Ελύτης: Στο βυθό της μουσικής του Μπετόβεν...

Είμαι, στον τομέα της μουσικής, μάλλον ένας αναλφάβητος. Την “επίσκεψη του αγγέλου” την είχα δεχθεί ανέκαθεν από την οπτική οδό

(Στη μνήμη του Νομπελίστα ποιητή μας, Οδυσσέα Ελύτη,
που πέρασε στην αιωνιότητα στις 18 Μαρτίου 1996)

"Είμαι, στον τομέα της μουσικής, μάλλον ένας αναλφάβητος. Την "επίσκεψη του αγγέλου" την είχα δεχθεί ανέκαθεν από την οπτική οδό...", 

γράφει ο ποιητής μας, Οδυσσέας Ελύτης, ομολογώντας την όχι και τόσο στενή του σχέση με την τέχνη των ήχων, όσον αφορά τις γνώσεις.

Φυσικά, δεν μπορούμε να πούμε πως είχε μελετήσει τόσο όσο ο Σεφέρης, όμως φαίνεται πως λάτρευε τη μουσική και αν μη τι άλλο η αισθητική και το κριτήριό του έδειχναν πως ήταν -το λιγότερο- σοβαρός ακροατής.

Εξάλλου, όπως γράφει στο "Εν Λευκώ": "Του αγράμματου το φρόνημα, κι εκείνο χρειαζούμενο είναι..."Του αγράμματου το φρόνημα, κι εκείνο χρειαζούμενο είναιΤου αγράμματου το φρόνημα, κι εκείνο χρειαζούμενο είναι

Περισσότερο τον άγγιζαν οι μουσικές δημιουργίες του Μότσαρτ και δεύτερος συνθέτης κλασικής μουσικής(σε πλήθος αναφορών) σε ποιήματα και δοκίμιά του, έρχεται ο Γιόζεφ Χάυντν.

Χρυσός κι άλλα μαλάματα έχουν σταλάξει στα φύλλα της ποιητικής τέχνης του Ελύτη. Κι είναι τα πολύτιμα που μάς χαρίζει, άπειρα.
Έτσι, αναφορές του βρίσκουμε και για τον τιτάνα Λούντβιχ Β. Μπετόβεν.

Ο ποιητής με εξομολογητική διάθεση κινείται γύρω από το αρχετυπικό σύμβολο του ήχου και της μουσικής:

"Στο βυθό της μουσικής τα ίδια πράγματα σ’ ακολουθούν μετουσιωμένα. Η ζωή παντού μιμείται τον εαυτό της. Κι εσύ κρατώντας το φώσφορο στην παλάμη σου κυκλοφορείς ασάλευτη μέσα στις ίνες της πελώριας τύχης.
Και τα μαλλιά σου ποτισμένα στην Ενάτη καμπυλώνουν τις θύμησες και περνούν τους φθόγγους στο στερνό αέτωμα της αμφιλύκης.

Πρόσεξε! Η φωνή που άλλοτε ξεχνούσες ανθίζει τώρα στο στήθος σου. Το κοράλλι αυτό που ανάβει ολομόναχο είναι το τάξιμο που δεν έστερξες ποτές σου. Κι η μεγάλη πυρά που θα σ’ αφάνιζε είναι αυτός ο ανάλαφρος ίλιγγος που σε δένει μ’ απόχρωση αγωνίας στα λοίσθια των μενεξέδων.

Στο βυθό της μουσικής συνταξιδεύουμε…"

(Οδυσσέας Ελύτης, "Η συναυλία των γυακίνθων -VIII"

Η 9η Συμφωνία του Μπετόβεν είναι έργο κολοσσιαίων διαστάσεων γι'αυτό και θεωρείται το σπουδαιότερο έργο του συνθέτη. Συχνά αναφέρεται ως "Χορωδιακή", καθώς ήταν η πρώτη συμφωνία όπου συμπεριλήφθηκαν χορωδιακά μέρη. Ως γνωστόν ο συνθέτης εισάγει στο τελευταίο μέρος της, χορωδία που ψάλλει την "Ωδή στη Χαρά" σε ποίηση Φρίντριχ Σίλερ, έναν ύμνο στη χαρά, την ειρήνη και την παγκόσμια συναδέλφωση.

Τελειομανής και λεπτολόγος όπως ήταν ο Μπετόβεν, αλλά και δεδομένης της κωφότητας, που τον ταλάνιζε, ολοκλήρωσε την συμφωνία μέσα σε διάστημα έξι χρόνων.

Beethoven:"Symphony No 9", Leonard Bernstein :

Αυτός, είναι ο Μπετόβεν του Ελύτη... Λόγια σαν αστραφτερά διαμαντικά, ένα περιβόλι που αναδύει μυρωδιές μεθυστικές εσπεριδοειδών, τους ήχους...
Αυτός, είναι ο Μπετόβεν του Ελύτη, που εκτός από τη μεγαλοπρεπή "Ενάτη" του φαίνεται να τον είχαν συγκινήσει και έργα του μουσικής δωματίου...

