"Η τέχνη μου θα σε καταπλήξει, θα σε αλλάξει. Η πραγματικότητα, όπως και η ζωγραφική, ζει συχνά στην εξαπάτηση. Ίσως στις ψευδαισθήσεις. .. Από το βαφτιστικό μου όνομα, Μιχαήλ Άγγελος, προτίμησα αυτό του τόπου όπου οι ρίζες της οικογένειάς μου είναι αλληλένδετες: ΚΑΡΑΒΑΤΖΙΟ*"
Έχει την τιμητική του, αφού σαν σήμερα το 1571, γεννήθηκε!
Ο ιταλός ζωγράφος, Μικελάντζελο Μερίζι ντα Καραβάτζιο χαρακτηρίστηκε ως "μάγος του φωτός"! Είναι ο μάστορας του κιαροσκούρο, μιας επαναστατικής τεχνικής δραματικών φωτοσκιάσεων, που καθιέρωσε ο καλλιτέχνης, ενισχύοντας τη θεατρικότητα, το δραματικό και μυστηριακό χαρακτήρα των έργων του.
Στο εικαστικό του "Οι Μουσικοί", φέρνει απαράμιλλη ζωντάνια και παραστατικότητα με την αντίθεση των φωτεινών και σκοτεινών αποχρώσεων, εντυπωσιάζοντας τον φιλότεχνο θεατή. Παρατηρώντας, εντοπίζουμε τέσσερεις νεαρούς μουσικούς με κλασική φορεσιά, μάλιστα ένας εξ αυτών ως Έρως, που κρατά στο χέρι του ένα τσαμπί σταφύλι, το "ζουμί" της ζωής!
Αχ, αυτός ο έρωτας με τις απολαύσεις και τις απογοητεύσεις του!
Κεντρική φιγούρα στο εικαστικό είναι ο λαουτίστας. Τα μάτια του διακρίνονται υγρά, γεμάτα μελαγχολία. Εγκλωβιζόμαστε στο άλαλο βλέμμα του, που περιγράφει τη θλίψη και την απογοήτευση, ίσως τη βαθιά οδύνη από τα βέλη του έρωτα... Ο ζωγράφος τοποθετεί το βιολί σε πρώτο πλάνο, έτοιμο να απαλύνει τον πόνο με τις δοξαριές του... Το αγόρι στα δεξιά συγκεντρώνεται στη μελέτη της παρτιτούρας... Στο προσκήνιο υπάρχουν δύο ανοιχτά βιβλία με μουσικές παρτιτούρες επίσης, καθώς και ένα βιολί, στοιχεία που φαίνεται να καλούν τον θεατή να συμμετάσχει στη συναυλία.
Στην εποχή του Καραβάτζιο ήταν συνήθεις οι "Συναυλίες των Νέων" γι' αυτό και ο πίνακας έχει τον συγκεκριμένο ως δεύτερο τίτλο του. Σε αυτά τα σύνολα οι νέοι ασκούνταν σε μαδριγάλια, μια κοσμική σύνθεση για όργανα και φωνή, που άνθισε την περίοδο της Αναγέννησης... Δυστυχώς δεν είναι ευδιάκριτος ο τίτλος της σύνθεσης που μελετά η παρέα των νέων μουσικών, όμως στην παρτιτούρα δηλώνεται πως πρόκειται για τετράφωνο μαδριγάλι.
Εικάζουμε πως το μαδριγάλι έχει θέμα του την λύπη, την απογοήτευση και τη βαθιά απελπισία από τον έρωτα, καθώς ο κεντρικός λαουτιέρης, (η φιγούρα του Μάριο Μινότι, συντρόφου και μοντέλου του Καραβάτζιο σε πολλά έργα του) απεικονίζεται με τα μάτια νοτισμένα και θλιμμένα...
Φίλοι μου, η τέχνη του ζωγράφου εδράζεται στις αισθήσεις, διαθέτει μια μαγική δύναμη όπως οι νότες μιας μελωδίας, που αιωρείται στον αέρα αυτού του φθινοπωρινού Κυριακάτικου πρωινού.
Aπό τις Αυλές της ιταλικής αναγέννησης μάς έρχεται το τετράφωνο μαδριγάλι περί έρωτος του Marchetto Cara: "Hor Vendut'ho la Speranza".
Στους στίχους του ο ευαίσθητος ποιητής αποτυπώνει την πρόσφατη μεγάλη ερωτική του απογοήτευση από την ερωμένη του, που αποδείχθηκε απατηλή και κενή σε συναισθήματα, αλλά συγχρόνως και την ελπίδα να αγαπηθεί αληθινά στο μέλλον...
Μελωδικές καλημέρες!
ΚΑΡΑΒΑΤΖΙΟ*: Γενέτειρα του ζωγράφου, μικρή πόλη ανατολικά του Μιλάνου στην επαρχία του Μπέργκαμο.
Στο μπλογκ υπάρχουν πολλά άρθρα για τον Καραβάτζιο. Περιηγηθείτε!
Cariamici,καλησπέρα! Μπορεί να μέσιασε ο Σεπτέμβρης, μα το καλοκαιράκι ακόμη, καλά κρατεί!
Παρατηρώ τον παιχνιδιάτορα ήλιο, που ετοιμάζεται για εντυπωσιακό μακροβούτι στις ακτές του ονείρου...Πάλι θα αναριγήσει η πλάση απ'το μενεξεδί του! Απολαμβάνω τη βασιλική του ρότα, παρέα με ένα μυρωδάτο, σπιτικό λιμοντσέλο, φτιαγμένο απ΄τα χεράκια μου.
Θυμάμαι, κάθε φορά μετά από τα τρελά φαγοπότια της Κυριακής, στο σπίτι της ιταλίδας νόνας μου, το κέρασμα με το χωνευτικό λικεράκι... Ακόμα ηχεί η λεπτεπίλεπτη φωνή της γιαγιάς από τη Φλωρεντία στ'αυτιά μου:
"...αν ήταν και με Σορεντίνικο λεμονάκι με την αφράτη, χνουδωτή φλουδίτσα, θα μας πήγαινε στα ουράνια"
Κάπως έτσι, σαν απλό μάθημα γεωγραφίας μέσω γευστικής απόλαυσης, έμαθα το Σορέντο της Ν.Ιταλίας με την καταπληκτική θέα στον κόλπο της Νάπολης, και τον παραλιακό δρόμο, γεμάτο κήπους κι αρώματα!
Κι είν' όλος ο αιθέρας, ποίημα που ευφραίνει ψυχές!...
Ένα κράμα θαλασσινής ανάσας και λεμονάτης ευωδίας.
Μια ντελικάτη μοσχοβολιά, που αναδεικνύει την ιταλική φινέτσα και κομψότητα, ακόμα και σ' ένα απλό σπιτικό λικεράκι! To Σορέντο, τό' μαθα καλύτερα μέσα απ'τα ποιήματα του Γκαίτε και του Μπάυρον, τη μουσική του Βέρντι και του Βάγκνερ, που με την τέχνη τους εκθείαζαν το μοναδικό ηλιοβασίλεμά του!
Μεγαλώνοντας, το θαύμασα περισσότερο διαβάζοντας την "Ελεύθερη Ιερουσαλήμ", το επικό ποίημα του Τορκουάττο Τάσσο, άξιου απογόνου της όμορφης, μεσογειακής πόλης... Μιας πόλης, που έχει τη λάβρα του μεσογειακού ήλιου, το απαλό χάδι της μεσογειακής αύρας, το μοσχοβόλι απ'τους λεμονανθούς στους κήπους...
