Ο σπουδαίος Ούγγρος ήρωας, Ferenc Rakoczi ...

"Δεν φοβάμαι καθόλου να δηλώσω ενώπιόν σου -ω, Αιώνια Αλήθεια, στην οποία έχω αφιερώσει αυτά τα Απομνημονεύματα- ότι σκοπός όλων των πράξεών μου ήταν μόνο η αγάπη για την ελευθερία και η επιθυμία να ελευθερώσω τη χώρα μου από τον ξένο ζυγό. Δεν ήταν επιθυμία εκδίκησης, δεν ήθελα να αποκτήσω στέμμα ή πριγκιπάτο, δεν είχα καμία επιθυμία να κυβερνήσω. Με οδηγούσε αποκλειστικά το καθήκον προς τη χώρα μου" (Ferenc Rákóczi: "Απομνημονεύματα") Eίναι ο σπουδαιότερος εθνικός ήρωας της Ουγγαρίας. Ο Ferenc Rakoczi γεννήθηκε σαν σήμερα, 27 Μαρτίου 1676, ήταν ευγενικής καταγωγής, πρίγκιπας της Τρανσυλβανίας και ηγήθηκε της εξέγερσης κατά των Αψβούργων το 1703 ως το 1711.

 "Ο Oύγγρος ήρωας, Ferenc Rakoczi, έφιππος"
μπροστά από το Κοινοβούλιο της Βουδαπέστης.

Το άγαλμά του που τον παριστά έφιππο, στην είσοδο του Ουγγρικού Κοινοβουλίου στη Βουδαπέστη, στέκει σε μαρμάρινη βάση πάνω στην οποία είναι χαραγμένη η λατινική φράση: "Cum Deo Pro Patria et Libertate - Με τον Θεό για την Πατρίδα και την Ελευθερία".

Ένας αληθινός πατριώτης ο Ρακότσι, υποκίνησε την εξέγερση χωρίς ίχνος προσωπικής φιλοδοξίας. Αν και το Ουγγρικό κοινοβούλιο τού πρόσφερε τιμητικά το βασιλικό στέμμα, εκείνος το αρνήθηκε, επιλέγοντας αντ' αυτού τον τίτλο του "Προσωρινού Κυβερνήτη Πρίγκηπα της Ουγγαρίας", τον οποίο κράτησε μόνο κατά τη διάρκεια του πολέμου της ανεξαρτησίας κατά των Αψβούργων αποδεικνύοντας πως στόχος του δεν ήταν ποτέ η απόκτηση δόξας, τίτλων και τιμών, αλλά η ελευθερία και αποτίναξη του Ουγγρικού λαού από τον Αυστριακό ζυγό.

"Ο Ρακότσι κατά τη διάρκεια της εξέγερσης"
έργο του Ούγγρου ζωγράφου, Greguss Imre(1900)

Ένα -αγνώστου δημιουργού- ουγγρικό τραγούδι, πατριωτικού χαρακτήρα, με αναφορές στην αγανάκτηση των Μαγυάρων για την καταπίεση που τούς ασκούσαν ο Αψβούργοι είναι το επονομαζόμενο "Ουγγρικό Εμβατήριο", στους στίχους του οποίου καλείται ο ήρωας Rakoczi προκειμένου με την ανδρεία του να υπερασπίσει τον ουγγρικό λαό και να τούς ξαλαφρώσει από το ζυγό.

Πρόκειται για δημοφιλέστατη μελωδία, που σήμερα εκτελείται συχνά σε δημόσιες εκδηλώσεις, στρατιωτικές παρελάσεις, γάμους και επίσημες τελετές.

Η πρώτη έκδοση αυτού του εμβατηρίου πιθανότατα δημιουργήθηκε γύρω στα 1730, παρ’ όλο που η παράδοση ισχυρίζεται ότι ήταν η αγαπημένη εκδοχή του ίδιου του ούγγρου ήρωα.
Oι Ούγγροι συνηθίζουν να λένε πως:
"το Rakοczy March είναι για κείνους, ότι η Ιλιάδα του Ομήρου για τους Έλληνες, το Ταλμούδ για το εβραϊκό έθνος, η Βίβλος για τους Χριστιανούς ή το Κοράνι για τους μουσουλμάνους".

1. Ο Φραντς Λιστ με βάση το κύριο μοτίβο του Ουγγρικού Εμβατηρίου συνθέτει μια σειρά έργων συμπεριλαμβανομένης και της "Ουγγρικής Ραψωδίας Ν.15".

