"Φ.Σούμπερτ-Σουμπερτιάδες-Ληντ:Η Μαργαρίτα στο ροδάνι"

 

«Σουμπερτιάδες Εσπερίδες», Julius Schmid

Για τους λάτρεις της κλασικής μουσικής είναι ο πλέον αγνός, τρυφερός και λυρικός συνθέτης, που το έργο του διέπεται εμφανώς από το πνεύμα του ρομαντισμού κι οι μελωδίες του αποπνέουν συναισθηματική συμμετρία και ύφος ονειρικής πραγματικότητας.

Γεννήθηκε σαν σήμερα 31 Γενάρη του 1797.
Η ζωή του σύντομη ( πέθανε σε ηλικία 31 ετών) ωστόσο αυτό δεν τον εμπόδισε να αφήσει σημαντική μουσική κληρονομιά, γεγονός που τον κατατάσσει στους κορυφαίους ρομαντικούς, αλλά και ευρύτερα στους κορυφαίους συνθέτες.

Μέρα αφιερωμένη στον Φραντς Σούμπερτ λοιπόν η σημερινή, κι έτσι ο χαιρετισμός μου συνοδεύεται με ένα εξαιρετικό ληντ του, είδος  με το οποίο το όνομα του Σούμπερτ συνδέθηκε ιδιαίτερα, αφού ο συνθέτης μπόρεσε σε αυτό να παντρέψει τέλεια το ποιητικό κείμενο, τη μελωδία και την πιανιστική συνοδεία.

«Σουμπερτιάδες Εσπερίδες», Moritz von Schwind

Το ληντ, ένα μελοποιημένο ποίημα για φωνή με συνοδεία πιάνου, άνθισε και ήταν μουσική φόρμα ιδιαίτερα δημοφιλής καθ' όλη τη διάρκεια του ρομαντικού 19ου αιώνα.
Ο Σούμπερτ έγραψε πάνω από 600 λήντερ μελοποιώντας περί τους 100 ποιητές.
Οι μελωδίες του καθρεφτίζουν τη γλυκύτητα, την ευαισθησία, το χιούμορ, την ειλικρίνεια και την αγνότητα του χαρακτήρα του.

Για τα λήντερ του Σούμπερτ, ο Λιστ αναφέρει χαρακτηριστικά:

«Υπήρξε ο πιο ποιητικός συνθέτης, ένας συνθέτης που ήταν ταυτόχρονα ποιητής, 

ή ένας ποιητής που είχε ως μητρική του γλώσσα τη μουσική».

Ο Σούμπερτ ήταν γνωστός στους βιεννέζικους κύκλους για την εργασιομανία του, αλλά και για την αγάπη του στο κρασί.
Όπως αναφέρουν οι βιογράφοι του ξυπνούσε νωρίς και εργάζονταν ως αργά το μεσημέρι, είτε στο σπίτι του είτε γράφοντας τις συνθέσεις του στο βιεννέζικο καφενείο, όπου σύχναζε.
Κάθε βράδυ πήγαινε στην ταβέρνα ή συγκεντρώνονταν σε σπίτια φίλων του πίνοντας, τραγουδώντας και μιλώντας περί της μουσικής.

Αυτές οι βραδιές, που ο ίδιος είχε βαπτίσει ως «Σουμπερτιάδες», ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς και εκτός από τον συνθέτη και τα λήντερ, είχαν πρωταγωνιστή και τον διάσημο βαρύτονο της εποχής του, Johann Michael Vogl, κύριο ερμηνευτή των λήντερ του Σούμπερτ.

Βραδιές, που ο Σούμπερτ απολάμβανε πραγματικά και όπως αναφέρει ο γάλλος μουσικολόγος,  Roland de Cande στο Dictionnaire de musique:

«Ο Σούμπερτ είχε το χάρισμα να εμφυσά την αιωνιότητα στον πυρήνα του εφήμερου…ζούσε αποκλειστικά το παρόν και τις παροδικές συγκινήσεις…», 

που μάλλον  για τον καλλιτέχνη δεν αποτέλεσαν αδυναμία αλλά δύναμη.

Μην ξεχνάμε πως ο Μπετόβεν, από τους μεγαλύτερους θαυμαστές του Σούμπερτ, όταν συναντήθηκε μαζί του λίγο καιρό πριν το θάνατό του, το Μάρτη  του 1827, είχε  δηλώσει: 

«Σίγουρα αυτός ο Σούμπερτ έχει τη θεϊκή φλόγα!!!». 

«Η Μαργαρίτα στο ροδάνι-Gretchen am Spinnrade», που θα μας κρατήσει συντροφιά απόψε, είναι ένα πασίγνωστο ληντ, που θεωρείται αρχέτυπο του είδους του αν και γράφτηκε από τον Σούμπερτ σε ηλικία 17 χρονών!

Ο συνθέτης εμπνέεται από τον Φάουστ του Γκαίτε και αποδίδει τη σκηνή όπου η νεαρή Μαργαρίτα γνέθοντας με τη ρόκα της, αναπολεί τις στιγμές και τις ερωτικές υποσχέσεις του αγαπημένου της. Με λυρικό και άλλοτε δραματικό ύφος η προσέγγιση του Σούμπερτ, όπως και μουσικές στιγμές έντασης ιδιαίτερα στα σημεία που το ποίημα αναφέρεται στον Φάουστ, που όπως ξέρουμε, έχει πουλήσει την ψυχή του στον Διάβολο για να ξαναγίνει νέος!


Εξαιρετικό ληντ, ένα από τα πιο όμορφα τραγούδια όλων των εποχών, στο οποίο εκτός από τη φωνή, πρωταγωνιστικό ρόλο έχει και το πιάνο το οποίο αποδίδει το ρυθμικό βόμβο της ανέμης!

Η "Μαργαρίτα στο ροδάνι" σήμερα απολαμβάνει ευρεία αποδοχή από τους μουσικόφιλους-λάτρεις των λήντερ, παρόλ' αυτά όταν το 1816 ο Σούμπερτ έστειλε το τραγούδι στον Γκαίτε, δεν έλαβε ποτέ απάντηση... Φαίνεται πως ο ποιητής αδιαφόρησε για τη μουσική με την οποία ο Βιεννέζος δημιουργός προσέγγισε το λόγο του, ίσως και να του κακοφάνηκε η "μελισματική" μουσική του, αυτό το νέο ασματικό ύφος του, καθώς καταργούσε το πρότυπο του Γκαίτε σχετικά με την λιτή στροφική μελοποίηση.

Θα το ακούσουμε από την αυστριακής καταγωγής μεσόφωνο Κρίστα Λούντβικ, ένα από τα αστέρια του Vienna Ensemble, δημιουργία του φον Κάραγιαν, υπό τη διεύθυνση του οποίου τραγούδησε με μεγάλη επιτυχία, άπειρες φορές.
Στην πενηντάχρονη καριέρα της διακρίθηκε σε πλήθος οπερατικών ρόλων, αλλά και στο μουσικό είδος του ληντ (ιδιαίτερα του Σούμπερτ), στο οποίο έχει μεγάλη εμπειρία, την οποία μεταλαμπαδεύει σε νέους μέσα από master classes και εκπαιδευτικά σεμινάρια νέων ταλέντων.
Η Λούντβικ με άψογη τεχνική, υπέροχα γυρίσματα, γεμάτη φωνή αριστοτεχνικά τοποθετημένη, διαυγής, όμορφο ηχόχρωμα ακόμα και στις πιο χαμηλές περιοχές, μια φωνή που κινείται με άνεση και εκφραστικότητα.

"Η ησυχία μου πάει, βαριά μού είναι η καρδιά, δεν την ξαναβρίσκω ποτέ, ποτέ μου πια.

Σαν δεν είναι μαζί μου, χάρος είναι η ζωή μου, όλη γύρω η πλάση σα να μου 'χει χολιάσει.

Το δόλιο μου κεφάλι σα να είναι σαλεμένο, το δόλιο λογικό μου κατακομματιασμένο.

Η ησυχία μου πάει, βαριά μού είναι η καρδιά, δεν την ξαναβρίσκω ποτέ, ποτέ μου πια.

Αυτόν στο παραθύρι να δω μονάχα βγαίνω, έξω στο δρόμο μόνο γι' αυτόν πηγαίνω.

Το αγέρωχό του βήμα το ευγενικό κορμί, και το χαμόγελό του και της ματιάς η ορμή.

Κι η μαγεμένη βρύση, που τρέχει απ' τη μιλιά του κι όπως το χέρι σφίγγει και αχ, το φίλημά του.

Η ησυχία μου πάει, βαριά μού είναι η καρδιά, δεν την ξαναβρίσκω ποτέ, ποτέ μου πια.

Το στήθος μου σε κείνον να ορμήσει λαχταρά, αχ να μπορούσα πάντα να τον κρατώ σφιχτά,

Και όσο, όσο θέλω γλυκά να τον φιλώ και μέσα στα φιλιά του να σβήσω, να χαθώ!"

Franz Schubert: "Gretchen am Spinnrade"/Christa Ludwig:

Αναλυτικότερα για το συγκεκριμένο ληντ μπορείτε να διαβάσετε εδώ.