Όποιος επισκέπτεται το Σορέντο, φεύγει με μια γλυκόπικρη, ανακουφιστική αίσθηση πως κάποια μέρα θα γυρίσει πάλι πίσω...tornaaSurriento...(γύρνα πίσω στο Σορέντο)
Ένα νοσταλγικό τραγούδι, που θρηνεί τον αποχωρισμό από μια νεανική αγάπη, τον ήλιο, τη φύση, τη θάλασσα, την ομορφιά!
Καημοί, τσαλακωμένες οπτασίες, μεταμορφωμένες σε νότες! Σε μουσική του ναπολιτάνου ErnestoDeCurtis, πάνω σε στίχους του αδερφού του, λέγεται πως γράφτηκε κατόπιν παραγγελίας του δημάρχου του Σορέντο το 1902, εν όψει της επίσκεψης του πρωθυπουργού της Ιταλίας στην περιοχή.
Φυλλάδες της εποχής, αναφέρουν πως ο πρωθυπουργός συγκινήθηκε τόσο με την "υποδοχή μετά...μουσικής", που υποσχέθηκε να ξεκινήσουν αμέσως έργα για την αναδιαμόρφωση της μικρής πόλης. Από κείνο το καλοκαίρι, το άσμα ξεκίνησε το αέναο ταξίδι στην οικουμένη.
Τραγουδήθηκε από τα μεγαλύτερα ονόματα της μουσικής τέχνης. Υμνήθηκε απ'τη φωνή των λυρικών Παβαρότι, Καρρέρας, Ντομίνγκο, Μποτσέλι, αλλά και σε πιο ανάλαφρες εκδοχές από τους Φρανκ Σινάτρα, Ντην Μάρτιν ή Έλβις Πρίσλεϋ.
"Vir 'o mare quant’è bello..."
"Κοίταξε τη θάλασσα πόσο όμορφη είναι εμπνέει τόσα συναισθήματα όσα και συ για τους ανθρώπους που έχεις στην καρδιά! Τούς κάνεις να ονειρεύονται ενώ ακόμη είναι ξύπνιοι Κοίτα αυτό το περιβόλι μύρισε τις ανθισμένες πορτοκαλιές Αγγίζει την ψυχή η υπέροχη ευωδία τους κι εσύ απαντάς: Φεύγω, αντίο... Μακριά απ'τον τόπο της αγάπης η καρδιά σου δε θέλει να γυρίσει μη μ'έγκαταλείπεις, μη μ'αφήνεις στον πόνο Γύρνα πίσω στο Σορέντο..."
Μεταφράστηκε σε αρκετές γλώσσες. Με ανέμελη, ερωτική διάθεση η διασκευή του στα αγγλικά, με τον τίτλο "Surrender" , του 1961, ερμηνευμένη από το βασιλιά Έλβις:
Είναι Σεπτέμβρης, οι διακοπές των περισσοτέρων έχουν τελειώσει και η ψυχή γεμίζει φθινοπωρινά νέφη. Ακούστε το τραγούδι σε ερμηνεία του Κων/νου Παλιατσάρα.
Όσες κι αν είναι οι εσωτερικές ομίχλες, η γεμάτη ζέση φωνή του ξυπνά αισθήματα φωτεινά και πολύτιμα!
Πλοηγός σε πρασινογάλαζη θάλασσα, οδηγεί την ψυχή σε τόπους μυστικούς με απόκρυφους θησαυρούς!
Με άνεση καταπληκτική, σε ανιούσες και κατιούσες μελωδικές οδούς, ρέει σαν κρυστάλλινο νερό...πρώτη ύλη, που προσφέρεται γενναιόδωρα για να στηθεί μουσικά η περιγραφή ενός μαγικού τόπου, που λούζεται απ'τον μεσογειακό ήλιο, μας ξεμυαλίζει και μας καλεί σε βουτιά στην παραμυθένια ακτή ενός μουσικού ονείρου!
Όσο το τραγούδι εξελίσσεται, η αισθητική απόλαυση αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο!
Η δε μελωδία, μαγεύει!...σα να υφαίνει δίχτυ, που αγκαλιάζει τις επίγειες ομορφιές και τους πλέκει ειρμό...
Οι νότες, η μία μετά την άλλη, άψογα τοποθετημένες στη συγκεκριμένη θέση από τον ταλαντούχο τενόρο χτίζουν μια ανάλαφρη οντότητα, με ταξιδιάρικη διάθεση και μεσογειακό ταμπεραμέντο!
Καλή ακρόαση!
Το κείμενο έχει δημοσιευτεί παλαιότερα στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr
Τα ξερόφυλλα της κράνας σκέπασαν τα όνειρα, μη φοβηθούν και φύγουν! Μόνο το κλάμα μιας Λουσίλ ακούγεται στο χτύπο της ψιλής βροχούλας ... (16 Σεπτεμβρίου του 1925 γεννιέται ο Αμερικανός κιθαρίστας της r'n b και των μπλουζ, B.B.King. Aπό το 1950 αγκαλιά με μια μαύρη Λουσίλ, μια κιθάρα Gibson,που της είχε δώσει αυτό το όνομα, μάς χαρίζει άλλοτε γλυκές κι άλλοτε μελαγχολικές μελωδίες...πάντα όμως ανάσες ψυχής από χορδές που δονούνται και αναπνέουν στο εσωτερικό της σκέψης μας!
Artwork: "Lovin Lucille B.B.King", C Foret (pinterest)
Το όνομα της κιθάρας του προέκυψε μετά από μία πυρκαγιά. Όταν το κέντρο στο οποίο εμφανιζόταν έπιασε φωτιά, έτρεξε να πάρει την κιθάρα του μην καεί! Την επόμενη μέρα, που έμαθε ότι δυο άντρες πέθαναν εξαιτίας της φωτιάς, επειδή καβγάδιζαν για μια γυναίκα, που την έλεγαν Λουσίλ, αποφάσισε να δώσει το όνομα αυτό στην κιθάρα του…
Το τραγούδι της καλημέρας μου αφηγείται αυτή την ιστορία... Όμορφη Τρίτη, φίλοι μου!
Κόρη του Ήλιου,των ανέμων...αδέρφι των πουλιών...σπάνιο λουλούδι...θρύλος... Ιερή θεότητα ινδιάνικης φυλής...τροπικού ,σπάνιου δέντρου λυγερή κορμοστασιά ... Του τραγουδιού το πάθος ζωγραφισμένο στα μελιχρά της μάτια ... και χείλη ,που όλη την ποίηση υπόσχεται το σχήμα τους. μαύρα μαλλιά, ξεχύνονται καταρράκτες στους λευκούς της ώμους! Εξωτική νεράιδα των Ίνκας, υπνωτίζει με τη σαγήνη μιας "μάμα - Κίγια"* ... Ιέρεια στου δάσους το ναό, ψιθυρίζει τ'ανάλαφρα εκείνα θροΐσματα , όταν ο άνεμος φλερτάρει επίμονα τα δέντρα... Αερικό των πόθων, των ονείρων που αιωρούνται στο Περουβιανό σύμπαν... Άστρινος κι αλλοπαρμένος ο μουσικός κόσμος της! Ο ΄Ηλιος έχει τη λάμψη της...η Σελήνη το παράξενό της βλέμμα... τη φωνή της, τα "ουιραπουρού"* του μύθου, που όταν αρχίζουν το τραγούδι, τα υπόλοιπα πουλιά ,σιωπούν! Κι απ' το "Ουμπίνας"* κλεμμένη η λάβρα της ψυχής της!