Το χρονικό μάς γνωστοποιεί πως ο Λιστ φτάνει στη Βουδαπέστη μετά από 15 χρόνια απουσίας από την Ουγγαρία. Ήταν το Δεκέμβριο του 1839 και έτυχε εξαιρετικής υποδοχής.

 Ο Λιστ έφιππος με το ξίφος-πατριωτικό βραβείο
(καρικατούρα του  Τζόζεφ Λόρεντς)

Η επίσκεψή του περιλάμβανε πλήθος συναυλιών στις οποίες ερμήνευσε και αυτοσχέδιες παραλλαγές πάνω σε ουγγρικά θέματα. Ήταν σε μια από αυτές τις παραστάσεις του βιρτουόζου πιανίστα το Γενάρη του 1840, που έπαιξε το "Rákóczi March", το οποίο ενθουσίασε τους ακροατές που ξέσπασαν σε ξέφρενους πανηγυρισμούς. Στην τέλος της επόμενης συναυλίας του Λιστ, έξι Ούγγροι αριστοκράτες, με επικεφαλής τον κόμη Leó Festetics, ανέβηκαν στη σκηνή και πρόσφεραν στον Λιστ ένα σπαθί διακοσμημένο με πολύτιμους λίθους και στη λεπίδα του χαραγμένη τη φράση:
"Στον μεγάλο καλλιτέχνη, Ferecz Liszt, σε εκτίμηση της καλλιτεχνικής του αξίας και του ένθερμου πατριωτισμού του". 

Το γεγονός στάθηκε αφορμή για τον γνωστό καρικατουρίστα, Τζόζεφ Λόρεντς να απεικονίσει το συνθέτη έφιππο με το ξίφος να φιγουράρει στο πλάι.
Ο Λιστ θυμόταν πάντα το συμβάν ως μια ωραία ανάμνηση, που τού προκαλούσε απίστευτη συγκίνηση.
Πολλοί θεώρησαν την μεταγενέστερη εκδοχή του Εμβατηρίου και προσαρμογή της στον "Ουγγρικό χορό Ν.15" ως αντίδωρο στους έξι αριστοκράτες για το "πατριωτικό βραβείο" που  έδωσαν στο συνθέτη...

 

2. Ήταν το 1846, που ο Εκτόρ Μπερλιόζ έφτασε στη Βουδαπέστη για συναυλίες. Για την περίσταση και για να κερδίσει την εκτίμηση και αγάπη του κοινού, συνέθεσε -όπως συνηθιζόταν εκείνη την εποχή- κάποια έργα βασισμένα σε ουγγρικές μελωδίες, ανάμεσά τους και το "Rákóczi March".

Ο ίδιος ο Μπερλιόζ καταγράφει στα Απομνημονεύματά του:
 "... όταν ακούστηκε το Εμβατήριο η αίθουσα σείστηκε από άνευ προηγουμένου φωνές και χτυπήματα ποδιών. (...) Το ακροατήριο ζητούσε επίμονα να επαναλάβουμε την εκτέλεση, όπως κι έγινε. Και τη δεύτερη φορά, το κοινό δεν μπορούσε να συγκρατηθεί...".

Την παραδοσιακή μελωδία πρωτοχρησιμοποίησε λίγο αργότερα στη δραματική του καντάτα: "Η Καταδίκη του Φάουστ".

3. Mε στοιχεία τόσο του Λίστ όσο και του Μπερλιόζ έδωσε μια θαυμάσια παραλλαγή ο Βλαντιμίρ Χόροβιτς.

4. Τη δική της χορογραφική εκδοχή έδωσε το 1902 η Ισιδώρα Ντάνκαν.
Παρακολουθούμε ένα απόσπασμα από την παράσταση με τίτλο "Εμβατήρια" από τον εορτασμό για τα 136α γενέθλια της Ντάνκαν από την εταιρεία χορού, που φέρει το όνομά της.
Μπορείτε να δείτε και να ακούσετε το "Rakoczy March" στο 1:59-250:

Επιβλητικό και μεγαλόπρεπο το μοτίβο της παραδοσιακής μελωδίας -πιστεύω θα συμφωνήσετε- πως ο κάθε συνθέτης που το μεταμόρφωσε, έδωσε το προσωπικό ύφος του με σεβασμό στην ηρωική προσωπικότητα που την ενέπνευσε και κάθε μουσικόφιλος απολαμβάνει το αποτέλεσμα...