"Συντροφιά με Αντώνηδες, επειδή η μέρα το απαιτεί..."

 

Lucas van Leyden - The Temptation of St Anthony

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ στους εορτάζοντες! 

17 Ιανουαρίου και μια αναφορά στον Άγιο Αντώνιο ταιριάζει σήμερα, τον Άγιο  πρώτο ερημίτη του Χριστιανισμού, που θεμελίωσε τον "υγιή Μοναχισμό".
Έζησε ως ασκητής στην έρημο, στα χρόνια των αυτοκρατόρων Διοκλητιανού και Μαξιμιανού μέχρι και την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου.
Ο Άγιος Αντώνιος γεννήθηκε το 251 μ.Χ. στην Αίγυπτο από πλούσια οικογένεια, αλλά ορφάνεψε νωρίς.
Την προσοχή του συγκέντρωσε η μυστική θεωρία των μοναχών της ερήμου κι έτσι αναχώρησε για την έρημο, αφού πρώτα  μοίρασε την μεγάλη πατρική περιουσία του στους φτωχούς.

Στην έρημο παίδευσε την ψυχή του και τιθάσευσε πάθη και  πειρασμούς.
Έγινε το πρότυπο των ασκητών και πολλοί απ’αυτούς ταξίδευαν ως εκεί για να τον ακούσουν και να τον συμβουλευτούν.

*****

Ο Άγιος Αντώνιος, ο πρώτος χριστιανός ερημίτης και η ζωή του στην έρημο ήταν ένα αγαπημένο θέμα για τους καλλιτέχνες όλων των εποχών, όπως τον Φλωμπέρ, που το 1856 έγραψε τον "Πειρασμό του Αγίου Αντωνίου", αλλά και άλλους όπως  το αξεπέραστο έργο του Νταλί με θέμα τους "Πειρασμούς του Αγίου Αντωνίου"!

Πριν γράψω γι' αυτό το έργο θα σας παρουσιάσω κάποια που εμένα μου κίνησαν την περιέργεια...

Στο χαρακτικό του Albrecht Dürer:

 "Saint Anthony the Great",
που εκτίθεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Ν.Υόρκης απεικονίζεται ο μέγας "Αντώνιος ηρεμών εκτός πόλης".

Σε πρώτο πλάνο ο Dürer παρουσιάζει τον άγιο με το Σταυρό και τη Βίβλο, που έρχονται σε αντίθεση με τον αστικό κόσμο που άφησε πίσω του.

Ο ερημίτης Αντώνιος είναι ντυμένος όπως οι μοναχοί της εποχής του,  κι ο καλλιτέχνης υπονοεί πως ο ασκητισμός  απηχεί στον εσωτερικό κόσμο αυτού που αποφασίζει να τον ακολουθήσει...

Στο εικαστικό δεξιά με τίτλο:"St Anthony with a Donor",  του Jan Gossaert, που αποτελεί μέρος δίπτυχου απεικονίζεται άντρας γονατιστός δίπλα στο σκύλο του, με φόντο ένα ορεινό τοπίο με λιβάδι γεμάτο λουλούδια, ενώ δέχεται την ευλογία του προστάτη του, Αγίου Αντωνίου.

Ένας πίνακας ζωντανός κι εκφραστικός!
Η απόδοση της προοπτικής και της σχέσης μεταξύ των χαρακτήρων, πραγματικά με εξέπληξε με τα χρώματα και την εκφραστικότητα των προσώπων τόσο, ώστε να αναζητήσω πρόσθετα στοιχεία γι'αυτόν.

Ομολογώ πως δεν ήταν εύκολο...Ερεύνησα κάποια βιβλία Τέχνης από τη βιβλιοθήκη μου και τελικά ανακάλυψα πως ο άντρας, είναι ένας άλλος Αντώνης, ο δωρητής του πίνακα (έπρεπε να το έχω φανταστεί από τον τίτλο: "Ο Αντώνιος και ο δωρητής"), με το όνομα Antonio Siciliano ο οποίος υπηρετούσε ως γραμματέας του  Σφόρτσα, Δούκα του Μιλάνου.
Ανέθεσε λοιπόν, τον πίνακα στον  Jan Gossart(1513), που εκείνη την εποχή ανήκε στην Αυλή της Μαργαρίτας της Αυστρίας,  προκειμένου να  τής προσφερθεί ως δώρο στα πλαίσια διπλωματικής αποστολής.

*****

Μουσικά τώρα, οι επιλογές καλλιτεχνών είναι αρκετές, όμως ανάμεσά τους ξεχωρίζω να ακούσουμε το έργο ενός...Αντώνη!!

Το Μοτέτο του Antoine Busnoys, ενός συνθέτη και ποιητή της πρώιμης Αναγέννησης, ηγετική φυσιογνωμία της  Βουργουνδικής Σχολής μετά το  θάνατο του Γκυγιώμ Ντυφφαί.
Υπήρξε συνθέτης όχι μόνο εκκλησιαστικής μουσικής με μοτέτα, λειτουργίες και καντάτες, αλλά κι ένας από τους πιο γνωστούς συνθέτες του 15ου αιώνα των κοσμικών  chansons.

Προστάτης του ο Άγιος του ονόματός του, Αντώνιος, σ’αυτό το μοτέτο υφαίνει ένα μωσαϊκό από ύμνους και λειτουργικά άσματα προς αυτόν.
Το Μοτέτο, σε ύφος μουσικοποιητικής προσευχής, έχει τίτλο "Anthony usque limina", και ως προς τη γλώσσα ο Busnois ενσωμάτωσε λατινικά, ελληνικά, και αιγυπτιακά Κοπτικά.

«Anthony usque limina

orbis terrarumque maris

Et ultra qui vocitaris

Providencia divina

Quia demonum agmina

Superasti viriliter:

Audi cetum nunc omina

Psalentem tua dulciter

Et ne post hoc exilium

Nos igneus urat Pluto

Hunc ab orci chorum luto

Eruensm fer auxilium:

Porrigat refrigerium

Artubus gracie -moys-

Ut per verbi misterium

Fiat in omnibus -noys-»

Παρατηρείστε στο κείμενο την λέξη "moys", που σημαίνει νερό (λέξη απ’την οποία πήρε το όνομά του ο Μωυσής) που ομοιοκαταληκτεί με το ελληνικό "noys" (νους-νοημοσύνη).

Αυτό το έξυπνο γλωσσικό παιχνίδι επιτρέπει στο συνθέτη να "υπογράψει" με το όνομά του, όπου στον τελευταίο στίχο είναι ευδιάκριτο και το διαβάζουμε:

" ... Fiat in omniBUS NOYS".

Το όνομά του στο χειρόγραφο που έχει διασωθεί, είναι γραμμένο με κόκκινο μελάνι.

Ιδιαίτερο στη σύλληψη της ιδέας μοτέτο, αλλά και στην οργάνωση-παρουσίασή του και την εκτέλεση ακόμα, γι'αυτό και ήταν η σημερινή επιλογή μου με αυτό να ευχηθώ σε όλους τους εορτάζοντες Αντώνηδες και Αντωνίες:

Χρόνια Πολλά, με υγεία, ευτυχία, αγάπη, 

ζωή με ελεγχόμενους πειρασμούς, 

και πάντα 

με σύντροφο την ποιότητα της Τέχνης!

Με αφορμή τον Άγιο Αντώνιο μπορείτε να διαβάσετε κείμενα εδώ και εδώ.