Τριγυρνούσε στα υψίπεδα των Άνδεων και τραγουδούσε συνεχώς σε μια γλώσσα ακαταλαβίστικη . "Τόσο όμορφη!", έλεγαν όλοι εκστασιασμένοι, εννοώντας εκτός από την ανεπανάληπτη εξωτική ομορφιά της και την ασύλληπτη φωνή της! Πρόκειται για την περουβιανή σοπράνο Ζογίλα Μπεατρίς Τσαβαρί ντε Καστίγιο, ευρέως γνωστή με το ψευδώνυμο Ύμα Σουμάκ, που στα ινδιάνικα "κέτσουα"* σημαίνει : "όμορφo κορίτσι !" Γεννήθηκε σαν σήμερα, 13 Σεπτέμβρη του 1922. Η έκταση της φωνής της ξεπερνούσε τις 4 οκτάβες! Ερμηνεύτρια παραδοσιακών, ινδιάνικων τραγουδιών, τραγουδιών τζαζ αναμεμιγμένων με στοιχεία λατινοαμερικάνικης μουσικής. Φαινόμενο της φωνητικής μουσικής, αφού εκτός από το σπάνιο εύρος της φωνής, μπορούσε μ' αυτήν να μιμηθεί τον ήχο των πουλιών, το βρυχηθμό των ηφαιστείων και το φύσημα του ανέμου! Πέρα απ'τη φωνή και την ομορφιά της ξεχώριζε και για τις ενδυματολογικές της επιλογές, καθώς προτιμούσε τις εκκεντρικές εμφανίσεις με έντονα χρώματα, φανταχτερά κοσμήματα, που την έκαναν να μοιάζει με ινδιάνα πριγκίπισσα(η ίδια διέδιδε πως ήταν απόγονος του βασιλιά των Ίνκας!)
Θα την ακούσουμε στο "Chuncho-πλάσματα του δάσους". Ένα τραγούδι, στο οποίο κανείς μπορεί να διακρίνει την ευρεία φωνητική της έκταση, από τα χαμηλά επίπεδα ενός βαρύτονου ως τα υψηλότατα μιας κολορατούρα σοπράνο. Eξωπραγματική, κυριολεκτικά! Ένα τραγούδι που επιβεβαιώνει κάτι που είχε πει η ίδια η Σουμάκ: "Τα πλάσματα του δάσους μού δίδαξαν τον τρόπο να τραγουδώ..."
Ενα μοναδικό φαινόμενο φωνής και ηχοχρωμάτων! Έχεις την αίσθηση πως ακούς κελαηδητό εξωτικών πουλιών, θροΐσματα σε φυλλωσιές, τη γάργαρη ροή του ποταμού, το σφύριγμα του ανέμου ή τις κραυγές ενός πληγωμένου θηρίου...
Το αηδόνι των Ίνκας πέταξε για τον ουρανό την πρώτη του Νοέμβρη του 2008...
*Μάμα-Κίγια : Στη μυθολογία των Ίνκας, θεότητα της σελήνης. *Ουιραπουρού : Πουλί των δασών του Αμαζονίου, σύμβολο της αιώνια αγάπης. Ινδιάνικος μύθος αναφέρει πως όταν αρχίζει το τραγούδι, όλα τα πουλιά σιωπούν! *Ουμπίνας : ενεργό ηφαίστειο στο νότιο Περού. *Κέτσουα :Ιθαγενής γλώσσα του Περού, κυρίως των Ίνκας. Η εμφάνισή της χρονολογείται από το 2.600 π.Χ.
Μέρος του κειμένου έχει δημοσιευτεί και στο περιοδικό iporta.gr
Το παραπάνω ποίημα γράφτηκε από τον Κώστα Βάρναλη για ένα μεγάλο λυρικό της γαλλικής λογοτεχνίας, τον ποιητή του 16ου αι. Pierre de Ronsard , "τον πρίγκηπα των ποιητών", όπως τον αποκαλούσε η βασιλική Αυλή, που γεννήθηκε σαν σήμερα, 11 Σεπτέμβρη 1524.
Το έργο του χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια να δημιουργήσει ποίηση στη γαλλική γλώσσα άξια να συναγωνιστεί τους αρχαίους Έλληνες και Λατίνους.
Χάρη στον Ρονσάρ η γαλλική ποίηση απέκτησε μουσικότητα, ευγένεια και λεπτότητα.
Ο Ρονσάρ εισπνέει νέα ζωή, όπου η φύση κατέχει κυρίαρχο ρόλο, το λεξιλόγιο είναι προσεκτικά επιλεγμένο και εκφραστικής δύναμης τέτοιας, ώστε να αποδίδονται πάθος, ευαισθησία, τρυφερότητα...
Μια ποικιλία αναρριχόμενης τριανταφυλλιάς, που οι ειδικοί ονομάζουν "Εδέμ, η πριγκίπισσα των ρόδων", έχει μετονομαστεί με το όνομα του ποιητή "Pierre de Ronsard " - έμπνευση από την πρώτη φράση από το ποίημά του :
"Ωδή στην Κασσάνδρα" : "Mignonne allons voir si la rose"
Είναι το πρώτο ποίημα της συλλογής "Ωδές" και το εμπνεύστηκε όταν έφηβος ακόμα συνάντησε μια όμορφη νεανίδα ονόματι Κασσάνδρα.
Το ποίημα αναφέρεται στη νιότη, που περνά και μαραίνεται όπως το τριαντάφυλλο:
"Μικρούλα, πάμε να δούμε το ανθισμένο ρόδο, που το ξημέρωμα είχε ανοιγμένο στη λάμψη του ήλιου το φόρεμα το πορφυρό.
Άραγε να'χει χάσει στη βραδινή δροσιά
τη βελουδένια και πτυχωτή του φορεσιά
και της μορφής σου το κοκκίνισμα το αβρό; Αλίμονό μου!Δες σε πόσο λίγη ώρα, μικρούλα, ξέθωρα έχουνε πέσει τώρα αλίμονό μου, αλί! τα κάλλη του στο χώμα
Ω, μοχθηρή μητριά κι άκαρδη φύση,
να μην μπορεί τέτοιο λουλούδι να κρατήσει παρά μόνο απ' το χάραμα μέχρι το γιόμα!
Γι' αυτό λοιπόν, μικρούλα μου, αν με πιστεύεις,
τώρα που ακόμη μες στον κόσμο βασιλεύεις
καθώς ακμάζει η πιο χλωρή νεότητά σου,
δρέψε το άνθος της, ανοίξεων τραγούδι,
τα γηρατειά όπως και τούτο το λουλούδι
σκληρά θα μαραζώσουνε την ομορφιά σου.
(Pierre de Ronsard: "Ωδή", "Του Έρωτα και της Αγάπης, μτφ-επιμ. Στρ. Πασχάλης, εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 42)
Ο αναγεννησιακός γάλλος συνθέτης Jehan Chardavoine, θεωρείται ένας από τους πρώτους γνωστούς συντάκτες τραγουδιών. Δημοφιλέστατη είναι η "Συλλογή των πιο όμορφων και εξαιρετικών τραγουδιών με τη μορφή voix de ville". Πρόκειται για συλλογή με κείμενα διαφόρων Γάλλων συγγραφέων και ποιητών με μουσική προσαρμοσμένη στην κύρια μελωδία τους, έτσι ώστε "ο καθένας να μπορεί να την τραγουδήσει σε όποιο μέρος κι αν είναι, τόσο με φωνή όσο και με όργανα". Δημοσιεύθηκε το 1576, είναι η παλαιότερη συλλογή γαλλικών δημοφιλών τραγουδιών που έχουν ποτέ τυπωθεί και περιλαμβάνει 186 τραγούδια βασισμένα σε στροφικά ποιήματα, ανάμεσά τους και την Ωδή: "Mignonne allons voir si la rose" του τιμώμενου σήμερα γάλλου ποιητή, Pierre de Ronsard,το οποίο ακούμε σε μια εξαιρετική εκτέλεση:
Jehan Chardavoine: "Mignonne, Allons Voir Si La Rose", Pierre de Ronsard
Το συγκεκριμένο ποίημα του Pierre de Ronsard ντύνει με μια κομψή κι ευγενική μελωδία της νεότητάς του ο Ρίχαρντ Βάγκνερ. Πρόκειται για ληντ, με το οποίο ο γερμανός συνθέτης των επικών μελοδραμάτων καταφέρνει να δηλώσει το τεράστιο ταλέντο του και στην απεικόνιση του συναισθήματοςμε μόνους συμμάχους πιάνο και φωνή. Μελοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της παραμονής του Βάγκνερ στο Παρίσι τη διετία 1839-1841, όπου ο νεαρός συνθέτης αναζητούσε φήμη και καταξίωση στα κοσμικά σαλόνια της γαλλικής κοινωνίας, κατά τα πρότυπα του Σούμπερτ και των λήντερ του.
