"Καμπάνες": Πόε-Ραχμάνινοφ

 

(Για τα γενέθλια του αμφιλεγόμενου συγγραφέα-ποιητή
Εντγκαρ Αλαν Πόε σαν σήμερα 19 Γενάρη  1809)

Σκοτεινός, μυστηριώδης καλλιτέχνης και με διάχυτη τη χαρακτηριστική μεταφυσική ατμόσφαιρα στα ποιήματά του...

Οι "ΚΑΜΠΑΝΕΣ" του ενέπνευσαν στον Ραχμάνινοφ την ομώνυμη χορωδιακή συμφωνία για σοπράνο, τενόρο, βαρύτονο, χορωδία και ορχήστρα, αποτελούμενο από 4 μέρη, όσα και τα μέρη του ποιήματος, που αντιπροσωπεύουν τέσσερις πτυχές της ζωής: γέννηση, γάμο, τρόμο και θάνατο.

Χειρόγραφες σελίδες από τις "Καμπάνες" του Πόε

Θα σας καλησπερίσω με το 1ο, όπου υμνείται η γέννηση της ζωής.

"Άκου τα έλκηθρα με τα κουδουνάκια, 
τ΄ ασημένια κουδουνάκια!
Σαν τι κόσμους πασίχαρους δε λένε οι μελωδίες τους!
Πώς χτυπάν, χτυπάν, χτυπάν,
μέσ’ τον παγωμένον αέρα της νυκτός!
Ενώ τ΄ άστρα πασπαλίζουν
όλο τον ουρανό και λες σπιθοβολούν
από κρυστάλλινες χαρές,
κρατώντας το ρυθμό, ρυθμό, ρυθμό,
σα σ΄ ένα Ρουνικό ρυθμό,
μαζί με το τριγκίνισμα, που σκάει έτσι μουσικά
απ΄ των κουδουνιών τη σύχαρη βροντήν, 
ντιν, ντιν, ντιν, ντιν, ντιν, ντιν, 
απ΄ την κλαγγήν κι από των κουδουνιώνε τη βροντήν."


Στη σύνθεση του Σεργκέι Ραχμάνινοφ, στην έναρξη και αλλού, ακούγονται ήχοι κουδουνιών, τρίγωνα, τσελέστα και άρπα, που δίνουν την αίσθηση ήχησης εκκλησιαστικών καμπανών προσθέτοντας ιερότητα και κατανυκτικότητα στο έργο, αποδίδοντας εύστοχα τον ποιητικό λόγο.

Το πρώτο θέμα της κίνησης είναι ανάλαφρο, χαρούμενο και ζωηρό.

Το δεύτερο θέμα, που είναι μια παραλλαγή του Dies Irae, ψαλμωδία, πολύ πιο σκούρα, που έρχεται σε αντίθεση με το πρώτο θέμα κι εν γένει το μήνυμα του ποιήματος, αφού προσθέτει μια μελαγχολική απόχρωση σε μια κατά τα άλλα χαρούμενη κίνηση.

Όμως στη ρωσική μετάφραση των "Bells" του Πόε, ο μεταφραστής κινούμενος κάπως ελεύθερα, πρόσθεσε: "...ημέρες αυταπάτης η ανανέωση στην απόλαυση του ύπνου ". 
Αυτά τα λόγια, που εκτελούνται στο σόλο του τενόρου, μαρτυρούν τον θάνατο, άρα εύστοχα ο Ραχμάνινοφ χρησιμοποιεί τη μελωδία της νεκρώσιμης ακολουθίας, που αποτελεί πυρήνα των μερών του έργου προσθέτοντας την ιδέα του θανάτου και υποδεικνύοντας πως η ζωή είναι συνάρτηση του θανάτου, και ο θάνατος συνάρτηση της ζωής...

Η πρώτη κίνηση τελειώνει με τον ίδιο τρόπο που άνοιξε, με ήχους κουδουνιών, άρπα και τρίγωνο...με τη μουσική να οδηγείται σε μια εκστατική κορύφωση, με τα χάλκινα να πρωτοστατούν.

Ένας ιδιόρρυθμος ποιητής κι ένας  έξοχος μουσουργός, συνεργάζονται στις "Καμπάνες" , για να αποδείξουν πως θάνατος και ζωή συναντώνται στη αρχή και στο τέλος του ίδιου κύκλου...
Στον κύκλο της γέννησης και του θανάτου, που το πνευματικό σώμα, η ψυχή, είναι  εκείνη που παραμένει ανέπαφη..

Sergei Rachmaninoff: "The Bells"

Ist mov: "Allegro ma non tanto: "The Silver Sleigh Bells"