Στο "Μικρό Ναυτίλο" του Ελύτη απαριθμεί αγαπημένα αποθησαυρίσματα, όπως ο ίδιος τα συγκεντρώνει στο "ὅττῳ τις ἐρᾶται ", έναν "Ταξιδιωτικό Σάκο", που ανοίγοντάς τον και μελετώντας τον, καταλήγουμε πως: "...κάθε μεγάλη μουσική, στο βάθος, είναι μια καταφρόνεση του θανάτου" , μια συγκλονιστική -αλήθεια- Ελύτεια φράση...

Γράφει λοιπόν: 

Οδυσσέας Ελύτης: "Σχολή πιάνου" (κολάζ)
argolikivivliothiki

ΟΤΤΩ ΤΙΣ ΕΡΑΤΑΙ

[Ο Ταξιδιωτικός Σάκος]

"Άδειασα και ξαναγέμισα τον ταξιδιωτικό μου σάκο. "Μόνον τ' απαραίτητα" είπα. Κι ήταν αρκετά γι' αυτή τη ζωή - και για πολλές άλλες ακόμη. Βάλθηκα να τα καταγράφω ένα ένα:

[...]

VIVALDI

• Κοντσέρτο σε ντο μείζονα για μικρή φλογέρα με ράμφος, έγχορδα και τσέμπαλο, ΡV 79
• Largo από το Κοντσέρτο σε ρε ελάσσονα για βιόλα ντ' αμόρε, έγχορδα και κοντίνουο, ΡV 266

BACH

• Σουίτα αρ. 2 για φλάουτο και έγχορδα, ΒWV 1067
• Κοντσέρτο σε φα μείζονα για όμποε, έγχορδα και τσέμπαλο, ΒWV 1053

ΗΑΥDΝ

• Τρίο σε λα, Η. XV 18

MOZART

• Alegro από το Divertimento σε μι ύφεση μείζονα για βιολί, βιόλα και βιολοντσέλο, ΚV 563
• Alegro από το Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα αρ. 15 σε σι ύφεση μείζονα, ΚV 450
• Andante από το Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα αρ. 21 σε ντο μείζονα, ΚV 467

[...]

ΒΕΕΤΗΟVΕΝ

• Σονάτα για βιολί και πιάνο αρ. 2 σε λα μείζονα, op. 12
• Σονάτα για βιολοντσέλο και πιάνο αρ. 5 σε ρε μείζονα, op. 102"

Ι. Και οι τρεις σονάτες του op. 12 για βιολί και πιάνο έγραψε και αφιέρωσε ο Μπετόβεν στον Αντόνιο Σαλιέρι, δίπλα στον οποίο μαθήτευσε στη Βιέννη. 
Η Νο. 2, στην οποία αναφέρεται ο ποιητής μας γράφτηκε το 1797 και συγκρινόμενη με τις άλλες δυο παρουσιάζει αξιοσημείωτη αντίθεση με τις "αδερφές" της, που τις χαρακτηρίζει ενεργητικότητα, δυναμισμός, ορμή, αντικατοπτρίζοντας το τολμηρό-επαναστατικό πνεύμα του δημιουργού. Η Σονάτα Νο. 2 σε Λα μείζονα ηχεί χαριτωμένα, ανάλαφρα, γοητευτικά και αναδύει κωμική αίσθηση...Η παρουσία απροσδόκητων παύσεων και συγκοπών "νοστιμίζει" το ηχητικό αποτέλεσμα και μεταμορφώνει τη σύνθεση σε διασκεδαστικό διάλογο ανάμεσα στα δυο όργανα...
Μια συναρπαστική σονάτα που συμπληρώνεται από το εκφραστικό αργό μεσαίο μέρος και το όλο δροσιά και χάρη αλέγκρο της τελευταίας κίνησης.

 Beethoven: "Violin Sonata No.2, Op.12 No.2", Oistrakh/Oborin:

ΙΙ. H δεύτερη επιλογή του Ελύτη: "Σονάτα για τσέλο και πιάνο Ν.5" γράφτηκε και αφιερώθηκε στην κόμισσα Anna Maria von Erdοdy, μια Ουγγρικής καταγωγής ευγενή, που υποστήριζε το έργο του τιτάνα κι είναι εκείνη που συνέβαλε καθοριστικά πιέζοντας τα μέλη της Αυτοκρατορικής αριστοκρατίας να χορηγήσουν στον Μπετόβεν ισόβια σύνταξη.
Κρίνοντας από το χαρακτηρισμό που ο Μπετόβεν είχε δώσει στην κόμισσα: "ο προσωπικός του εξομολογητής", συμπεραίνουμε πως υπήρξαν στενοί φίλοι, με τον συνθέτη να τη θεωρεί κοντινό του άνθρωπο, έμπιστο και εχέμυθο.

Από τις "χρυσές" ερμηνείες της τριμερούς σονάτας θεωρείται εκείνη με Ροστροπόβιτς-Σβιάτοσλαβ Ρίχτερ, που ευθύς απολαμβάνουμε.

Beethoven: "Cello Sonata No 5 in D major, Op 102" / Rostropovich - Richter:

Στο μπλογκ υπάρχουν πολλά κείμενα για τον Ελύτη και τη σχέση του με τη μουσική. Περιηγηθείτε!