Wagner: "Mignonne". Ερμηνεύει η Nathalie Stutzmann:
To 1894 η γαλλίδα Cécile Chaminade εμπνέεται μια ιδιαίτερα εκλεπτυσμένου ύφους σύνθεση βασισμένη στο κείμενο του συμπατριώτη της, Pierre de Ronsard. Να θυμίσουμε πως η Chaminade θεωρείται από τις σπουδαιότερες γαλλίδες συνθέτριες και πιανίστες. Το ταλέντο της εντυπωσίασε τον Georges Bizet ενώ ο Ambroise Thomas δήλωσε γι' αυτήν πως "δεν είναι μια γυναίκα που συνθέτει, αλλά ένας συνθέτης που είναι γυναίκα". Είναι η πρώτη γυναίκα συνθέτιδα που τιμήθηκε με το μετάλλιο της Λεγεώνας της Τιμής.
Τη σύνθεσή της σε ποίηση του τιμώμενου σήμερα, Pierre de Ronsard, θα ακούσουμε από τον αγαπημένο κοντρατενόρο, Philippe Jaroussky.
Cécile Chaminade - Pierre de Ronsard: "Mignonne" / Philippe Jaroussky:
O Caruso στο ρόλο του Lionell από την όπερα "Μάρθα" του F.Flotow
Γεννήθηκετο 1873. Υπήρξε ο δημοφιλέστερος τενόρος στην ιστορία του λυρικού θεάτρου στις δυο πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Τον είπαν "θρύλο", τον είπαν "γίγαντα"!
Από τα φετίχ του, ήταν τα φιλέτα αντζούγιας, που τα κρεμούσε στο λαιμό του σαν φυλαχτό για να προστατεύει τη φωνή του, καθότι αθεράπευτα προληπτικός!
Αυτοδημιούργητος, χωρίς διασυνδέσεις και "μεγάλες" γνωριμίες, στηριζόμενος μόνο στο ταλέντο του κατάφερε από φτωχόπαιδο στη Νάπολη, που για να επιβιώσει έκανε τον "τραγουδιστή του δρόμου", να γίνει ο διασημότερος οξύφωνος της εποχής του!
Ο Καρούζο είναι αυτός, που αγόρασε καινούργια παπούτσια στα δεκαοχτώ του με το χρηματικό έπαθλο από διαγωνισμό τραγουδιού, κατάφερε να αποκτήσει απαράμιλλη δόξα και χρήματα, τόσα, που ανέθεσε στο Tiffany να φτιάξει ένα ολόχρυσο μετάλλιο 24 καρατίων με το προφίλ του στη μια πλευρά και στην άλλη τη μούσα Ευτέρπη με την άρπα της, προστάτιδα της Μουσικής!
Κάποιος, μπορεί να σκεφτεί πράξη ματαιοδοξίας...Ίσως... 'Ομως το ίδιο μετάλλιο το έκανε δώρο στον ιμπρεσσάριό του για να του εκφράσει την τεράστια ευγνωμοσύνη του για τις υπέρογκα αμειβόμενες παραστάσεις στη Μετροπόλιταν Όπερα!
Πλούσια, ώριμη φωνή!Μια φωνή που ανέσυρε τη Ναπολιτάνικη φλόγα και σπιρτάδα!
Καρριέρα, δόξα και φήμη! Αν και κάποτε διαταράχθηκε η αγάπη και η λατρεία , που του έδειχνε το κοινό, όταν κατηγορήθηκε πως τσίμπησε τα οπίσθια μια παντρεμένης κυρίας!
Ήπιος σαν χαρακτήρας, πράος, σχεδόν άνευρος, τόσο, που στο μεγάλο σεισμό του Σαν Φραντσίσκο το 1906 δείπνησε μετά το συμβάν ατάραχος, γλείφοντας το πιάτο του και αφήνοντας στο σερβιτόρο γερό φιλοδώρημα!!!
Λάτρης του στυλ και της άψογης εμφάνισης, πάντα κόντρα ξυρισμένος με το μεσάτο κοστούμι του, το ασορτί μαντηλάκι στο πέτο, το περίτεχνο μπαστούνι του και το χαρακτηριστικό καβουράκι!
Με το ωραίο φύλλο τα πήγαινε περίφημα, αν και δεν ήταν εξαιρετικά εμφανίσιμος, ιδιαίτερα στις νυμφευμένες αιθέριες υπάρξεις!
Και πώς να γινόταν το αντίθετο, φίλοι μου; Μάλλον είχε τον τρόπο του... Μην ξεχνάμε και το "τσίμπημα στα οπίσθια", που είχε προηγηθεί κάποια χρόνια νωρίτερα!
Δέκα χρόνια σχέση και δυο γιοί με την κατά μια δεκαετία μεγαλύτερή του σοπράνο Anta Giachetti, που για χάρη του παράτησε τον βιομήχανο σύζυγό της!
Δεν παντρεύτηκαν ποτέ!
Αντίθετα στα σκαλιά της εκκλησίας ανέβηκε με μια 25χρονη, με την οποία απέκτησε μια κόρη και μαζί της έμεινε ως το τέλος της ζωής του.
Το χόμπυ, που είχε από μικρός να συλλέγει γραμματόσημα και κέρματα το συνέχισε και μεγάλος.
Επίσης του άρεσε να ζωγραφίζει και να φτιάχνει καρικατούρες των φίλων, των συναδέλφων του, ακόμα και δικές του.
Στη διπλανές εικόνες ο Καρούζο, στο ρόλο του Δον Χοσέ στην Κάρμεν του Μπιζέ. (Σκίτσο, που έκανε ο ίδιος)
Enrico Caruso's caricature as Don José in "Carmen" από: artsandcultute
Θα τον απολαύσουμε σ'αυτό το ρόλο και στην εκπληκτική άρια: "La Fleur Que Tu M’avais Jetée - Το άνθος που μου πέταξες", γνωστή και ως: "Το Τραγούδι του Άνθους".
Ακούγεται στη 2η πράξη, ακριβώς μετά τον εξωτικό χορό της Κάρμεν, με τον οποίο η τσιγγάνα σαγηνεύει για μια ακόμη φορά το Δον Χοσέ. Την έκσταση που έχουν προκαλέσει οι χορευτικές φιγούρες της τσιγγάνας στον ερωτοχτυπημένο νέο, διακόπτει το σάλπισμα από το στρατώνα. Το καθήκον καλεί τον Δον Χοσέ...Πρέπει να φύγει. Εκείνη, χλευάζει τη στάση του και τον περιγελά. Ο ευαίσθητος Χοσέ τής δείχνει το μαραμένο λουλούδι που τού είχε πετάξει στην πλατεία. Τής εκμηστυρρεύεται πως ήταν εκείνο που τον εμψύχωνε τις δύσκολες στιγμές του εγκλεισμού του στη φυλακή. Απ' αυτό αντλούσε δύναμη κι απαντοχή... Πρόκειται για άρια έντονης ευαισθησίας και ποιητικότητας, ερμηνευμένη από τον αγνό ηρωά της, αντίθετα από όλες τις υπόλοιπες της όπερας, που ναι μεν είναι σπάνιας εκφραστικής έντασης, όμως πρωτεύει το ρεαλιστικό στοιχείο...
