Κερουμπίνι: "Ανακρέων" ή "Ο δραπέτης Έρως"...

 

"Εμπρός παιδί, για φέρε μου κανάτα μονορούφι
να πιω, αφού βάλεις μεσ’ σ’ αυτή νερό ποτήρια δέκα

και κρασί πέντε, για να μπω με ρέγουλα στο κέφι..."

(Ανακρέων, 570-485 π.Χ)

Στον απόηχο της Καρναβαλικής ιδέας η καλημέρα μου, με αφορμή τη μνήμη του μεγάλου ιταλού συνθέτη Λουίτζι Κερουμπίνι, που έφυγε σαν σήμερα, 15 Μάρτη του 1842.
Να θυμίσουμε πως ο συνθέτης από τα 28 περίπου χρόνια του και ως το τέλος της ζωής του έζησε στο Παρίσι. Ένας ξένος, όπως ο Λυλλί ή ο Φρανκ, επιβλήθηκε στη μουσική ζωή της Γαλλίας αναλαμβάνοντας σπουδαίες θέσεις συντελώντας αποφασιστικά στη φήμη της Γαλλικής μουσικής.
Ο Κερουμπίνι στην εποχή του χαρακτηρίστηκε ως ο "σημαντικότερος συνθέτης μελοδραματικής μουσικής και αυθεντία στην θεωρία της μουσικής, ιδιαίτερα στην αντίστιξη και τη φούγκα".
Αγαπημένος της αριστοκρατίας του Παρισιού, είναι ο μόνος που για το έργο του τιμήθηκε εν ζωή με τις υψηλότερες τιμές της Γαλλίας, συμπεριλαμβανομένου του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής, του Μεταλλίου της Ακαδημίας Καλών Τεχνών, αλλά και ο πρώτος μουσικός που έλαβε τον τιμητικό τίτλο του Διοικητής της Λεγεώνας της Τιμής!
Δεν είναι τυχαίο που ο Μπετόβεν τον είχε αποκαλέσει: "στυλοβάτη, συνθέτη στην πρώτη γραμμή των μουσουργών της εποχής του".

"Ανακρέων, Βάκχος και Έρωτας", Jean-Léon Gérôme-Musée des Augustins/Toulouse

Ο λυρικός ποιητής της αρχαιότητας Ανακρέων, από την Τέω της Ιωνίας, γλεντζές και οινόφιλος, επιδεικνύει κλίση προς τη διασκέδαση και το κρασί, (του είχε αποδοθεί και ο τίτλος του "μεθυσμένου ποιητή"). 

Είναι γνωστός κυρίως για τα ερωτικά και συμποτικά του άσματα, με κεντρική θέση τα ποιήματα στα οποία θαυμάζει το κάλλος των νέων, υμνεί την ζωή, τον έρωτα και με την αναλλοίωτη μουσική γλώσσα του μάς θυμίζει ότι, ο Διόνυσος, η οινοποσία, ο έρωτας, η θετική θεώρηση των πραγμάτων είναι τα μυστικά της ζωής και της φιλοσοφίας που την αντιμετωπίζει αισιόδοξα, με χαρές και λύπες, αναμενόμενες ή απρόβλεπτες, καλοδεχούμενες, οδηγώντας με αυτό τον τρόπο σε μια "νηφάλια ευδαιμονία"!

"Ωναξ, ω δαμάλης Έρως

και Νύμφαι κυανώπιδες

πορφυρέη τ' Αφροδίτη

συμπαίζουσιν· Επιστρέφεαι δ'

υψηλάς κορυφάς ορέων,

γουνουμαί σε· συ δ' ευμενής

έλθ' ημίν, κεχαρισμένης δ'

ευχωλής υπακούειν.

Κλευβούλω δ' αγαθός γενεύ

σύμβουλος· τον εμόν δ' έρωτ',

ώ Δεύνυσε, δέχεσθαι.

Αφέντη, που ο Έρωτας ο δαμαστής

κι οι Νύφες οι γαλανομάτες

κι η ροδομάγουλη Αφροδίτη

μαζί σου παίζουν και γυρίζεις

μες στα ψηλά τα κορφοβούνια,

προσπέφτω σου κι έλα σ' εμένα

καλόγνωμος και την παράκλησή μου

ακούοντας τη χαριτωμένη.

Καλός συμβουλάτορας γίνε

στον Κλεόβουλο, Διόνυσέ μου,

να δέχεται τον έρωτά μου"

(Μετάφ. Ηλ. Βουτιερίδης)

Εμπνευσμένος από τις τοποθετήσεις του ποιητή Ανακρέοντα περί έρωτος, τo 1803 o Κερουμπίνι παρουσίασε την  δίπρακτη όπερα-μπαλέτο με τίτλο: "Ανακρέων ή Ο δραπέτης Έρως".

musicaneo

Η ιστορία της όπερας ξετυλίγεται πάνω στην ερωτική σχέση του αρχαίου ποιητή με την εταίρα Κόριννα, παρά τη διαφορά ηλικίας τους. Η γυναίκα παρακαλεί το φτερωτό θεό Έρωτα να μεσολαβήσει  ώστε να έρθουν κοντά εκείνη και ο Ανακρέων. Ο θεός εμφανίζεται στην Ιωνία μεταμφιεσμένος. Μετά από αρκετά ευτράπελα επεμβαίνει τελικά η θεά Αφροδίτη και δίνει λύση στα μπερδέματα εκπληρώνοντας δυο επιθυμίες του λυρικού ποιητή, να αφοσιωθεί δια βίου στην ομορφιά και να δεχτεί ως ερωτική σύντροφό του την ωραία Κόριννα.

 Αν και η πρεμιέρα είχε παταγώδη αποτυχία, καθώς το πνεύμα της όπερας δεν συμβάδιζε με κείνο του Παρισινού κοινού της εποχής, ωστόσο η ουβερτούρα της έμεινε στα προγράμματα των συναυλιών, εκτελείται συχνά και αποτελεί υπόδειγμα όμορφου, κλασικού ύφους. Καθαρό και διαυγές γράψιμο, αυστηρή, αλλά κομψή μελωδική γραμμή στα πρότυπα της κλασικής παράδοσης.
Αξίζει να αναφερθεί πως εγκωμιάστηκε  από τον Βέμπερ, ακόμη και από τον Μπερλιόζ, που γνωρίζουμε την περιφρόνηση την οποία ένιωθε για τον Κερουμπίνι.

"Μελωδίες ανάλαφρες, που σκιαγραφούν την αρχαιοελληνική ατμόσφαιρα χρωματισμένη με τον ερωτισμό που κανείς βρίσκει στους πίνακες του Βαττώ", θα γράψουν οι αναλυτές...

Η τολμηρή ουβερτούρα είναι σύνθεση που χρησιμοποιήθηκε συχνά από τον Αρτούρο Τοσκανίνι ως πρόγραμμα έναρξης των συναυλιών του.
Την ακούμε από την NBC Symphony Orchestra σε διεύθυνση Toscanini από ηχογράφηση στο Carnegie Hall το Μάρτη του 1953: