O φιλέλλην Μπερλιόζ: Σκηνή από την Ελληνική Επανάσταση

Ντελακρουά: "Η Ελλάδα θρηνεί πάνω στα ερείπια του Μεσολογγίου"

Ο γάλλος καλλιτέχνης, Ντελακρουά, εμπνεύστηκε το αριστουργηματικό έργο του "Η Ελλάδα θρηνεί πάνω στα ερείπια" από την πολιορκία του Μεσολογγίου.
Απεικονίζει την Ελλάδα ως Γυναίκα με παραδοσιακή ενδυμασία σε στάση απελπισίας. Παρότι απεγνωσμένη, βρίσκει το σθένος να σταθεί όρθια πάνω στα ερείπια της Ιερής πόλης, που έχουν καταπλακώσει έναν αγωνιστή, του οποίου διακρίνουμε το χέρι ανάμεσα στις γκρεμισμένες πλάκες. Θρηνούσα, μα σαν φωτεινή ελπίδα αναδύεται μέσα στο σκοτάδι και την μπαρουτιασμένη ατμόσφαιρα, ενώ πίσω ένας άνδρας με φέσι -πιθανώς ο βάρβαρος εχθρός- καρφώνει τη σημαία του στο έδαφος με τα συντρίμμια...

Portrait of Berlioz, Émile Signol

Aπό τους μουσικούς-φιλέλληνες και βαθιά φιλελεύθερος πνευματικά, υπήρξε ο Εκτόρ Μπερλιόζ. Μέγας λάτρης της λογοτεχνίας, αγαπούσε ιδιαίτερα τους Γκαίτε, Σαίξπηρ και Λόρδο Μπάυρον. Μάλιστα, ο θάνατος του τελευταίου στο Μεσολόγγι στα 37 του χρόνια, όπως και η θέα των αριστουργηματικών πινάκων του Ντελακρουά: "Η Σφαγή της Χίου" και "Ο Θρήνος της Ελλάδας πάνω στα ερείπια του Μεσολογγίου", τον συγκλόνισαν.

Νοιώθει τη λαχτάρα να στείλει ένα μήνυμα υποστήριξης στους Έλληνες επαναστάτες... 

Θέματα των Διαφωτιστών και σχετικές ιδέες τους περί ελευθερίας ως το ύψιστο αγαθό, για το οποίο αξίζει κάθε θυσία, μοιράζονταν με τον στενό του φίλο δικηγόρο και συγγραφέα, Humbert Ferrand, του οποίου το ποίημα: "Σκηνή Ηρωική από την Ελληνική Επανάσταση" μελοποίησε ο 23χρονος Μπερλιόζ το 1826 στην ομότιτλη Καντάτα του για 2 βαθύφωνους σολίστ, μικτή χορωδία και μεγάλη ορχήστρα.

Πρόκειται για σύνθεση μεγαλόπρεπη, επικών μουσικών διαστάσεων και ύφους, που πολλοί παραλλήλισαν με τις συνθέσεις του Γκασπάρε Σποντίνι, , που διακρίθηκε για την εμπλουτισμένη ορχήστρα και τον τρόπο του να συσχετίζει τη μελωδική κίνηση με την έκφραση του ποιητικού κειμένου.

Nτελακρουά: "Η Σφαγή της Χίου"

Η Καντάτα αναπτύσσεται σε τέσσερα μέρη:

1. Πρελούδιο - ρετσιτατίβο και άρια του Έλληνα ήρωα

2. Allegro assai, η σκηνή με τον ιερέα και τους στρατιώτες.

3. Larghetto , η σκηνή της Προσευχής.

4. Ηρωικό Φινάλε - Allegro non troppo 

Ο συγγραφέας στο ποιητικό του κείμενο αφήνει να διαφανεί το πώς  ένας φιλελεύθερος ποιητής βλέπει την Ελληνική Επανάσταση, εστιάζοντας στη συσχέτιση Ελληνισμού - Χριστανισμού.

Ξεκινά με τη σκηνή που ο Σπαρτιάτης Λεωνίδας καλεί από τον τάφο του τους Έλληνες να ξεσηκωθούν ταυτόχρονα με έναν ιερέα που στο όνομα του Μεγάλου Κων/νου τους προτρέπει να εξεγερθούν και να διεκδικήσουν τη λευτεριά τους.
Ελληνισμός και Χριστιανοσύνη αποτελούν τους δυο κρίκους της ίδιας αλυσίδας. 

Ο Μπερλιόζ ως προσωπικότητα υπήρξε φανατικά υπέρμαχος της Ελληνικής ανεξαρτησίας και με τη σύνθεση αυτή βρήκε ευκαιρία να εκφράσει την αγάπη, την υποστήριξη και τη συμπαράστασή του στον Ελληνισμό.

Στο Ηρωικό φινάλε: Ήρωας, Ιερέας και Χορωδία ψάλλουν:

"Des sommets de l'Olympe aux rives de l'Alphée

Mille échos en grondant roulent le cri de mort:

Partons /Partez !... le monde entier prépare le trophée

Que nous promet un si beau sort..."

"Απ' τις κορυφές του Ολύμπου ως τις όχθες του Αλφειού

Θορυβώντας απόηχοι μυριάδες, σκορπούν τον ήχο του θανάτου

Ας πάμε, Ας πάτε! ... όλος ο κόσμος προετοιμάζει το τρόπαιο

  Αυτό, που μας υπόσχεται μια τόσο όμορφη μοίρα... 

Ποιος ήχος σβήνει σ' αυτές τις όχθες;

Ο Τυρταίος ξυπνά τη λύρα του

Κι η Ελλάδα, αυτή τη μέρα εναντιώνεται στους τυράννους της

όλους όσους ο όμορφος ουρανός της φωτίζει, Ήρωες!

Προσχωρούν... και η Νίκη

Λάμπει στα σκονισμένα μέτωπά τους

Η γη, ακόμα όμορφη απ' την αρχαία της δόξα 

σείεται κάτω από τα βροντερά τους βήματα.

Ας πάμε/Ας πάτε!... Από τις κορυφές του Ολύμπου...

Στα όπλα!... ο ουρανός αντηχεί...

Χρυσές άρπες σημαδέψτε τα βήματά μας! 

Λαοί!... πολεμιστές!... τα σίδερα βροντούν!

Τα όπλα μας διψούν για μάχη!

Στα όπλα!..."

Berlioz: "Scène héroïque: La Revolution grècque" 

Mov. IV: "Des sommets de l'Olympe - Απ' τις κορυφές του Ολύμπου":

Ο χρωματισμός των φωνών και οργάνων μεθάει και κατακαίει! Εξαίρετα ευρήματα συνδυασμών, θαυμαστή χρήση αρμονικών και μια ορχήστρα επιβλητική και ανάερη, ονειροπόλα, ξεσηκωτική και σπινθηροβόλα. Φλόγα και έξαψη αισθητές, από την ορμητικότητα της φαντασίας του νεαρού φιλέλληνα συνθέτη...

Ο Μπερλιόζ δυσκολεύτηκε πολύ να παρουσιάσει το έργο γιατί ο βιολιστής και συνθέτης, Rodolphe Kreutzer, που ήταν τότε Διευθυντής της Όπερας των Παρισίων, ως γνήσιος εκφραστής του κατεστημένου, ούτε που ήθελε να ακούσει για την παρουσίαση ενός άσημου, νεαρού συνθέτη.
Τελικά, ο Μπερλιόζ,  ανέβασε την Καντάτα μόνος του το 1828 και παρά κάποιες ερμηνευτικές ατασθαλίες, η υποδοχή του κοινού ήταν θερμότατη.

H Καντάτα ολοκληρωμένη:

Berlioz: "Scène héroïque: La Revolution grècque":

Yolanda Salapata 25 Μαρτίου 2018 - 5:29 μ.μ.

Υπεροχο, μπραβο Ελπιδα!


ELPIDA NOUSA 25 Μαρτίου 2018 - 6:42 μ.μ.

Θερμές ευχαριστίες, Γιολάντα μου και Χρόνια Πολλά!