Bizet: "Carmen-La Fleur Que Tu M’avais Jetée", Enrico Caruso:
Ήταν επιλογή πολλών συνθετών για να υποδειθεί ρόλους σε πρωτοεμφανιζόμενα έργα τους!Ιδιαίτερα τον αγαπούσε και τον θαύμαζε ο ιταλός Francesco Cilea, που του ανέθεσε πρωταγωνιστικούς ρόλους σε δυο πρεμιέρες μελοδραμάτων του : την "Αrlesiana" και την "Adriana Lecouvreur".
Η δεύτερη έκανε πρεμιέρα στο Μιλάνο το 1902.Λίγες βδομάδες μετά, ο μεγάλος τενόρος ηχογράφησε την άρια "No, piú nobile". Στο πιάνο τον συνοδεύει ο συνθέτης Cilea.Μια ηχογράφηση, ΙΣΤΟΡΙΚΗ!!
Στο ρόλο του Canio
Από τους πιο διάσημους ρόλους του ήταν ρόλος του Canio στους "Παλιάτσους" του Λεονκαβάλο.
Ο Καρούζο ήταν ο πρώτος σταρ στην ιστορία ηχογραφήσεων, τις οποίες ξεκίνησε το 1902.
Από τις εγγραφές του, που άφησαν εποχή, η άρια "Vesti Le gubba" από τους "Παλιάτσους". Δίσκος, που πούλησε 1.000.000 αντίτυπα, νούμερο υπερβολικότατο για κείνη την περίοδο!
"Βάλε το κοστούμι"! Ισως η πιο συγκινητική άρια στο οπερατικό ρεπερτόριο!
Τραγουδιέται, όταν ο Canio ανακαλύπτει την απιστία της γυναίκας του, αλλά παρ 'όλα αυτά θα πρέπει να προετοιμαστεί για την απόδοσή του ως κλόουν, επειδή "η παράσταση αρχίζει"!
Ο πόνος του αποτυπώνεται βαθιά στην άρια αυτή, που εξηγεί έντονα την έννοια της "τραγικότητας ενός παλιάτσου"..., που χαμογελά εξωτερικά αλλά η ψυχή κλαίει γοερά!
"Vesti la giubba e la faccia infarina.
La gente paga, e rider vuole qua...
[...]
Tramuta in lazzi lo spasmo ed il pianto..."
"Βάλε το κοστούμι!
Οι άνθρωποι πληρώνουν, και θέλουν να γελούν.
Μετατρέπεται σ' αστείo, το δάκρυ κι ο λυγμός..."
Αγαπούσε το καλό φαγητό και τα βαριά τσιγάρα.
Κάπνιζε εξήντα τσιγάρα την ημέρα! Κάτι, που τα τελευταία χρόνια της ζωής του επιδείνωσε το ήδη επιβαρυμένο αναπνευστικό του.
Πέθανε το 1921 σε ηλικία 48 ετών από βρογχοπνευμονία, σαν σήμερα 2 Αυγούστου στη Νάπολη.
Ο τραγουδοποιός Λούτσιο Ντάλα αφιερώνει τη σύνθεσή του , που έχει τίτλο το όνομά του στον αείμνηστο τενόρο-γίγαντα της ιταλικής όπερας, "Καρούσο"!
Το τραγούδι, με έντονο λυρισμό, εκφράζει πόνο και μελαγχολία για απραγματοποίητες επιθυμίες, ίσως για να ταυτιστεί και να αποδώσει τη σκληρή ζωή του μεγάλου τενόρου... Στο ρεφραίν, το ρομαντικό "σ'αγαπώ", αόριστο ως προς τον αποδέκτη, αφού δεν καθορίζεται αν ο μουσικός αναφέρεται στη γυναίκα ή την κόρη του.
Στο βίντεο βλέπουμε τρία μεγαθήρια επί σκηνής! Δύο ορατοί και ένας αόρατος. Αείμνηστος Παβαρότι, Λούτσιο Ντάλα και ο μύθος-ερέθισμα γι'αυτό το τραγούδι Ενρίκο Καρούσο.
Υπέροχη αφιερωματική δημοσίευση στον Καρούζο, που η φωνή του διασχίζει τον αέρα και φθάνει διθυραμβικά μέσα μας, να τη συνταράζει σε όλες της τις πτυχές! Είχε όμορφες παραξενιές, συγχωρεμένες, πλην των 60 τσιγάρων! Ευχαριστούμε, Ελπίδα, και για τούτη τη μουσική ευωχία, στην οποία προσκλήθηκαν τρεις αθάνατοι!! Reply
Θυμάμαι έβρεχε καταρρακτωδώς... Είχα πολλές σακούλες στα χέρια με ψώνια από τη Βρετανική πρωτεύουσα και χρειαζόμουν επειγόντως μια καρέκλα και μια ζεστή σοκολάτα! Χώθηκα στα Harrods κι αφήνοντας γι' αργότερα την εξερεύνησή τους ανέβηκα στο δεύτερο όροφο, στην καφετέρια. Παρήγγειλα από τον κατάλογό τους ένα ρόφημα με το όνομα "Lady Godiva special"! Πάντα στα μέρη που επισκέπτομαι, ως λάτρης των καφεϊδών, μ'αρέσει να δοκιμάζω νέες γεύσεις, νέα αρώματα...
Γκόντιβα ήταν και το όνομα του χώρου... Η γκαρσόνα πλησίασε και άφησε στο τραπέζι μου ένα πορσελάνινο φλυτζάνι, που ήταν πολύ του γούστου μου... Λευκό, βασιλικό στη λιτότητά του με χρυσά χείλη! Το πλησίασα στη μύτη... Πρώτα η ικανοποίηση της όσφρησης και μετά της γεύσης...Συμφωνείτε; Άρωμα διακριτικό, αλλά σαγηνευτικό...Λεπτή υφή και γεύση μεθυστική...όπως η αύρα της κυρίας που έδωσε στη σοκολάτα το όνομά της!
Η Λαίδη Γκόντιβα ή Γκοντάιβα ήταν μια πανέμορφη λαίδη στο Κόβεντρυ της Βρετανίας. Βαριά στενοχωρημένη από την δυσβάσταχτη φορολογία που είχε επιβληθεί στους υπηκόους, παρακάλεσε τον κόμη σύζυγό της να κάνει κάτι ώστε να απαλλαγούν από τον οικονομικό βραχνά. Εκείνος για να την αποφύγει, τής υποσχέθηκε πως θα ικανοποιούσε το αίτημά της μονάχα αν έβγαινε γυμνή καβάλα στ' άλογό της στους δρόμους του Κόβεντρυ!
Πράγματι η τολμηρή και θαρραλέα Γκόντιβα το επόμενο πρωί έπραξε ό,τι τής είχε ζητηθεί! Εμφανίστηκε γυμνή και έφιππη! Ο κόμης δεν πίστευε στα μάτια του!!! Ίσα, που πρόλαβε να προστάξει μη βγει κανείς από το σπίτι του εκείνη την ημέρα και μολύνει με το ηδονικό του βλέμμα το ασπροβέλουδο κορμί της νέας κι όμορφης γυναίκας, που μόνο τα μακριά, κατάξανθα μαλλιά της έκρυβαν τα επίμαχα σημεία του ζουμερού της κορμιού!...
Μόνο ένας πονηρούλης ράφτης, λέει ο θρύλος, παράκουσε το πρόσταγμά του και κρυφοκοίταξε τα κάλλη της! Ήταν ο Πήπινγκ Τομ, που τ'όνομά του από τότε θεωρείται συνώνυμο του οφθαλμοπόρνου ή "ματάκια", όπως λέει κι ο λαός! Τιμωρήθηκε βέβαια γι'αυτή του την πράξη με τύφλωση από το κόμη σύζυγο της Γκόντιβα, η οποία όμως είχε πετύχει το σκοπό της και με τη γενναία πράξη της είχε απαλλάξει τους υπηκόους της από τη βαριά φορολογία!
Το γεγονός, που γιορτάζεται κάθε χρόνο στο Κόβεντρυ στις 31 Μαΐου, την τελευταία μέρα του ανοιξιάτικου μήνα, φυσικά δεν αφήνει ασυγκίνητη τη μουσική τέχνη !
Η έφιππη, γυμνή λαίδη δίνει έμπνευση στον Πιέτρο Μασκάνι, που γράφει την περίφημη τρίπρακτη όπερά του: "Ιζαμπώ", εμπνεόμενος από την αυτοθυσία της ευγενικής ψυχής της λαίδης...δίνοντας διαφορετικά ονόματα και ρόλους.
Tην τολμηρή λαίδη και το θρύλο της γνώρισε ο συνθέτης όταν διάβασε το ποίημα του άγγλου Άλφρεντ Τέννυσον: ""Godiva".
Άλλη μια όπερα του Μασκάνι, όπου αναδεικνύεται το τεράστιο ταλέντο του βεριστή συνθέτη, με τις υπέροχες μελωδίες να ξεδιπλώνονται αβίαστα φανερώνοντας το μεγάλο χάρισμά του στη σύνθεση!
Γοητευτικά μοτίβα, άριες φλογερές, όλο ορμή, μια περιπέτεια όχι μόνο από άποψη μελωδική μα και αρμονική, με αποκορύφωμα, όπως και στην Καβαλλερία Ρουστικάνα, το αριστουργηματικό ιντερμέτζο!
Παρότι βεριστής, ο Μασκάνι δεν αφήνει έξω τα ρομαντικά στοιχεία, καθώς υπάρχουν στιγμές όπου η προσέγγισή του γίνεται τρυφερή, με μια γλύκα αγωνίας, διαχέοντας συγκίνηση, κάνοντας αισθητά την απόγνωση και το βασάνισμα της ψυχής, όταν η Ιζαμπώ συνειδητοποιεί πως δεν προστάτεψε αρκετά τον αγαπημένο της Φόλκο(αντίστοιχο Πήπινγκ Τομ, όχι όμως ηδονοβλεψία, αλλά οραματιστή) τον οποίο ερωτεύτηκε μετά τη σύλληψή του... Σε εκτέλεση από την Marcella Pobbe, μια μεγάλη σοπράνο, σύγχρονη της Κάλλας και της Τεμπάλντι:
"Venne una vecchierella alla mia corte"
H "Ιζαμπώ" αποτελεί ένα μικρό αριστούργημα συμβολισμού και αισθητισμού!Ο Μασκάνι στήνει μια υπέροχη παραμυθοϊστορία! Απομακρύνεται από τις παραδοσιακές πτυχές της οπερατικής μορφής που είχε χρησιμοποιήσει σε προηγούμενες όπερές του και γράφει σε ένα πολύ πιο ελεύθερο στυλ. Η μουσική μπορεί να είναι επιβλητική, μα συγχρόνως είναι λεπτή και εύθραυστη, σαρωτικά μαγική!
Το 1966 το δίδυμο Peter and Gordon ηχογραφούν το ομώνυμο τραγούδι, που αν και από το δήμαρχο του Κόβεντρυ θεωρήθηκε προσβλητικό, εν τούτοις έφτασε το νούμερο 1 στις προτιμήσεις του κοινού.
"Lady Godiva": Peter & Gordon:
Δοθείσης δε, της ευκαιρίας η βέλγικη σοκολατοβιομηχανία δημιούργησε ρόφημα και σοκολατάκια με ένα τόσο ξεχωριστή και φίνα γεύση, απόλυτα ταιριαστά με τη λεπτότητα της γοητευτικής Γκοντάιβα...
Από τότε που έμαθα την ιστορία της λαίδης, κάθε φορά, που θα βρεθώ στα Harrods ή στο αεροδρόμιο του Χήθροου λιμπίζομαι και μπαίνω στον πειρασμό της αγοράς ενός κουτιού από τα λιγωτικά και τερψιλαρύγγια γλυκάκια...καθότι βρίσκω ωραίο το παράδειγμά της λαίδης!!!... Δείχνει τη θυσία της εξουσίας, για το καλό του πολίτη...
Πεντακόσια εξήντα ένα χρόνια συμπληρώνονται από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης στις 29 Μαΐου του 1453, ημερομηνία η οποία σήμαινε και τη διάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, από τους Οθωμανούς. Οι πικρές αναμνήσεις από το πάρσιμο της Πόλης, οι πόθοι και οι ελπίδες για λευτεριά εκφράστηκαν από τους Έλληνες με θρύλους, διηγήσεις, παραμύθια, τραγούδια...
Η Ζωοδόχος πηγή είναι ένα μοναστήρι έξω από την Πόλη, που χτίστηκε από τον Ιουστινιανό με υλικά που περίσσεψαν από την Αγιά Σοφιά, μετά από ένα όραμα που είδε, κατά τη διαρκεια κυνηγιού στην περιοχή, που έχει πολύ πράσινο, νερά και δένδρα. Στο όραμα είδε πλήθος λαού μπροστά σε μια πηγή. "Είναι η πηγή των θαυμάτων", του είπαν!
Μέχρι σήμερα υπάρχει μαρμαρόκτιστη πηγή, το νερό της οποίας θεωρείται αγιασμένο. Η μονή ονομάζεται και Μπαλουκλί από την τουρκική λέξη "balık" =ψάρι.
Ο θρύλος λέει πως όταν έπαιρναν οι Τούρκοι την Πόλη, ένας καλόγερος στη μονή αυτή τηγάνιζε ψάρια στο τηγάνι. Τα είχε τηγανίσει από τη μία μεριά κι όταν ήταν να τα γυρίσει από την άλλη, έρχεται ένας και του λέει πως πήραν οι Τούρκοι την Πόλη.
-Θα το πιστέψω αυτό, λέει ο καλόγερος, αν τα τηγανισμένα ψάρια ζωντανέψουν. Και τότε τα ψάρια πήδησαν από το τηγάνι ζωντανά κι έπεσαν στη διπλανή λιμνούλα. Κι είναι έως σήμερα τα ζωντανεμένα εκείνα ψάρια στο Μπαλουκλί, και θα φαίνονται μισοτηγανισμένα, ως να έρθει η ώρα να γίνει πάλι η Πόλη ελληνική.
Ο θρύλος περιγράφεται όμορφα στο ποίημα του Γ. Βιζυηνού:
"Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη.
Σαράντα μέρες έκαμεν ο 'γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη.
Απ' τες σαράντα κι ύστερα, πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι.
–Αν μας φυλάγ' η Παναγιά καθώς μας'ε φυλάγει,
την Πόλη ποιος θα πάρη;
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό, τρία ψαράκια πιάνει,
–Θεός να τα βλογήση!
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ' αργυρό τηγάνι,
για να τα τηγανίση.
