"Βιβάλντι: Κονσέρτα για μια μαθήτρια"

 

Vivaldi portrait, ανωνύμου

Παίζω βιολί για το Θεό. Παρ'όλο που δεν ξέρω αν με έχει ακούσει ποτέ[...]

... όσο οι υπηρέτριες χτυπούσαν τα χαλιά και ξεσκόνιζαν τα υφάσματα, εγώ καθόμουν κάτω απ' την αψίδα του αγαπημένου μου παραθύρου, που προσφέρει μέσα από το σιδερένιο κιγκλίδωμα μια υπέροχη θέα της ζωής που ξεδιπλώνεται πάνω στο νερό.

Καθόμουν εκεί στο μικρό περβάζι, μέσα στην ασημένια θύελλα σκόνης που χόρευε στο φως, με τα χέρια τυλιγμένα γύρω από το βιολί μου. 

Πρώτα τον άκουσα και μετά τον είδα το μαέστρο Βιβάλντι να σκαρφαλώνει τα σκαλιά.

Είναι δάσκαλός μου...ένας από τους ελάχιστους άνδρες που έχω δει ή με έχουν κοιτάξει.

Ήμουν ένα κοριτσάκι μόλις οχτώ χρονών, όταν ο Αντόνιο Βιβάλντι που πριν από λίγο καιρό 

είχε χριστεί ιερωμένος, γέννημα θρέμμα της Βενετίας, 

προσλήφθηκε από τους διευθυντές της Πιετά για να μάς μάθει βιολί.

Θυμάμαι τη μέρα που η αδερφή Λάουρα με έφερε μπροστά του.

Ο Δον Αντόνιο καθόταν στο σκευοφυλάκιο χωρίς περούκα. 

Τα μαλλιά του ήταν κόκκινα σαν τα καυτά σίδερα που χρησιμοποιούσαν για να σημαδεύουν τα βρέφη που εγκατέλειπαν εδώ.[...]

Η Αδερφή Λάουρα τον έπεισε να με ακούσει να παίζω. 

Όταν τέλειωσα εξέτασε τα χέρια μου, πιάνοντάς τα με τα δικά του.

Σήκωσε το πρόσωπό μου για να μπορεί να δει μέσα στα μάτια μου και τότε πρόσεξα 

την ευτυχία που τού είχε χαρίσει το παίξιμό μου.

Με ρώτησε το όνομά μου.

-"Με λένε Άννα Μαρία νταλ Βιολίν", του είπα...

("Η εκλεκτή του Βιβάλντι", Μπάρμπαρα Κουίκ, εκδ. Μίνωας, μτφ. Φ.Μόσχη)

Ο  γεννημένος σαν σήμερα 4 Μαρτίου 1678, Aντόνιο Βιβάλντι, γνωστός και με το προσωνύμιο il Prete Rosso= ο κοκκινομάλλης παπάς λόγω του χρώματος των μαλλιών του, υπήρξε ιερέας και δεξιοτέχνης βιολιστής της εποχής Μπαρόκ. Θεωρείται από τους σημαντικότερους συνθέτες της εποχής του, καθώς με τη μουσική του επηρέασε πλήθος συνθετών, ανάμεσά τους ο Μπαχ και ο  Τέλεμαν.

Η Άννα Μαρία -στην οποία αναφέρεται το παραπάνω λογοτεχνικό απόσπασμα- υπήρξε επιφανής βιολονίστρια, που απέκτησε μεγάλη φήμη στην Ospedale della Pietà, το βενετσιάνικο φιλανθρωπικό ίδρυμα στο οποίο δίδαξε ο  Βιβάλντι. 

Φαίνεται να ήταν η πιο αγαπημένη και καλύτερη μαθήτριά του καθώς ήταν περίφημη βιρτουόζος!
Είκοσι οκτώ από τα κονσέρτα του κοκκινοχαίτη Βενετσιάνου ήταν αφιερωμένα σ'αυτήν. Συνθέσεις που αναδεικνύουν την ιδιαίτερη ιδιοφυία του συνθέτη και έξι από αυτά,  ιδιαίτερα δύσκολα και δεξιοτεχνικά προτείνω ν'ακούσουμε σήμερα.

