Ο θρύλος της Καυκασιανής Ταμάρα...

 

Ας αφεθούμε στο μυστικιστικό κόσμο των θρύλων...
Στη Γεωργία και στον Καύκασο μιας άλλης εποχής, σάς καλώ να μεταφερθούμε σήμερα, φίλοι μου, με ένα αισθησιακού ύφους έργο-έμπνευση από μύθο εξ Ανατολής...

"Demon and Tamara", Κ. Μακόβσκυ

ΒALAKIREV: "Tamara"

Εκανε πρεμιέρα σαν σήμερα 19 Μαρτίου του 1883 και θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα συμφωνικά ποιήματα όλων των εποχών, κορυφαίο παράδειγμα μουσικού οριενταλισμού:
"Ταμάρα" του Μίλι Μπαλάκιρεφ, βασισμένο στην ομώνυμη μπαλάντα του ρώσου ποιητή Μιχαήλ Λέρμοντοφ κι εμπνευσμένο από ένα Καυκασιανό θρύλο.


Ο ΘΡΥΛΟΣ:

Ο τίτλος αναφέρεται σε μία σαγηνευτικής ομορφιάς πριγκίπισσα, που ζει στον πανύψηλο πύργο της πάνω από ένα φαράγγι που το διασχίζει ο ποταμός Τερέκ.
"Όμορφη τόσο όσο άγγελος εξ ουρανού, κακιά και ύπουλη όσο ένας δαίμονας", γράφει ο Λέρμοντοφ στο ποίημά του...

Η Ταμάρα ή Θαμάρ, ως άλλη σειρήνα, προσελκύει και αποπλανά με το τραγούδι της τους ταξιδιώτες στο κάστρο της.
"Βελούδινη σα χάδι η φωνή της, φαινόταν να υπόσχεται μια εκστατική συνάντηση"...Εκεί, μετά από μια νύχτα πάθους, και λίγο "πριν φέξει το φως της αυγής πάνω από τα βουνά, πέφτει μια μυστηριώδης σιωπή".
Η Ταμάρα αποκεφαλίζει τον καλεσμένο της και πετά το σώμα του στο ποτάμι...Τον αποχαιρετά από τον πύργο της, προσδοκώντας την άφιξη του επόμενου, ανυποψίαστου θύματός της.

Η ΕΜΠΝΕΥΣΗ:

Ο Μπαλάκιρεφ επισκέφθηκε για πρώτη φορά τον Καύκασο το 1862 και ενθουσιάστηκε από το επιβλητικό τοπίο, τους ανθρώπους, τις παραδόσεις και τη μουσική τους. Αποτέλεσμα αυτής της επίσκεψης ήταν η σύνθεση "Islamey", αλλά και "Tamara", που ολοκληρώθηκε το 1882 μετά από αναθεωρήσεις χρόνων και σήμερα θεωρείται ένα από αριστούργηματα του συνθέτη.
Η άγρια, τραχιά ομορφιά του Καυκάσου, του εμβληματικού αυτού βουνού από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας, περιγράφεται μοναδικά σε αυτό το πολύχρωμο, ορχηστρικό έργο της ρωσικής μουσικής φιλολογίας, που κινείται πάνω στο ποιητικό σχεδίασμα με το ρομαντικό ύφος.

"Demon and Tamara", Μιχαήλ Βρούμπελ

ΤΑ ΜΕΡΗ:

Στην εισαγωγή, η μελωδική γραμμή χαράσσεται πάνω σε ένα ελικοειδές μοτίβο με αργό ρυθμικό τέμπο, που απεικονίζει το Καυκασιανό τοπίο και τη ροή του ποταμού .
Η απειλητικής χροιάς κλίμακα της Σι ελάσσονας αναλαμβάνει την απεικόνιση της σκοτεινής-μυστηριώδους ατμόσφαιρας.
Ακολουθεί το μέρος, όπου κυριαρχούν ρυθμικές εξάρσεις, με αντιθετικές, αρμονικές μεταστροφές. Τα ξύλινα πνευστά και το αγγλικό κόρνο αποδίδουν το μοτίβο του τραγουδιού της Ταμάρα(6:22) με βελούδινα μελωδικά περιγράμματα, προκειμένου να αποδοθεί η εκστατική ατμόσφαιρα και το σαγηνευτικό κάλεσμά της, διανθισμένες από πλήθος οριενταλικών στοιχείων .


Η μουσική χαρακτηρίζεται υποβλητική και ιμπρεσιονιστική, με την εισαγωγή να θυμίζει σε πολλούς Ντεμπισιανες ηχητικές εικόνες ...Mάλιστα λέγεται πως η επιρροή της στον Κόρσακωφ και τη "Σεχραζάτ" του, είναι εμφανής...

Η ακριβής δομή, η μεγάλη ηχητική διακύμανση, κι οι λεπτές πινελιές συνθέτουν ένα έργο εκπληκτικής μουσικής αφηγηματικής, που ενθουσίασε τον Φραντς Λιστ, για το οποίο έγραψε την πιανιστική εκδοχή του με 4 χέρια, ενώ στη συνέχεια Ντιάγκιλεφ και Φοκίν πάνω στη μουσική της "Ταμάρα" χορογράφησαν το ομώνυμο μπαλέτο.

"Demon and Tamara", Μιχαήλ Βρούμπελ
 Tretyakov Gallery

To ακούμε από την Orchestre de la Suisse Romande, που διευθύνει ο Ernest Ansermet, αναδεικνύοντας με την μπαγκέτα του ένα μουσικό όνειρο με εξωτικό, αισθησιακό χρώμα.
Η Tamara κυριαρχεί τυλιγμένη σε ένα ανατολικό σύννεφο μυστηρίου και μυστικισμού...

"Eκεί όπου στροβιλίζονται του Τέρεκ τα κύματα

στου Νταριήλ το βαθύ φαράγγι,

Εκεί όπου απ' τα σκοτεινά ,τα πανύψηλα βράχια

αντανακλάται μι'αρχαία ηχώ...

Σ 'αυτόν τον πύργο που από τρελούς ανέμους βάλλεται,

ζούσε κάποτε η Ταμάρα, η πριγκίπισσα

ένας ουράνιος άγγελος, όμοιος σε ομορφιά

με το πνεύμα ενός ακαταμάχητου δαίμονα..."

Mili Balaikirev: "Tamara"

Orchestre de la Suisse Romande/Ernest Ansermet:

Και ζωντανά από την Συμφωνική Ορχήστρα του Μόντρεαλ: