Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα με νότες και πινέλα, από την οικογένεια Ροσσέτι...

 

Dante Gabriel Rossetti: "A Christmas Carol"

Εικαστικά, Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα μάς χαϊδεύουν τ’αυτιά αυτό το Δεκεμβριάτικο απόγευμα, φίλοι αγαπημένοι, παιγμένα από τη δίχορδη λύρα μιας πανέμορφης, αιθέριας και ευγενικής φυσιογνωμίας δεσποσύνης, δια χειρός Dante Gabriel Rossetti.

Ο προ-ραφαηλίτης ζωγράφος τιτλοφορεί τη μεσαιωνικής χροιάς ανάκατης με εξωτικά στοιχεία, ελαιογραφία του:
"A Christmas Carol". 

Δεν είναι έργο ιστορικής συνέπειας, αλλά μάλλον ο δημιουργός του έχει σκοπό να σκιαγραφήσει πάνω σε ένα Χριστουγεννιάτικο θέμα, ένα πλούσιο σε εικόνες, σκηνικό.
Φωτεινά, ζεστά χρώματα, με έμφαση σε στοιχεία που παραπέμπουν στην εορτή των Χριστουγέννων(όπως το χρυσό κόσμημα με τη Βρεφοκρατούσα Παναγία δίπλα στο κεφάλι της γυναίκας, αλλά και τα κλαδάκια από γκι, που περιβάλλουν το μπράτσο της λύρας).


Όπως δηλώνεται σε επιγραφή του πίνακα, ο Ροσσέτι εμπνεύστηκε το θέμα του όταν εκστασιάστηκε από την ακρόαση του "Hodie Christus natus est- Χριστός γεννάται σήμερον", μιας Γρηγοριανής μελωδίας, ενός αντιφώνου, που ακούγεται στον Εσπερινό ανήμερα τα Χριστούγεννα.

Το αντίφωνο έχει διασκευαστεί από πολλούς συνθέτες, είτε ως ανεξάρτητο έργο, είτε σε συλλογή (όπως τα περίφημα 12 Μοτέτα του Συτς), Παλεστρίνα, Γκαμπριέλι, Μοντεβέρντι, ακόμα και τον Μπρίττεν ή τον Πουλένκ στα Τέσσερα Μοτέτα του για τα Χριστούγεννα.

Προτείνω την δοξαστική εκδοχή του Jan Sweelinck του 17ου αι. μιας και οι περισσότεροι μελετητές συγκλίνουν στην άποψη πως αυτού την μελωδία άκουσε ο Ροσσέτι και οδηγήθηκε στην έμπνευσή του.

Jan Sweelinc: "Hodie Christus natus est- Χριστός γεννάται σήμερον"

"Χριστός, γεννάται σήμερον!

Σήμερον ενεφανίσθη ο Σωτήρ! 

Σήμερον ψάλλουν Άγγελοι επί Γης 

και οι αρχάγγελοι χαίρονται!

Σήμερον ας ψάλλουμε όλοι το ευφρόσυνο:

Δόξα εν Υψίστοις Θεώ"

Αυτοί είναι οι στίχοι του Γρηγοριανού άσματος, που υμνεί τη μεγάλη μέρα της κατά σάρκα γέννηση του Χριστού μας. "Τα σύμπαντα σήμερον χαράς πληρούνται". Άγγελοι και άνθρωποι, λογικά και άλογα, επίγεια και επουράνια, όλα και όλοι προσκυνούν το μυστήριο της Θείας Γέννησης.

Θα ακούσουμε την επεξεργασία του αντιφώνου, που έδωσε ο Πιερλουίτζι ντα Παλεστρίνα. Ερμηνεύουν οι The Sixteen, ένα εξαίρετο χορωδιακό σχήμα με συνοδεία οργάνων εποχής με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο. Αναγνωρισμένο και πολυβραβευμένο παγκοσμίως για την ακρίβεια, δύναμη και πάθος των ερμηνειών του. Διευθύνει ο ιδρυτής του συνόλου, Χάρρυ Κρίστοφερς.

Ζωγραφική απεικόνιση και μουσικοί ήχοι σε συγχορδία, σήμερα, αναπαριστούν  Χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα, που ταιριάζει στις μέρες, που μας προετοιμάζουν για το μεγάλο μήνυμα της Γέννησης...Οι τέχνες σε πάντρεμα, σε απόλυτο συνταίριασμα!Κι αυτό είναι η μαγεία της Τέχνης!Όταν η μια δίνει ώθηση στην άλλη, όταν αλληλοσυμπληρώνονται μεταξύ τους...

Dante Gabriel Rossetti: "A Christmas Carol"

Πληροφοριακά να αναφέρουμε πως ο Ροσσέτι έχει κάνει και ένα ακόμα εικαστικό με τον ίδιο τίτλο: "A Christmas Carol", όπου η γυναίκα εκτελεί αντί λύρας, κλαβίχορδο αυτή τη φορά...

