Άγιος Αντώνιος: εμπνεύσεις από Νταλί και Χάρρισον

 

Καλημέρα και Χρόνια Πολλά στους εορτάζοντες!

Μια αναφορά στον Άγιο Αντώνιο ταιριάζει σήμερα, τον Άγιο πρώτο ασκητή του Χριστιανισμού, που στην έρημο παίδευσε την ψυχή του και τιθάσευσε πάθη και πειρασμούς.

"Οι πειρασμοί του Αγίου Αντωνίου": Σαλβαντόρ Νταλί

Πασίγνωστο και ιδιαίτερο έργο, με το οποίο πρώτη και μοναδική φορά, έλαβε μέρος σε διαγωνισμό ο διάσημος καλλιτέχνης, διαγωνισμό που μάλιστα έχασε από τον Max Ernst..
Στον πίνακα, ο καλλιτέχνης εμπνέεται από το ομώνυμο έργο του Φλωμπέρ και ο πειρασμός εμφανίζεται στον Άγιο Αντώνιο αρχικά με τη μορφή αλόγου, σύμβολο δύναμης.Η ένταση της σύνθεσης συγκεντρώνεται στο άλογο, που στηρίζεται στα δυο πισινά του πόδια, χλιμιντρίζει και επιδεικνύει την ισχύ, την κυριαρχία και τη δύναμή του.
Στη συνέχεια, και με μορφή ελέφαντα οι υπόλοιποι πειρασμοί .
Ο πρώτος μεταφέρει στην πλάτη του το χρυσό κύπελλο του πόθου, απ΄το οποίο αναδύεται μια γυμνή γυναίκα, εικόνα, που τονίζει τον ερωτικό χαρακτήρα της σύνθεσης. Οι άλλοι ελέφαντες μεταφέρουν μεγαλοπρεπή, επιβλητικά, χρυσοποίκιλτα κτίρια στις πλάτες τους, όλα πειρασμοί των Αντώνηδων της σύγχρονης εποχής.


Στη σύγχρονη λόγια μουσική του 20ού αιώνα ανήκει και ο Λου Χάρρισον, μαθητής και οπαδός του Σαίνμπεργκ στις δωδεκαφθογγικές τεχνικές, περισσότερο γνωστός για τους πειραματισμούς του πάνω στους μικροτόνους.
Νομίζω ταιριάζει στην εκκεντρικότητα ως καλλιτεχνική φυσιογνωμία στον υπερρεαλιστή Νταλί γι'αυτό και αποφάσισα να συνδυάσω το εικαστικό με αντίστοιχο έργο του Χάρρισον, ο οποίος συνέλαβε την ιδέα της σύνθεσής του

"Mass to St. Anthony",

όταν ο Χίτλερ εισέβαλε στην Πολωνία το 1939.

Πρόκειται για φωνητικό έργο με κρουστά, με στόχο την έκφραση της οργής αρχικά, και στη συνέχεια της ελπίδας.

Ο αρχικός σχεδιασμός ήταν να ακολουθηθεί το τυπικό της Λειτουργίας της Δυτικής εκκλησίας με τα 5 μέρη:

I: Kyrie

II: Gloria

III: Credo

IV: Sanctus

V: Agnus Dei

Ο συνθέτης ολοκλήρωσε τις δυο πρώτες κινήσεις και φύλαξε τη σύνθεση στο συρτάρι.
Εκεί έμεινε για 13 ολόκληρα χρόνια, όταν ανασύρθηκε για να επεξεργαστεί εκ νέου.Τα κίνητρά του ήταν απολύτως ρεαλιστικά: ανησυχούσε μάλλον πως τα κρουστά δεν θα επιτρέπονταν να ακουστούν εντός της εκκλησίας.

Σ'αυτήν την αναθεώρηση ενίσχυσε ηχοχρωματικά προσθέτοντας πίκολο το εναρκτήριο, δραματικό "Κύριε" που εκτελεί το γρηγοριανό άσμα σε τύπο πολεμικού εμβατηρίου.
Στο "Γκλόρια" η μελωδία συνοδεύεται από ήχους κουδουνιών μιμούμενα τον ήχο των εκκλησιαστικών καμπανών.[Ίσως εδώ ο Χάρρισον να κινήθηκε επηρεασμένος από τη μελέτη του σχετικά με την ινδονησιακή ορχήστρα Γκαμελάν]

Η "Λειτουργία του Αγίου Αντωνίου" είναι έργο εξαιρετικής ομορφιάς, επιβλητικό και υποβλητικό συγχρόνως.
Ξεκινά δραματικά με το ύφος να μεταμορφώνεται σταδιακά κατά την μελωδική εξέλιξη αναδύοντας γαλήνιο και ειρηνικό συναίσθημα... Η χορωδιακή επεξεργασία δίνει ένα διάφανο, θαυμάσιο αποτέλεσμα με τα έγχορδα, την άρπα και τις τρομπέτες να υποστηρίζουν φωνητικές γραμμές εμπνευσμένες από ψαλμωδίες, οι οποίες ενίοτε αντικατοπτρίζουν και πινελιές τζαζ, είδος που ο Χάρρισον ήταν εξοικειωμένος.

Lou Harrison: Mass to St. Anthony

Με αφορμή τον Άγιο Αντώνιο μπορείτε να διαβάσετε παλιότερα κείμενα εδώ και εδώ.