Τα τηγανίζ' από την μια, και πά' να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος.
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση,
και τάχασεν ο γέρος!
–Μην τηγανίζης, γέροντα, και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη!
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν πάρει,
μας κόβουν το κεφάλι!
–Στην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού ποδάρια!
Με φαίνεται σαν ψεύμα!
Μ' αν είν' αλήθεια το κακό, να σηκωθούν τα ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα!
Ακόμ' ο λόγος βάσταγε, τα ψάρι' απ' το τηγάνι,
την μια μεριά ψημένα,
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την λεκάνη,
γερά, ζωντανεμένα.
Ακόμ' ώς τώρα πλέουνε, κόκκιν' από το μέρος,
όπου τα είχε ψήσει.
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν' αναστηθή κι ο γέρος
να τ' αποτηγανίση".
Ο θρύλος αποτυπώνεται και στο παραδοσιακό τραγούδι της Θράκης όπου παρουσιάζονται τα δύο σύμβολα του Ελληνισμού, ο Μέγας Αλέξανδρος, και ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος να μην πιστεύουν ότι είναι δυνατόν να παρθεί η Πόλις.
Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα η Δόμνα Σαμίου ηχογράφησε και κατέγραψε δημοτικά τραγούδια που έφτασαν ως τις μέρες μας με την προφορική παράδοση, όπως αυτό, που θα σας παραθέσω. Τα διέσωσε αλλά και τα διέδωσε, δίνοντάς τους ξανά την θέση που είχαν στην καθημερινή ζωή των Ελλήνων.
"Aλέξαντρος, μπρ' αμάν αμάν, Aλέξαντρος κι ο βασιλιάς
Aλέξης αντρειωμένος - κι ο μικρο-Kωσταντίνος
μαζ' έτρουγαν, μαζί έπιναν, μαζί χαροκοπιούνταν.
Kει πό 'τρουγαν κει 'πόπιναν και κει π' χαροκοπιούνταν
λαλιά τ'ς ήρθι 'πού του Θιό, λαλιά 'πού τα ουράνια.
- Θα πάρει Tούρκος το ψωμί, θα σέβ' και μες στην Πόλη.
- 'Nτα βγουν τα ψάρια 'π' του νταβά
κι ο πέτ'νος 'πού το ντέντζιρ'
Θα πάρει ο Tούρκος το ψωμί, θα σέβ' και μες στην Πόλη.
Bγήκαν τα ψάρια 'π' του νταβά
κι ο πέτ'νος 'πού το ντέντζιρ'
πήρε κι ο Tούρκος το ψωμί, σέβηκι μες στην Πόλη"
"Αλεξανδρος κι ο Βασιλιάς", παραδοσιακό Θράκης - Δ.Σαμίου
Αν και μικρό, το νησί των Ψαρών είχε σπουδαία θαλασσινή παράδοση και αποτελούσε μεγάλη ναυτική δύναμη της Ελλάδας. Επειδή δημιουργούσε πολλά προβλήματα στον τουρκικό στόλο, δόθηκε εντολή από το σουλτάνο να το καταστρέψουν.
Το φρικαστικό γεγονός της σφαγής των Ψαριανών από τον τουρκικό στρατό έγινε 5 Ιουλίου1824. Οι ντόπιοι αντιστάθηκαν σθεναρά ,όμως δεν άντεξαν μέχρι το τέλος.Η καταστροφή και η σφαγή, που ακολούθησε υπήρξε τρομερή. Οι μισοί και πλέον κάτοικοι του νησιού θανατώθηκαν ή πουλήθηκαν ως σκλάβοι.
Την εικόνα της καταστροφής δίνει με τον πιο παραστατικό τρόπο ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός :
"Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη
περπατώντας η Δόξα μονάχη,
μελετά τα λαμπρά παλικάρια
και στην κόμη στεφάνι φορεί
γινωμένο από λίγα χορτάρια
που ’χαν μείνει στην έρημη γη".
To ποίημα του Σολωμού είναι εκείνο, που ενέπνευσε το ζωγράφο μας Νικόλαο Γύζη να φιλοτεχνήσει το αριστούργημά του "Η Δόξα των Ψαρών", ένα έργο που διακρίνεται για τον ιδεαλισμό του και το υψηλό φρόνημα που ενσαρκώνει. Σολωμός και Γύζης συμπορεύονται στην έκφραση του ιδεώδους της αθάνατης δόξας! Το ποίημα μαζί με στίχους από διάφορα δημοτικά τραγούδια είχε αντιγράψει ο Γύζης στο τετράδιο των σχεδίων του προκειμένου να τα μετατρέψει σε ζωγραφικές απεικονίσεις.
"Η Δόξα παριστάνεται να έρχεται από το βάθος, σχεδόν μετωπικά προς τον θεατή, και μοιάζει να προσγειώνεται μόλις αυτή τη στιγμή, πίσω της, μία δέσμη φωτός, στα δεξιά και μία αχνή ακτίνα αριστερά, σημάδια μιας συμβολικής ανατολής, αιχμαλωτίζουν το βλέμμα του θεατή πάνω από τον αριστερό ώμο της Δόξας, που περπατά μονάχη στην ολόμαυρη ράχη των Ψαρών", αναφέρει ο Μαρίνος Καλλιγάς στο βιβλίο του "Νικόλαος Γύζης".
Αιθέρια μορφή, αγέρωχη με αρχαγγελική παρουσία, που προχωρεί με σταθερό βήμα, αυστηρή, μοναχή, με περισυλλογή. Φαντάζει σαν κούρος που αναστήθηκε από την ολόμαυρη ράχη των Ψαρών, για να καταγράψει, όπως αναφέρει ο ίδιος ο ζωγράφος τον ηρωισμό και τη θυσία. Η "Δόξα" κυριαρχεί στο σκηνικό σα γυναικεία μορφή, φτερωτή σαν "Νίκη", που τρέχει τις ράχες και τις βουνοκορφές, να απαθανατίσει με τη γραφίδα της τα ονόματα των λαμπρών παλικαριών. Στο διάβα της τρέμει η γη και ανεμίζουν τα μακριά αραχνοΰφαντα και αρχαιοπρεπή πέπλα της σαν φτερά γρηγορόφτερου αγγέλου στον αιγαιοπελαγίτικο αέρα, με το δεξί χέρι υψωμένο σαν σε προσταγή, δείχνει με τον δείκτη της τον στέφανο της κεφαλής, σύμβολο αρχέγονο της θυσίας, έπαθλο των αγωνιστών και των ηρώων, το τίμημα της ελευθερίας και της αθάνατης δόξας. Γύρω της το ξερό τοπίο, το χώμα κείτεται στα πόδια της μαύρο και σκοτεινό. Ο ανταριασμένος ουρανός με τις φωτεινές του ώχρες δημιουργεί ένα υποβλητικό , τρομακτικό, αποκαλυπτικό σκηνικό, που σοκάρει τον θεατή, τον φοβίζει. Ο Γύζης με το έργο αυτό ενσαρκώσει την ιδέα της δόξας και την αναγάγει σ’ ένα διαχρονικό συμβολισμό! Ένα έργο τέχνης μέσα από το οποίο επιδιώκει να αναπτερώσει την ιδέα της αναγεννώμενης Ελλάδας!
Το ποίημα του Σολωμού θα εμπνεύσει την ομώνυμη σύνθεση για τετράφωνη χορωδία και πιάνο στον Raffaele Parisini.
Επίσης το 1949 από το Σολωμικό ποίημα θα εμπνευστεί και ο πρωτεργάτης της Εθνικής μας Σχολής, Μανώλης Καλομοίρης την συντομότατης διάρκειας ελεγειακή σύνθεσή του για αφηγητή και ορχήστρα, "Η καταστροφή των Ψαρών".
Καλομοίρης: "Τhe Destruction of Psara" Αφηγητής: Ν.Τσακίρογλου
Αισθητική Αγωγή Γυμνασίου, "Νικόλαος Γύζης"-Μ. Καλλιγά, "Οι μεγαλοι Έλληνες ζωγράφοι"-εκδ.Πινακοθήκη Νέου Ελληνισμού.
Πεντάμορφη η κόρη του Θράκα βασιλιά, σκέφτηκα... Έτσι κι αυτή, σαν άνθος σπάνιο, θα' στεκε καμαρωτή να λιμπίζονται όλοι τα κάλλη και τις χάρες της! Ήταν η Φυλλίς, η ροδομάγουλη, σεμνή κοπέλα, όμοιά της δε γέννησε καμιά η γη της Θράκης! Τ' άνθια της ευγενή κι ευαίσθητα! Σαν τ'άνθια της μυγδαλίτσας κάτω απ' το μπαλκόνι μου, που εδώ και μερικές μέρες άνοιξαν τα ματάκια τους να δούνε το χειμωνιάτικο ήλιο! Είναι λευκή, πλουμιστή και τη χαζεύω κάθε φορά,που με φέρνουν εδώ τα βήματά μου...
"Ετίναξε την ανθισμένη μυγδαλιά
με τα χεράκια της..."
Μ' άσπρες κορδέλες κρεμασμένο στο μπράτσο συνοδεύει το τραγούδι του κανταδόρου μια γλυκόλαλη κιθάρα...
Τ' ωραίο παλικάρι σταμάτησε με το καράβι του να ξαποστάσει γυρνώντας στην πατρίδα του μετά την κατάληψη της Τροίας... Σπλάχνο του Θησέα, ο Δημοφώντας, νιος κι αυτός όμορφος και λεβέντης. Σκίρτησαν οι καρδιές, πέταξαν σπίθες οι ματιές κι οι φλόγες άναψαν! Τα συναισθήματα των δυο νέων βαθιά. Ο έρωτάς τους, κεραυνός, που καίει τα σωθικά ... Η ευχή του πατέρα ευλογεί την ένωσή τους και το πέπλο του γάμου αγκαλιάζει κεφαλή και πλάτη της όμορφης Φυλλίδας.
"κι εγέμισ’ από άνθη η πλάτη
η αγκαλιά και τα μαλλάκια της."...
σιγομουρμουρίζει ερωτόλογα η κιθαρίτσα...
"Phyllis": Louise Jopling
Όρκοι για αιώνια, παντοτινή αγάπη... Μα η Αθήνα, πλανεύτρα πόλη, τη νοσταλγία ξυπνά στου νέου την ψυχή! Δίνει υπόσχεση πως πίσω θα γυρίσει σύντομα...
Μα ο καιρός περνά και κείνη μαραζώνει περιμένοντας... Κι οι Ολύμπιοι θεοί τη συμπονούν ..και σ' όμορφο δέντρο τη μεταμορφώνουν για ν'αντέξει πιότερο το χρόνο της προσμονής...
"Phyllis and Demophoön" Edward Burne-Jones
Η αγάπη της δεν πεθαίνει και σαν δέντρο η πεντάμορφη Φυλλίδα γίνεται η ελπίδα...
Πέρασαν χρόνοι και καιροί πολλοί κι ένα δέντρο ξερόφυλλο στη μέση του παγωμένου της Θράκης τοπίο αντίκρισε ο Δημοφώντας όταν επέστρεψε μια κρύα χειμωνιάτικη μέρα!
Απελπισμένος, γεμάτος ενοχές και τύψεις αγκαλιάζει τον κορμό της και τότε εκείνη πλημμύρισε ανθούς μέσα στο καταχείμωνο!!!!!!!
"Αχ, σαν την είδα χιονισμένη την τρελή
γλυκά τη φίλησα...",
συνεχίζει ο ρομαντικός ποιητής...
που γράφει τους στίχους όταν απ' το παράθυρό του ένα χειμωνιάτικο πρωί βλέπει σε μια Πλακιώτικη αυλή τ' άνθη της μυγδαλιάς να ραίνουν ώμους, κεφαλή και μπράτσα της νεαρής ξαδέρφης του...
Ο μύθος κάνει την αμυγδαλιά, σύμβολο ! Σύμβολο της ελπίδας, δείχνοντας πως η αγάπη ούτε απ' το θάνατο νικιέται και ο Γεώργιος Δροσίνης της δίνει την αθανασία βάζοντάς τη στο στόμα του κάθε ερωτευμένου!!!
Το ποίημά του, τρυφερός ύμνος στην αγάπη κι η μυγδαλίτσα με τα άνθη της παραμένει να θυμίζει μια εποχή ρομαντική και αθώα που οι παππούδες κι οι γιαγιάδες νοσταλγικά περιγράφουν.
Η ξαδέρφη του Δροσίνη, μια νεαρή Αρσακειάδα, ένα γλυκό, φρέσκο κοριτσόπουλο δίνει την έμπνευση κι ο ποιητικός οίστρος ανεβαίνει στον τροχό και γυρίζει, πλάθει εικόνες απλές, συναισθήματα αγνά...
Κι ο Τζώρτζης ο Κωστής, ο ράφτης, αφήνει την κλωστή και το βελόνι και χτίζει μελώδημα αθάνατο... Δεν φιλοδοξεί δάφνες συνθέτη. Είναι του Δροσίνη ο λόγος που κάνει τη μελωδία να ρέει αβίαστα απ' τα γρατζουνίσματα στο κιθαρόνι. Κι οι φίλοι του, νεαρά φανταράκια, που μαζί φυλάνε σκοπιά κρατάνε σεκόντο στο τραγουδάκι που έχει σκαρώσει.
Κι έτσι διαδίδεται απ' άκρη σ' άκρη η ιστορία της καμαρωτής μυγδαλίτσας και της γλυκιάς κόρης, της λουσμένης στα μυγδαλολούλουδα... Γίνεται ερωτοτράγουδο, καντάδα για κάθε ερωτοχτυπημένο στο παραθύρι της ωραίας δεσποσύνης, που του΄ χει κλέψει την καρδιά!
"Τρελή, σαν θες να φέρεις στα μαλλιά σου το χιονιά
τι τόσο βιάζεσαι;..."
Η στράτα της ζωής της έμορφης ξαδέρφης τερματίζει το 1960,όταν στα χρόνια έχει περάσει τον αιώνα κι έτσι καταφέρνει να γίνει γριούλα με χιόνια στα μαλλιά! Η αγάπη, που σε ένα παραμύθι ξήλωσε κάποτε μ' ενοχές και τύψεις ο Δημοφώντας ,...έραψε κάποιος ράφτης απ' το Άργος, με το μελώδημά του !
Ήτανε στα 1885 που με μεταξοκλωστές το φυλλοκάρδι ενός νέου ρομαντικού ποιητή κεντά τον ύμνο στην αθάνατη, αγνή αγάπη! Καταμεσίς μιας παγερής εποχής, μια αυλή στα σοκάκια της Πλάκας ασβεστώνεται και τα νιάτα μιας σεμνής, μακρυμαλλούσας Αρσακειάδας κάνουν μια "Ανθισμένη Αμυγδαλιά", αθάνατη!!!
"...τότε θα θυμάσαι τα παλιά
τα παιχνιδάκια σου
σκυφτή γριούλα με τα κάτασπρα μαλλιά
και τα γυαλάκια σου."
Το κείμενο έχει δημοσιευτεί παλιότερα στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr
Hara Nastou