Δυο θεραπαινίδες τής χτενίζουν τα μακριά, καστανά της μαλλιά, ενώ τη Χριστουγεννιάτικη νότα υποδεικνύουν οι γλάστρες με τα γκι δεξιά και αριστερά, αλλά και οι σκηνές της γέννησης ως διάκοσμος στο μπροστινό μέρος του πληκτροφόρου οργάνου.

Η κομψή γυναίκα με τα λεπτεπίλεπτα δάχτυλα πιέζει τα ασπρόμαυρα πλήκτρα και από το απλανές βλέμμα της και την ονειρική, μακρινή έκφραση του προσώπου της καταλαβαίνουμε πως απολαμβάνει την ερμηνεία της Χριστουγεννιάτικης μελωδίας.

Πρώτη δημοσίευση του ποιήματος
τον Ιανουάριο του 1872

Η οικογένεια Ροσσέτι είχε πολλά ταλαντούχα μέλη.
Εκτός από τον πατέρα και τον γιο, και η κόρη Κριστίνα, υπήρξε αξιολογότατη λογοτέχνις της Βικτωριανής εποχής.

Ένα από τα ποιήματά της είναι εμπνευσμένο από το παραπάνω εικαστικό του αδερφού της, γι'αυτό φέρει τον ίδιο τίτλο: "A Christmas Carol". 

Το ποίημα της Κριστίνα δημοσιεύθηκε το 1872, σε ένα μηνιαίο περιοδικό και είναι αρκετές οι φορές που το κείμενό της προσαρμόστηκε σε μελωδίες.
Πιο δημοφιλής, η μελοποίηση του  Γκούσταβ Χολστ.
Ύμνος για μικτή 4φωνη χορωδία, προσαρμοσμένος πάνω στον Cranham tune...

 Λιτής δομής, όμως υποβλητικός και κατανυκτικός, είναι από τα κάλαντα που μπορούν να αφηγηθούν σε μυστικιστική μουσική γλώσσα το απόλυτο, ουσιαστικό νόημα των Χριστουγέννων.

Το ακούμε επίσης από τους Sixteen.Ξεχωριστός ήχος, ζέση, λεπτές αποχρώσεις και σαφήνεια. Διευθύνει ο Harry Christophers:

Gustav Holst: "In the Bleak Midwinter",  Christina Rossetti

Θα ακούσουμε τη μεταγραφή του Harold Edwin Darke, που ολοκλήρωσε  το 1909 ενώ ήταν ακόμα σπουδαστής στην Ακαδημία Μουσικής.  Οι χορωδιακές συνθέσεις του είναι ξεχωριστές και περιλαμβάνονται στο βασικό ρεπερτόριο της μουσικής της Αγγλικανικής Εκκλησίας. Στη μεταγραφή του στο "In the Bleak Midwinter",  της Christina Rossetti  επιλέγει συγκεκριμένη μελωδική γραμμή για κάθε στροφή, που την εναρμονίζει διαφορετικά τη μια από την άλλη εμπλουτίζοντας το ηχητικό αποτέλεσμα.

Ερμηνεύει η χορωδία αγοριών του King's College:

Στον Μπένζαμιν  Μπρίττεν  θα πάμε τώρα...

Δεν είχε ακόμη συμπληρώσει τα 20 χρόνια του...Φοιτούσε στη Βασιλική Ακαδημία Μουσικής, όταν το διάστημα 1932 - 1933 έγραψε το τελευταίο του έργο στο κολέγιο και συγχρόνως το πρώτο του μεγάλο φωνητικό έργο και πρώτο ώριμο έργο του σε θρησκευτικά θέματα. 

Η χορωδιακή σύνθεση, που έχει  τη μορφή "θέματος και  παραλλαγών" τιτλοφοτείται: "Ένα αγόρι γεννιέται" και αφιερώθηκε από τον νεαρό Μπρίττεν στον πατέρα του. 

Ο άγγλος δημιουργός επιλέγει κείμενα παρελθόντων αιώνων για τα μέρη της σύνθεσης.
Η 5η παραλλαγή βασίζεται  στο παραπάνω ποίημα της Christina Rossetti κι η ερμηνεία της ανατίθεται σε γυναικεία χορωδία σε σύμπραξη χορωδίας αγοριών, a capella.

Το ακούμε από τη Χορωδία Αγοριών του King's College και τη Γυναικεία Χορωδία του Cambridge.

Britten: "A boy was born, Op.3 - Variation 5: In The Bleak Mid-Winter" / Christina Rossetti 

To κείμενο δημοσιεύτηκε  και στο Μουσικό Περιοδικό: tar.gr

Ενώ έχει διαμορφωθεί και σε βίντεο στο κανάλι του μπλογκ στο Υoutube.