"Πεσσόα: ο Φερνάντο κι ο σωσίας Αλεξάντερ..."

 

"Η ψυχή μου είναι μια μυστική ορχήστρα. 

Αγνοώ τι είδους όργανα, βιολιά και άρπες, τύμπανα και ταμπουράδες ηχούν και στριγκλίζουν μέσα μου.
Όλα, μια συμφωνία".

Fernando Pessoa "Ετερωνυμία", Carlos Bottelho 

"Ζωή είναι να είσαι ένας άλλος!"

Είναι λόγια του "πολυσχιδούς" στην κυριολεξία, συγγραφέα, ο οποίος "εφηύρε" δεκάδες άλλους εαυτούς, ποιητές και πεζογράφους που ο καθένας τους είχε διαφορετική θεματολογία και ύφος, τους περιβόητους "ετερώνυμους", προκειμένου να κινηθεί στο δικό του σύμπαν.
Ένα σύμπαν δαιμονικό, μα και συναρπαστικό, κάτι σαν παιχνίδι, όπου ο κάθε ετερώνυμος είναι σωσίας ενός άλλου ετερώνυμου και όλοι μαζί σωσίες του ίδιου του Πεσσόα.

"Να αισθάνομαι τα πάντα μ' όλους τους τρόπους, 

να 'χω όλες τις απόψεις,  

να 'μαι ειλικρινής αντιφάσκοντας κάθε λεπτό".

Ο φυσιολάτρης φιλόσοφος  Αλμπέρτο Καέιρο, ο αρχαιολάτρης, επικούρειος, κλασικιστής-φιλόλογος Ρικάρντο Ρέις, ο μοντερνιστής μηχανικός, οπαδός των νέων τεχνολογιών  Άλβαρο ντε Κάμπος, ο βοηθός λογιστή Μπερνάντο Σοάρες, ο αγγλόφωνος Αλεξάντερ Σερτς, ένας χαρακτήρας που δημιουργήθηκε στη νεότητα του ποιητή, όταν ζούσε στη Νότια Αφρική, όπου η οικογένεια είχε μεταναστεύσει μετά το θάνατο του πατέρα.

Όλα αυτά, όπως φυσικά θα γνωρίζετε είναι τα ψευδώνυμα(καμμιά εβδομηνταριά στον αριθμό) με τα οποία ο Πεσσόα υπέγραφε τα έργα του.
Είναι οι μορφές της προσωπικότητας του λογοτέχνη, με τις οποίες εκφράζει  τις επιθυμίες, τα όνειρα, τους πόθους και τις αγωνίες του.

Γκράφιτι στην Πορτογαλία, εμπνευσμένο από τους ετερώνυμους του Πεσσόα

"Είτε γράφουμε είτε μιλάμε είτε απλώς κοιταζόμαστε

Πάντα απόντες είμαστε. Αυτό που είμαστε

Δε μεταγγίζεται σε λόγια ή σε βιβλίο.

[...]

Του εαυτού μας γνώστες δεν είμαστε.

Από ψυχή σε ψυχή να γεφυρωθεί δε γίνεται η άβυσσος.

Με καμιά δεξιότητα του σκέπτεσθαι,

Με καμιά απάτη του φαίνεσθαι.

Στο βαθύτερο εγώ μας, είμαστε αγεφύρωτοι

[...]

Είμαστε τ' όνειρο του εαυτού μας, ψυχές που αντιφεγγίζουν,

Και ο καθένας για τον άλλο ονειρεύεται όνειρα άλλου"

(ΣΟΝΕΤΑ του ετερώνυμου Αλεξάντερ Σερτς, "Τα εξαίσια όργανα του μυστικού θιάσου", εκδ. ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ)

"Pessoa's Heteronyms", Almada Negreiros 

Σαν Αλεξάντερ Σερτς χτίζει μιαν υποβλητική ατμόσφαιρα και στοχάζεται τα μεγάλα πάθη τα οποία είναι σε θέση να εμπνεύσει η Τέχνη.
Βαθιά ρομαντικός, εραστής της νοσταλγίας, ταξιδευτής του ονείρου, γιος της αμφιβολίας.

Αυτός ο ετερώνυμος του Πεσσόα είναι που θα εμπνεύσει τον πορτογάλο Luis Tinoco στο έργο του "Tα ΣΟΝΕΤΑ του Σερτς", για υψίφωνο και ορχήστρα εγχόρδων, όπου  διερευνά μουσικά την πολύπλευρη προσωπικότητα του Πεσσόα και την ικανότητά του να ξεφύγει από τον εαυτό του.
Μια μουσική πραγματεία πάνω σε θέματα όπως το όνειρο, η αναζήτηση, η άβυσσος της ψυχής, η φαντασία, το απωθημένο, η ανησυχία για το ανεξέλεγκτο, η μύηση στο μυστήριο της ανθρώπινης συνείδησης...

«Όσο πιο πολύ με βρίσκω, τόσο περισσότερο χάνομαι. 

Όσο περισσότερο δοκιμάζομαι, τόσο περισσότερο διαπιστώνω 

ότι είμαι λουλούδι και πουλί...αστέρι και σύμπαν»

Άλλα κείμενα για τον Πεσσόα μπορείτε να διαβάσετε εδώ και εδώ.

[Το κείμενο γράφτηκε με αφορμή τη σημερινή γέννηση (13 Ιουνίου 1888) του  Πορτογάλου ποιητή και συγγραφέα]