Πρόκειται για "6 Violin Concertos for Anna Maria" εκτελεσμένα από τους "L'Arte dell'Arco",  ένα λαμπρό σύνολο, ο μαέστρος του οποίου, Frederico Guglielmo,  καθοδηγεί εμπνέοντας, και αναδεικνύοντας τη σφριγηλότητα, την κομψότητα και την ευαισθησία των Βιβαλντικών συνθέσεων. Εξαιρετικά διακοσμημένες συνθέσεις, που πέρα από την επίδειξη υψηλής εκτελεστικής δεξιοτεχνίας, εντυπωσιάζουν με την παιχνιδιάρικη και χιουμοριστική ατμόσφαιρα  που αναδύουν ή σε άλλες περιπτώσεις με το λυρισμό και την ευαισθησία τους.
Συνθέσεις που τελικά οδηγούν στο απόγειο της υπερβατικής βιολιστικής ερμηνείας.

Antonio Vivaldi: "Six Violin Concertos for Anna Maria":

Ο διακεκριμένος συνθέτης, συγγραφέας και μουσικοκριτικός, Johann Mattheson συνάντησε και άκουσε ερμηνείες της Άννας Μαρίας στην Ιταλία και την αναφέρει σε έγκριτα περιοδικά  εκείνης της εποχής ως "Primo violino d'Italia", συνεχίζοντας τους χαρακτηρισμούς σε υπερθετικό  βαθμό: "μια λαμπρή Βενετσιάνα βιολονίστρια, που το όνομά της θα γραφεί με χρυσά γράμματα στις πραγματείες και τα χρονικά του 18ου αιώνα"!

Ο βρετανός μουσικολόγος Michael Talbot, ειδικός μελετητής του ιταλικού μπαρόκ στο βιβλίο του "The Vivaldi Compendium" υποστηρίζει ότι η χαρισματική Άννα Μαρία έπαιζε εκτός από βιολί, θεόρβη, λαούτο, τσέμπαλο και βιόλα ντ’αμόρε.

Η δωδεκάχορδη βιόλα ντ'αμόρε είναι ασυνήθιστο όργανο, καθώς λίγο μεγαλύτερη από το βιολί, έχει έξι ή επτά χορδές και μια σειρά από "συμπαθητικές" χορδές, που πάλλονται παράγοντας πλούσιες αρμονικές. Ο ήχος της είναι λίγο ένρνος, αλλά γλυκός, γεμάτος, βελούδινος. Ο Βιβάλντι μάλλον γνώρισε το όργανο στο Σαν Μάρκο από τον Nicolo Urio, βιρτουόζο της βιόλα ντ'αμόρε κι έτσι πρότεινε στην Οσπεντάλε την αγορά αυτών των οργάνων. Τη διδασκαλία τους στα κορίτσια του ορφανοτροφείου ανέλαβε ο ίδιος ο Βιβάλντι.

 
Ο Talbot εικάζει -παρατηρώντας τίτλους κάποιων κονσέρτων για βιόλα ντ' αμόρε του κοκκινογένη συνθέτη- πως πίσω τους κρύβεται το όνομα του ατόμου για το οποίο γράφτηκαν.

Ετσι, στα  κονσέρτα RV 393 και 397 για βιόλα ντ’αμόρε, στη λέξη ΑΜore τα δυο πρώτα γράμματα είναι κεφαλαία με προφανή αναφορά στην Άννα Μαρία...

Το Κονσέρτο RV393 για βιόλα ντ'ΑΜόρε, έγχορδα και κοντίνουο  είναι σε ρε ελάσσονα και αναπτύσσεται σε κλασική τριμερή δομή σονάτας (γρήγορο-αργό-γρήγορο):

I. Allegro 

II. Largo 

III. Allegro 

Concerto for Viola d'amore RV 393: