"Ποτέ πια"...: μια επωδός-έμπνευση!

Paul Gauguin: "Nevermore"

"Γρίφος θάναι ή αίνιγμά του κι ίσως μήνυμα θανάτου

και στο κάθισμά μου απάνω , χίλιες τόσες σκέψεις κάνω

Και στο νου μου τώρα βάνω για ποιό λόγο αληθινά

Σα μιαν επωδή μακάβρια να μου λέει όλο ξανά

Το κοράκι : Ποτέ πια !"

(Εντγκαρ Άλαν Πόε)

Γκωγκέν: Αυτοπροσωπογραφία

Την πολυτέλεια μιας άγριας ομορφιάς θέλει να απεικονίσει στον πίνακα "Nevermore" ο γάλλος μετα-ιμπρεσσιονιστής ζωγράφος Πωλ Γκωγκέν.
Ένας από τους μείζονες ζωγράφους όλων των εποχών, ο Γκωγκέν, που γεννήθηκε σαν σήμερα 7 Ιουνίου του 1848, χρησιμοποιεί τη ζωγραφική ως μέσο επίλυσης των προσωπικών γρίφων του, ψάχνει μέσω αυτής απαντήσεις στις πνευματικές ανάγκες του.

Το εικαστικό του "Nevermore", παρουσιάστηκε σε ένα δείπνο στο Παρίσι το 1895 λίγο πριν την oριστική αναχώρηση του καλλιτέχνη για την Πολυνησία.
Η γυμνή "Pahura"(γυναίκα ή ερωμένη του από την Ταϊτή) ξαπλωμένη ηδονικά με τη σκούρα, λάγνα σάρκα της παντελώς ακάλυπτη, αναδύει όλη την ένταση της επιθυμίας, τη φλόγα της λαχτάρας για τη γνωριμία του ζωγράφου μ' ένα νέο κόσμο και τον πρωτογονισμό του!

Στο σκοτεινό φόντο δυο φιγούρες συνομιλούν.
Το μαξιλάρι σε μια λαμπρή ώχρα,  συναρπάζει μυστηριωδώς.
Στο περβάζι του παραθύρου ένα κοράκι, εντείνει το αινιγματικό και δυσεξήγητο στους δρόμους αναζήτησης από τον θεατή που αναρωτιέται: "Πρόκειται για πόθο ή για φόβο κι ανησυχία;"

Η βάρβαρη αίγλη παρελθόντων χρόνων, λουσμένη σε χρώματα σκόπιμα μελαγχολικά και θλιμμένα.
Γοητευτικός ρεαλισμός, μια ρομαντική φαντασία του Γκωγκέν, που ερμηνεύει συνειδητά την αθλιότητα του περιβάλλοντός του.

Αν και ο Γκωγκέν ποτέ δεν παραδέχτηκε πως το "πουλί του διαβόλου" έχει ομοιότητες με τη δυσοίωνη ποιητική δημιουργία του καταραμένου Έντγκαρ Άλαν Πόε, η επιγραφή επάνω αριστερά με τη γνωστή επαναλαμβανόμενη φράση από το περιβόητο "ΚΟΡΑΚΙ": "Nevermore-Ποτέ πια", αποτελεί σαφή αναφορά στο ποίημα.
Εξάλλου και η παρουσίαση του εικαστικού συνοδεύτηκε και με απαγγελία του ποιήματος.

Fr. Delius

Ο πίνακας αγοράστηκε για 500 φράγκα από τον άγγλο συνθέτη Φρέντερικ Ντήλιους, που εκείνη την εποχή ζούσε στο Genz, μια περιοχή έξω από το Παρίσι, σε μια δημιουργική, καλλιτεχνική του περίοδο, στην οποία είχε συμβάλει και η φιλική σχέση που είχε αναπτύξει με προσωπικότητες της Τέχνης, ανάμεσά τους και ο Πωλ Γκωγκέν.

"Γρίφος θάναι ή αίνιγμά του κι ίσως μήνυμα θανάτου..."

Σκοτεινιά, μυστήριο, θλίψη ανάκατη με προσδοκώμενη ευτυχία κι ανάσασμα, τα συναισθήματα. Συναισθήματα,  που εντείνονται κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου πολέμου.
Με τη ματιά να παρατηρεί το πολύτιμο απόκτημά του και την επιγραφή του "Ποτέ πια", στροβιλίζουν στο νου και την ψυχή του Ντήλιους σκόρπια μουσικά μοτίβα, που αργότερα θα χρησιμοποιήσει στην "3η Σονάτα του για βιολί και πιάνο".

Ένα έργο απαιτητικό, και τεχνικά και εκφραστικά σε τρεις κινήσεις:
I. Slow,
II. Andante scherzando και
III. Lento - Cοn moto.

Ιδιαίτερα το πρώτο μέρος του (Slow), αντικατοπτρίζει όλη εκείνη τη θλίψη, τoν ψυχικό μαρασμό, τη φρίκη και τον αποτροπιασμό που γεννά ο πόλεμος...
Aπερίγραπτα πειστικός ο μουσικός διάλογος σε ό,τι στοχεύει ο συνθέτης...
Με μια νοσταλγική έκσταση, μια ελπίδα για ανάκτηση του χαμένου παραδείσου...
Η μουσική τροφοδοτεί με αυτονόητο τρόπο την ερμηνεία των στοχασμών...

Στο πορτρέτο του Ντήλιους φιλοτεχνημένο από την σύζυγό του ζωγράφο, Jelka Rosen-Delius, ο  συνθέτης ποζάρει μπρος από το εικαστικό απόκτημά του, το "Nevermore" του Γκωγκέν: