"Ο Καρρέρ, το καριοφίλι κι ο Μπότσαρης"

 

"Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη", Ludovico Lipparini, Μουσείο Τεργέστης

Aπό τα όπλα που έχουν ταυτιστεί με το 1821 είναι -πιστεύω θα συμφωνήσετε- το καριοφίλι, που η κατηγορία στην οποία ανήκει εξαρτάται από την κάννη του.

Οι αγωνιστές της Επανάστασης βάφτιζαν τα καριοφίλια με ξεχωριστά ονόματα...
Έτσι, η "Βασιλική" ήταν το καριοφίλι του Καραϊσκάκη ή η "παπαδιά" του Αθανάσιου Διάκου...
Ετυμολογικά, το όνομά του προέρχεται από το εργοστάσιο κατασκευής όπλων, το οποίο και κατασκεύασε το πρώτο καριοφίλι: Carlo Figlio -Κάρλο και Υιοί.

Το καριοφίλι έχει υμνηθεί πολύ στα δημοτικά μας τραγούδια.
Γνωστοί οι στίχοι: "Θα πάρω το τουφέκι μου, τ’ άγιο το καριοφίλι".

Ενα ποίημα του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, που μελοποίησε ο Παύλος Καρρέρ κι αγαπήθηκε τόσο, που να θεωρηθεί λαϊκή δημιουργία, αναφέρεται στο καριοφίλι του Γερο-Δήμου:

Καριοφίλια (Μουσείο Νησάκι Ιωαννίνων)

"Εγέρασα, μωρές παιδιά. Πενήντα χρόνους κλέφτης

τον ύπνο δεν εχόρτασα, και τώρ' αποσταμένος

θέλω να πάω να κοιμηθώ.
Εστέρεψ' η καρδιά μου
[...]

Σταθείτ' εδώ τριγύρω μου, σταθείτ' εδώ σιμά μου,

τα μάτια να μου κλείσετε, να πάρτε την ευχή μου.

Κι έν' από σας, το νιότερο, ας ανεβεί τη ράχη,

ας πάρει το τουφέκι μου, τ' άξο μου καριοφίλι,

κι ας μου το ρίξει τρεις φορές και τρεις φορές ας σκούξει:

O γερο-Δήμος πέθανε, ο γερο-Δήμος πάει".

Η μελωδία του θυμίζει κλέφτικο τραγούδι κι ο επτανήσιος συνθέτης δημιουργός του, το εμπνεύστηκε σε πανηγύρι στην Πάτρα το 1859.
Αργότερα το ενσωμάτωσε στην όπερά του: "Μάρκος Μπότσαρης", ως άρια για τενόρο  που ακούγεται στην Α' πράξη, ενώ μια μεταγραφή του για κουρτέττο εγχόρδων έκανε ο Νίκος Σκαλκώτας.

"Ο Μπότσαρης αποθνήσκει στο Kαρπενήσι",
Λιθογραφία, Peter Von Hess

Η ιδέα για την όπερα με θέμα τον αγωνιστή Μπότσαρη ήταν του ιταλού ποιητή Τζιοβάννι Κατσιαλούπι και μάλιστα ο Καρρέρ στα "Απομνημονεύματά" του αναφέρεται εκτενώς στη γνωριμία τους χαρακτηρίζοντας "εκρηκτική" τη στιγμή της έμπνευσης:

"Το αντικείμενον το έχωμεν ενώπιόν μας κι ημείς φλυαρούμε αδίκως, μοι είπε...

Αντικείμενον ελληνικόν!...Θέλεις καλλίτερον και ωραιότερον από τον Μάρκον Βότζαρην;...

Εγώ(γράφει ο Καρρέρ)εσκίρτησα ακούσας αυτό το όνομα 

κι ενθουσιασμός μάς κατέλαβε αμφοτέρους..."

["Παύλος Καρρέρ-Αύρα Ξεπαπαδάκου, εκδ. Fagotto]

Ο περίφημος "Γερο-Δήμος" σε ποίηση Βαλαωρίτη αποτελεί άρια που περιλήφθηκε στις συνεχείς περιοδείες του Καρρέρ ανά την Ελλάδα. Η άρια συγκινούσε, προκαλούσε πατριωτικό ενθουσιασμό, τόσο που οι ελληνικές αρχές αποφάσισαν να απελάσουν τον ίδιο και την πριμαντόνα σύζυγό του, Ισαβέλλα Ιατρά, από φόβο μήπως δυσαρεστηθεί η Τουρκία! 

Ο μαέστρος Βύρων Φιδετζής στο σημείωμα του cd "Δέσπω", εκδ. Lyra, (σελ. 14-15) αναφέρει για το "Γέρο-Δήμο":

"Το τραγούδι, δομημένο σε   απλή ασματική μορφή (Α-Β-Α), είναι ενδεικτικό του ελληνικού ύφους του Καρρέρ. Η   θαυμαστή του λιτότητα, που αποπνέει άρωμα δημοτικού τραγουδιού αποτέλεσε αντικείμενο   θαυμασμού  των σπουδαιότερων   Ελλήνων   μουσικών, από τον Καλομοίρη ως τον Σκαλκώτα. Στην ιστορική τροχιά του ελληνικού τραγουδιού, ο Γεροδήμος αποτέλεσε πρότυπο ελληνικότητας (είτε στη σοβαρή είτε στην ελαφρά του μορφή)".

Παύλου Καρρέρ: "Ο Δήμος και το καριοφίλι του"

Pazardzhik Symphony Orchestra

Διευθύνει: Βύρων Φιδετζής/Σολίστ: Βαγγέλης Χατζησίμος

Ο Παύλος Καρρέρ ή Καρρέρης  ήταν  μουσουργός της Επτανησιακής σχολής με επιτυχημένη παρουσία στην Ιταλία και τα μελοδράματά του αγαπήθηκαν ιδιαιτέρως  στην Ελλάδα του 19ου αιώνα.
Μπορεί το ύφος των συνθέσεών του να παρουσιάζει ιταλικές επιδράσεις κυρίως από τον Βέρντι, ωστόσο η προσωπική του σφραγίδα με το έντονο εθνικό χρώμα είναι εμφανής.

Η πρεμιέρα της όπερας "Μάρκος Μπότσαρης" έγινε στις 30 Απριλίου 1861 στην Πάτρα, με το κοινό να την υποδέχεται θριαμβευτικά. 

Μάλιστα ο ίδιος ο Καρρέρ στα "Απομνημονεύματά" του αναφέρει:

"Στην πρεμιέρα του  "Μάρκου Μπότσαρη" στην Πάτρα και στο τέλος της Α΄ πράξης εις νεανίας  κομψότατα ενδεδυμένος την Ελληνικήν ενδυμασίαν μοι προσέφερεν, επί βελούδινου μικρού   προσκεφαλαίου, έναν αργυρούν στέφανον εκ μέρους του πατραϊκού κοινού, εις ένδειξην αγάπης και υπολήψεως. Αυτή η στιγμή είχε τύπον όλως εθνικόν και μεγίστης σημασίας!".

Παύλος Καρρέρ: "Μάρκος Μπότσαρης - Πράξεις Ι , II:

Αντίθετα με τους παρευρισκομένους στην πρεμιέρα της Πάτρας που ενθουσιάστηκαν, η όπερα προκάλεσε  την αντίδραση του μητροπολίτη Πατρών, γεγονός που δίχασε το πατραϊκό κοινό. 

Αξίζει να αναφερθεί πως η φήμη του συνθέτη ήταν τέτοια, ώστε προσκλήθηκε από το Βασιλιά  Όθωνα και παρουσίασε στο Παλάτι αποσπάσματα από την όπερά του "Μάρκος Μπότσαρης" την οποία ο Καρρέρ τού αφιερώνει.

Παύλος Καρρέρ: "Μάρκος Μπότσαρης - Πράξεις ΙII, IV:

Για τη σύνταξη του κειμένου χρησιμοποιήθηκαν και στοιχεία από το Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων.