν!
Θωπεύουν σα βελούδο...σαν μαγικό ραβδάκι τέρψης κι ηδονής!

Σβιάτοσλαβ Ρίχτερ, ο αετός...

Tο φετινό (2015)γραμματόσημο που εξέδωσε η Ουκρανία για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Σ. Ρίχτερ

Είναι ένας καλλιτέχνης-μύθος, τοποθετημένος στο υψηλότερο βάθρο, στην κορυφή της πιανιστικής τέχνης!Θαυμάστηκε για την εκπληκτική δεξιοτεχνία του και τη δύναμη της έκφρασής του, παρότι στα πρώτα χρόνια εμφανίσεών του  χαρακτηρίστηκε από πολλούς κριτικούς ως "άμουση μηχανή".
Όμως στη συνέχεια τα πλήθη των φιλόμουσων στάθηκαν εκστατικοί απέναντί του!
Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά τί ήταν τελικά αυτό που τους μάγεψε στην πορεία;
Η μεγαλοφυΐα του ρώσου καλλιτέχνη;...Ήταν η αποθέωση του απόλυτου;...Η ενστικτώδης αυτοπειθαρχία του; Ήταν ταλέντο που παρασυρόταν και παρέσυρε συγχρόνως;
Κανείς δεν γνωρίζει...Ίσως όλα και άλλα τόσα μαζί...

Πρόκειται για τον κορυφαίο, Σβιάτοσλαβ Ρίχτερ:

Falk Robert: "Portrait of Sviatoslav Richter"
Pushkin Μuseum

"Ο ερμηνευτής στην πραγματικότητα μεταφέρει κατά γράμμα τις προθέσεις του συνθέτη. Δεν προσθέτει κάτι που δεν υπάρχει ήδη στο έργο. Αν είναι ταλαντούχος, μας επιτρέπει να ρίξουμε μια φευγαλέα ματιά στην αλήθεια του έργου, το οποίο είναι από μόνο του κάτι ιδιοφυές που αντανακλάται πάνω του. Δεν θα έπρεπε λοιπόν ο μουσικός να κυριαρχεί στη μουσική αλλά να χάνεται μέσα σε αυτή...[...]
Δεν είμαι εντελώς ηλίθιος, αλλά είτε από αδυναμία είτε από τεμπελιά δεν έχω ταλέντο στη σκέψη. Ξέρω μόνο πως να αντικατοπτρίζω, είμαι καθρέφτης [...] η λογική δεν υπάρχει για μένα[...] 
Αιωρούμαι στα κύματα της τέχνης και της ζωής και ποτέ δεν ξέρω πως ακριβώς να διαχωρίσω τι ανήκει στο καθένα και τι είναι κοινό και στα δύο. Η ζωή ξετυλίγεται μπροστά μου σαν ένα θέατρο που παρουσιάζει μια σειρά κάπως εξωπραγματικών συναισθημάτων, ενώ τα αντικείμενα της τέχνης είναι πραγματικά για μένα και πάνε κατευθείαν στην καρδιά μου".

Σήμερα συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη γέννηση του Σβιάτοσλαβ Ρίχτερ. Είδε το πρώτο φως της ζωής στο Ζιτομίρ της Ουκρανίας στις 20 Μαρτίου 1915.

 Καταγόταν από οικογένεια με γερμανικές ρίζες. Ο πατέρας του ήταν πιανίστας - αυτός άλλωστε υπήρξε και ο πρώτος του δάσκαλος - και η μητέρα του ερασιτέχνις μουσικός, από τις πρώτες θαυμάστριες του Ντεμπυσί και του Σκριάμπιν. Εκτιμώντας το εξαιρετικό ταλέντο του οι δάσκαλοί του τον ώθησαν να συνεχίσει τις σπουδές του στη Μόσχα, πράγμα το οποίο έκανε μελετώντας δίπλα στον περίφημο δάσκαλο της εποχής, Χάινριχ Νόιχαους. Λίγα χρόνια αργότερα ο τελευταίος παραδεχόταν ότι στην πραγματικότητα δεν είχε τίποτε παραπάνω να διδάξει στον Ρίχτερ. Σύντομα ολόκληρος ο κόσμος γινόταν κοινωνός της συγκίνησης, που μετέδιδε η τέχνη του.

Συγκεκριμένα η τοποθέτηση του Νόιχαους:

"Ηταν μοναδική η ικανότητα του Ρίχτερ να συλλαμβάνει το όλον, μα συγχρόνως να μην χάνει τίποτε από τις λεπτομέρειες της σύνθεσης. Κάλλιστα θα τον συνέκρινα με αετό που πετώντας από μεγάλο ύψος μπορεί να αγναντέψει μέχρι το βάθος του ορίζοντα εστιάζοντας μέχρι τη μικρότερη λεπτομέρεια του τοπίου".



To παραπάνω σκίτσο-πορτραίτο του Ρίχτερ είναι του ρώσου ζωγράφου και φίλου του, Robert Falk. 
"Θυμάμαι εκείνη την εποχή" -θα πει αργότερα ο Ρίχτερ- "τον Ρόμπερ ευγενικό και υποστηρικτικό να με ενθαρρύνει και να με καθοδηγεί στην επιθυμία μου να ζωγραφίσω. Με "σκηνοθέτησε" στη σοφίτα του με την υπέροχη θέα στο Κρεμλίνο και τον ποταμό Μόσχοβα...Πόζαρα...έγινα για μια φορά το μοντέλο του... Όταν κουραζόμασταν, μοντέλο και καλλιτέχνης, παίζαμε μουσική.Εκείνος, ήταν κρυφό ταλεντάκι...Έπαιζε πιάνο από μικρός και φιλοδοξούσε σπουδές στο Ωδείο...Τον κέρδισε όμως η ζωγραφική"

Ο Σβιατοσλάβ Ρίχτερ τιμήθηκε με τις υψηλότερες διακρίσεις!
Οταν έπαιζε, το κοινό κυριολεκτικά κρατούσε την αναπνοή του προσηλωμένο στον άνθρωπο που έκανε το θαύμα της μουσικής, πραγματικότητα!

Σχετικά με τις εκτελέσεις του έλεγε: "... Δεν παίζω για το κοινό, παίζω για τον εαυτό μου.Αν εγώ  ικανοποιούμαι από την ερμηνεία, τότε και το κοινό είναι ικανοποιημένο".

Ο Βλαντίμιρ Χόροβιτς τον θαύμαζε απεριόριστα. Είχε μάλιστα δηλώσει πως: "από τους Ρώσους πιανίστες, του άρεσε μόνο ένας, κι αυτός ήταν ο Ρίχτερ".
Ο Σοστακόβιτς τον χαρακτήρισε: "εξαιρετικό φαινόμενο, με τεράστιο ταλέντο που κλονίζει και συναρπάζει τον ακροατή", ενώ ο Γκλεν Γκουλντ τον αποκάλεσε : "έναν από τους ισχυρότερους φορείς επικοινωνίας που έχει δημιουργήσει ο κόσμος της μουσικής στη σύγχρονη εποχή".

Ο Ρίχτερ εμφανίστηκε και ως "ηθοποιός" στο ρόλο του βιρτουόζου Φραντς Λιστ σε σοβιετική ταινία για τον Γκλίνκα, με καλές κριτικές:

Eκτός από τη μουσική, ο Ρίχτερ είχε και άλλα καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα από νωρίς. Αγαπούσε τη λογοτεχνία και την ποίηση. Μάλιστα έγραφε ποιήματα,όπως επίσης ήταν ταλαντούχος και στην εικαστική τέχνη.

Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να θαυμάσετε το ταλέντο του στη ζωγραφική.Τα εικαστικά έργα του συνοδεύονται από την εκτέλεση του Ρίχτερ στη Σπουδή σε Μι μείζονα του Σκριάμπιν, για τον οποίο ο πιανίστας συνήθιζε να λέει πως: "δεν είναι το είδος του συνθέτη που μπορείς να ακούς καθημερινά, αλλά σίγουρα ειναι το θεσπέσιο λικέρ, που κανείς μπορεί να πίνει και να απολαμβάνει περιοδικά, ένα ποιητικό ναρκωτικό, ένα εύθραυστο, αλλά ανεκτίμητης αξίας, κρύσταλλο":

"Richter's paintings - Scriabin Etude Op 8. No 5"

"Ρίχτερ-Ροστροπόβιτς στο Φεστιβάλ  Εδιμβούργου,  1964
ερμηνεύοντας  τις "Cello Sonatas" του Μπετόβεν",
Abdalla skandar(από saatchi art)

Μια και μοναδική φορά, ο Ρίχτερ  δοκίμασε τις δυνάμεις του και στη διεύθυνση ορχήστρας.
Ήταν με τη "Sinfonia Concertante", του Προκόφιεφ,ένα κονσέρτο για τσέλο και ορχήστρα μεγάλη έκτασης, που ενέπνευσε στον συνθετη η δεξιοτεχνία του Ροστροπόβιτς και παρουσιάστηκε στη Μόσχα το '52 με σολίστα τον Σλάβα  και στο πόντιουμ τον Σβιάτοσλαβ Ρίχτερ.

Αξιοσημείωτη είναι η εμφάνισή του  στο Φεστιβάλ του Εδιμβούργου, τον Αύγουστο  του 1964 μαζί με τον Ροστροπόβιτς. Μια εμφάνιση-ορόσημο, η πρώτη και μοναδική φορά που βρέθηκαν επί σκηνής ως εκτελεστές ερμηνεύοντας όλες τις "Cello Sonatas" του Μπετόβεν, συναυλία που βιντεοσκοπήθηκε από το  BBC και απεικονίστηκε για τη σπουδαιότητά της από τον διάσημο Καναδολιβανέζο σύγχρονο ζωγράφο,  Abdalla skandar.

Richter-Rostropovich: "Beethoven Cello Sonatas", Edinburgh Festival, 1964: